Ιερός Νιπτήρας. Πράξη αγάπης – συμβολική – διδακτική.

Ο Νιπτήρας είναι πράξις ταπεινώσεως. Όλη η ζωή του Χριστού κάτω στη γη είναι μια ταπείνωση, μια συγκατάβαση. Ο Χριστός είναι η αληθινή ταπείνωση. Η ταπείνωση του ανθρώπου,

κι όταν είναι αληθινή κι όχι υποκριτική, δεν έχει μεγάλη αξία. Γιατί; Ταπεινώνεται κάποιος, που είναι ήδη ταπεινός, δηλαδή, χαμηλός, μικρός και αμαρτωλός. Με την ταπείνωσή του, δηλαδή, απλώς κατεβαίνει στα μέτρα που του αρμόζουν. Ενώ ο Χριστός! Είναι ο Μέγας και Ύψιστος και Αναμάρτητος. Η ταπείνωσή του είναι κατάβαση, συγκατάβαση. Είναι ταπείνωση με απροσπέλαστα ύψη. Ο Χριστός είναι η Άκρα Ταπείνωση.

Εκδηλώσεις της ταπεινώσεως του Χριστού: Η ενανθρώπησή του, η σάρκωσή του. Κατέβηκε τη σκάλα της ταπεινώσεως, φόρεσε την ανθρώπινη σάρκα και ήρθε στη γη. Αυτή η ταπείνωση του Χριστού, όπως φαίνεται στην ενανθρώπησή του, ονομάζεται κένωση. «Εν μορφή Θεού υπάρχων ουχ αρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ, αλλ’ εαυτόν εκένωσε μορφήν δούλου λαβών» (Φιλιπ. 2,6-7).

Κατέβηκε από ταπείνωση στη γη. Αλλά και ανέβηκε από ταπείνωση στο Σταυρό, «Εταπείνωσεν εαυτόν γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιπ. 2,8). Φάτνη και Σταυρός, αρχή και τέλος της επίγειας παρουσίας του, δυό τόποι άκρας ταπεινώσεως. Φάτνη: Ένας Θεός σπαργανούται. Ταπεινώνεται και κρύβεται μέσα στην ανθρώπινη μορφή, τυλιγμένη στα άχυρα τού σταύλου. Σταυρός: Ένας Θεός ταπεινώνεται και φορτώνεται πάνω του τα αμαρτήματα όλου του κόσμου. Ένας Θεός ταπεινώνεται και καταδέχεται «αναιρεθηναι εν ξύλω». Ο Αναμάρτητος και Αθώος καταδέχεται και καρφώνεται πάνω στο Σταυρό σαν ένοχος και κακούργος.

Μια εκδήλωση της ταπεινώσεως του Χριστού και η πράξη της αποψινής βραδιάς, Το θεωρείτε απλό αυτό που έκανε ο Χριστός; Σαν δούλος και υπηρέτης ενδύεται το λέντιο, την υπηρετική ποδιά, παίρνει το νιπτήρα και σκύβει και πλένει τα πόδια των δώδεκα μαθητών του. Αν η ταπείνωση της σαρκώσεως έχει βαθειά θεολογική σημασία, αν η ταπείνωση της σταυρώσεως έχει μεγάλη σωτηριολογική και λυτρωτική σημασία, η ταπείνωση του νιπτήρος έχει μεγάλη ανθρωπολογική και κοινωνική σημασία.

Πράξη αγάπης

Από πολλή αγάπη κάλεσε τους μαθητές του στο τελευταίο δείπνο. Από αγάπη θα τους προσφέρει σε λίγο τη γλυκύτερη τροφή του κόσμου. Από αγάπη τους υποδέχεται μ’ αυτό τον τρόπο, με το πλύσιμο των ποδιών τους. Όταν η γυναίκα η αμαρτωλή του έπλυνε τα πόδια με τα δάκρυα της και το πολύτιμο μύρο της, ο Χριστός είπε: «Αφέωνται αυτής αι αμαρτίαι αι πολλαί, ότι ηγάπησε πολύ» (Λουκ. 7,47). Και ο Χριστός από πολλή αγάπη στους μαθητές του τους πλένει τα πόδια,

Και την αγάπη αυτή τη δείχνει και στον Ιούδα. Θαυμάστε την αγάπη και τη μακροθυμία του Χριστού. Σκύβει και πλένει ποιά πόδια; Τα πόδια εκείνα, που ύστερα από λίγο θα τρέξουν στους εχθρούς του Χριστού για να τον προδώσουν. Και σε λίγο θα δείξει την αγάπη του ο Χριστός στον Ιούδα και μ’ άλλο τρόπο. Θ’ αποθέσει τον άγιο Άρτο στα χέρια του! Στα χέρια εκείνα, που θ’ απλωθούν για να εισπράξουν τα τριάκοντα αργύρια, Και προχωρεί η αγάπη του Χριστού στον Ιούδα. Σε λίγο θα προσφέρει το ποτήριο με το θείο Αίμα στο στόμα του! Στο στόμα εκείνο, που θα δώσει το φίλημα της προδοσίας.

Ω, η αγάπη του Χριστού! Οι διαστάσεις της είναι άπειρες. Προεκτείνατε τις τέσσερις κεραίες του Σταυρού στο άπειρο, για να δήτε τις διαστάσεις της αγάπης εν Χριστώ Ιησού.

Πράξη συμβολική.

Είχαν οι μαθητές ανάγκη πλυσίματος. Είχαν ανάγκη καθαρμού. Μετά από λίγο θα πάρουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μέσα τους. Πώς; Ακάθαρτοι; Όχι! Ο Χριστός τους καθαρίζει.

Ο Χριστός καθαρίζει όλους τους πιστούς. Τους καθαρίζει από το μόλυσμα της αμαρτίας. Το πλύσιμο, που έκανε ο Χριστός με τον ιερό νιπτήρα, συμβολίζει το άλλο, το μεγάλο πλύσιμο, που θα γίνει ύστερα από λίγες ώρες. Είναι το πλύσιμο, που νοστάλγησαν οι αιώνες, «Λούσασθε και καθαροί γίνεσθε», παραγγέλλει ο προφήτης Ησαΐας (1,16). Αλλά πώς; Όλα τα ιαματικά και αγιασμένα και πεντακάθαρα νερά του κόσμου να χρησιμοποιήσουμε, μια αμαρτία μας δεν εξαλείφεται.

Ένα είναι το λουτρό των αμαρτιών μας: το λουτρό του Αίματος. Έπλυνε τα πόδια των μαθητών με νερό. Ύστερα από λίγο όχι τα πόδια, όχι τα χέρια, όχι το σώμα, αλλά κάτι ανώτερο, την ψυχή, ολόκληρο τον άνθρωπο θα τον πλύνει, θα τον καθαρίσει, θα τον λευκάνει μέσα στο Αίμα του Σταυρού του. «Το Αίμα Ιησού Χριστού του Υιού του Θεού καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας» (Α΄ Ιωάν, 1,7).

Σε κάποια αγορά κεντρικής πόλεως είχαν μαζευτεί μικροί και μεγάλοι γύρω από ένα τραπεζάκι, περίεργοι να δουν αυτό που διαλαλούσε ένας μικροπωλητής:

- Περάστε, κόσμε. Μόνο με πέντε δραχμές! Όλα τα πλένει, όλα τα καθαρίζει, όλα τα λευκαίνει!.. Όλοι αγόραζαν το υγρό, που κατά τον πωλητή όλα τα καθαρίζει, όλα τα λευκαίνει.

Οπωσδήποτε υπερβολικός ο λόγος. Πραγματικός όμως πέρα για πέρα, όταν λέγεται από την Εκκλησία:

- Ελάτε, άνθρωποι, όλα τα πλένει, όλα τα καθαρίζει, όλα τα λευκαίνει. Όλοι οι λεκέδες της ψυχής σβήνουν. Όλα τα αμαρτήματα, και τα πιο μεγάλα και τα πιο ακάθαρτα, τα εξαλείφει. Φτάνει μια σταγόνα από το Αίμα του Χριστού να πέσει πάνω στην ψυχή, για να λευκανθεί και να γίνει αγγελική. Με το Αίμα του Χριστού γίνεται πραγματικότητα αυτό που λέει ο προφήτης Ησαΐας: «Και εάν ώσιν αι αμαρτίαι υμών ως φοινι­κούν, ως χιόνα λευκανώ. Εάν δε ώσιν ως κόκκινον, ως έριον λευκανώ» (Ησ. 1,18).

Ο Χριστός προσφέρει την κάθαρση δωρεάν και δίνει άπειρες ευκαιρίες για καθαρισμό. Γι’ αυτό απαιτεί νάμαστε καθαροί. Εμείς όμως! Είμαστε υποκριτές. Καθαρίζουμε το «έξωθεν του ποτηρίου». Καθαρίζουμε το σώμα μας. Φροντίζουμε να μοσχοβολά το σώμα, ενώ τη ψυχή την αφήνουμε άπλυτη και ακάθαρτη.

Απαιτεί νάμαστε πάντοτε καθαροί. Μα ιδιαίτερα όταν προσερχόμαστε στο Μυστικό Δείπνο, όταν ετοιμαζόμαστε για τη θεία Κοινωνία. Είσαι καθαρός; Λούσθηκες στο λουτρό της Εξομολόγησε ως; Έλα, πλησίασε, όχι μόνο τη Μεγ. Πέμπτη, όχι μόνο το Πάσχα, αλλά κάθε Κυριακή, κάθε μέρα. Δεν είσαι καθαρός; Δεν εξομολογήθηκες; Μη πλησιάσεις. Ο Χριστός μάς κοιτάζει, εκείνος που «ετάζει καρδίας και νεφρούς» (Ψαλμ 7,9). Μας κοιτάζει με το ίδιο βλέμμα που κοίταξε το βράδυ εκείνο τους μαθητές και τον Ιούδα, και λέει: «Υμείς καθαροί έστε, αλλ’ ουχί πάντες» (Ιωάν. 13,10). – Κάποιος δεν είναι καθαρός. Πώς τολμά να πλησίασει; Κι όμως, ασυνείδητος ο Ιούδας, τόλμησε, και προσήλθε και έλαβε τον άγιο Άρτο. Ακάθαρτος ο Ιούδας, κοινώνησε. Φωτιά έβαλε μέσα του. -Κάποιοι δεν είναι καθαροί, ξαναλέει ο Κύριος, βλέποντας τόσους να συνωθούνται το πρωί της Μεγ. Πέμπτης, για να κοινωνήσουν. Πώς θα πλησιάσουν; Επειδή είναι Μεγ, Πέμπτη; Επειδή έρχεται το Πάσχα; Δεν καθαρίζουν οι ημέρες. Το Αίμα του Χριστού καθαρίζει. Και η κάθαρση δίνεται σ’ εκείνους που μετανοούν και εξομολογούνται.

Πράξη διδακτική.

Τέλος η πράξη του νιπτήρος έχει και ένα άλλο χαρακτήρα. Τον τονίζει ιδιαίτερα ο Χριστός. Γιατί έπλυνε τα πόδια των μαθητών του; Απαντά ο ίδιος: «Υπόδειγμα δέδωκα υμίν, ίνα καθώς εγώ εποίησα υμίν, και υμείς ποιήτε… Ει ταύτα οϊδατε, μακάριοι έστε εάν ποιήτε αυτά» (Ιωάν. 13,15.17). -Σας δίνω υπόδειγμα, παράδειγμα προς μίμηση. Σεις με φωνάζετε Διδάσκαλο και Κύριο. Και καλά κάνετε. Διότι είμαι και ο Διδάσκαλος και ο Κύριος. Αν, λοιπόν, εγώ, ο Κύριος και ο Διδάσκαλος, έπλυνα τα πόδια τα δικά σας, και σεις οφείλετε να πλένετε ο ένας του άλλου τα πόδια (Ιωάν. 13,13-14).

Η πράξη αυτή του Χριστού είναι πράξις εκπαιδευτική. Τούτο τονίζεται σ’ ένα από τα καθίσματα της ακολουθίας: «Ο λίμνας και πηγάς και θάλασσας ποιήσας. ταπείνωσιν ημάς εκπαιδεύων αρίστην, λεντίω ζωννύμενος, μαθη­τών πόδας ένιψε», θέλει να μας εκπαιδεύσει στο δυσκολότερο μάθημα: στο μάθημα της ταπείνωσεως. Όλοι θέλουμε νάμαστε κύριοι, προϊστάμενοι, αφεντικά. Κανένας δεν θέλει νάνε υπηρέτης και διάκονος. Δεν καταδεχόμαστε να κάνουμε ευτελείς δουλειές.

Έλα συ, που θεωρείς εξευτελισμό να κάνεις ταπεινωτικές δουλειές, χειρωνακτικές δουλειές, γιατί τάχα έμαθες λίγα γράμματα και πήρες ένα πτυχίο, έλα να δεις, ποιός φοράει, το λέντιο. Ο Χριστός!

Έλα συ, που τα περιμένεις όλα από τους άλλους και δεν προσφέρεις τίποτε και όλο δικαιώματα διεκδικείς, έλα να δεις ποιός σκύβει και διακονεί τούς μαθητές; Ο Χριστός.

Η κοινωνία, για να ορθοποδήσει, θέλει λέντιο. Όχι σκήπτρο, θέλει διακόνους, όχι αφεντικά.

(Αρχιμ. Δανιήλ Γ. Αεράκη, «Στη Μεγάλη Εβδομάδα»)