Γόρτυνος Ἰερεμίας: Διώχτε τον Βαρλαάμ από τον τόπο μας

1. Ἡ σημερινή Κυριακή, ἀδελφοί μου χριστιανοί, λέγεται Β´ Κυριακή τῶν Νηστειῶν. Ἡ Κυριακή αὐτή θεωρεῖται ὡς συνέχεια τῆς προηγούμενης Κυριακῆς, τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Γι᾽ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία μας τήν σημερινή Κυριακή ἐθέσπισε νά ἑορτάζουμε τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, ἐπειδή ἡ διδασκαλία του ἐκφράζει δυναμικά τήν Ὀρθόδοξη πίστη μας. Γι᾽ αὐτόν τόν ἅγιο θά ἤθελα νά σᾶς πῶ λίγα λόγια σήμερα, ἀδελφοί, καί παρακαλῶ πολύ νά τά προσέξετε.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀγαπητοί μου, ἔγινε μοναχός καί μέ μία μικρή ὁμάδα πνευματικῶν του τέκνων ἔκανε μία μοναχική συνοδία. Ἦταν ἕνα ὑπέροχο μοναστήριο ἡ δική του συνοδία. Τό ἔργο τους ἦταν ἡ προσευχή, ἡ ἄσκηση καί ἡ μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Τέλειο μοναστήρι αὐτό! Τόσο πολύ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἔδινε σημασία στήν προσευχή καί στήν μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ὥστε, γιά νά μήν χάνουν τόν χρόνο τους οἱ μοναχοί καταγινόμενοι μέ τήν διατροφή τους, παρακάλεσε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, πού τήν εἶχε προστάτιδα, νά φροντίζει Αὐτή γιά τήν διατροφή τῶν μοναχῶν. Καί πραγματικά μέ τήν προσευχή αὐτή τοῦ ἁγίου ἡ Παναγία φρόντιζε καί ἔστελνε συνέχεια πιστούς χριστιανούς καί ἔφερναν τά ἀναγκαῖα γιά τήν διατροφή τῶν μοναχῶν τῆς συνοδίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου.

2. Ἡ προσευχή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καί τῶν ἄλλων μοναχῶν ἦταν τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, φώτισόν μου τό σκότος». Ὡραία αὐτή ἡ προσευχή, ἀδελφοί μου χριστιανοί, καί νά τήν λέμε κι ἐμεῖς. Ἡ ψυχή μας, μέ τά ἁμαρτωλά πάθη πού βασανίζεται, ἔχει σκοτάδι, χωρίς κανένα ἀστέρι. «Ζοφώδης τε καί ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας». Μόνον ὁ Χριστός, πού εἶπε «Ἐγώ εἰμι τό φῶς τοῦ κόσμου», μόνο Αὐτός μπορεῖ νά διαλύσει τό πνευματικό μας σκοτάδι. Γι᾽ αὐτό καί ὁ ἅγιός μας ἔλεγε καί πάλι ἔλεγε, «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, φώτισόν μου τό σκότος». Ὑπάρχει καί ἡ ἄλλη προσευχή, ἡ γνωστή ὡς εὐχή τοῦ Ἰησοῦ, τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με». Νά τήν λέτε πολύ συχνά τήν προσευχή αὐτή, χριστιανοί μου. Μάλιστα ἔχω νά σᾶς πῶ ὅτι γιά τήν προσευχή αὐτή ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς εἶχε μία διαφορά μέ ἕναν εὐσεβῆ κατά τά ἄλλα μοναχό, πού λεγόταν Ἰώβ. Ὁ Ἰώβ ἔλεγε ὅτι ἡ προσευχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με» εἶναι γιά τούς μοναχούς μόνο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὅμως ἔλεγε καί ὑποστήριζε ὅτι ἡ προσευχή αὐτή, τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με», δέν εἶναι μόνο γιά τούς μοναχούς, ἀλλά εἶναι γιά ὅλους γενικά τούς χριστιανούς. Τελικά ἀποκαλύφθηκε στόν μοναχό Ἰώβ ὅτι τό σωστό εἶναι αὐτό πού λέγει ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς. Ἔτσι εἶναι, χριστιανοί μου. Οἱ ἀσκητικοί ἀγῶνες καί οἱ προσευχές, πού γράφουν τά βιβλία μας, δέν εἶναι γιά τούς μοναχούς μόνο, ἀλλά εἶναι γιά ὅλους τούς βαπτισμένους χριστιανούς. Δέν ἔδωσε ὁ Χριστός δύο Εὐαγγέλια, ἕνα γιά τούς μοναχούς καί ἕνα γιά τούς λαϊκούς. Τό Εὐαγγέλιο, πού λέει ὅτι πρέπει νά ἀκολουθοῦμε τήν στενή καί τεθλιμμένη ὁδό, γιά νά μποῦμε στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, αὐτό τό Εὐαγγέλιο, τό ἴδιο, εἶναι καί γιά τούς μοναχούς καί γιά τούς λαϊκούς. Καί οἱ λαϊκοί λοιπόν πρέπει νά ἔχουν κομποσχοίνι καί νά λένε τήν προσευχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με».

3. Μέ τήν συνεχῆ καί σωστή ἄσκηση καί προσευχή καί τήν μελέτη τῶν Ἁγίων Γραφῶν καί τῶν ἁγίων Πατέρων, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀδελφοί μου, πού γιορτάζουμε σήμερα, ἔγινε μέγας θεολόγος καί τοῦ δόθηκε ἀπό τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βαθιά θεολογία. Μάλιστα εἶδε ἕνα ὅραμα. Εἶδε ὅτι κρατοῦσε στά χέρια του ἕνα σκεῦος γεμάτο γάλα, πού ξαφνικά ξεχείλισε καί χυνόταν στήν γῆ, ἐνῶ συγχρόνως μεταβαλλόταν σέ εὐχάριστο κρασί μέ δυνατό ἄρωμα. Καί ἕνας ἄγγελος τοῦ εἶπε νά μεταδώσει καί στούς ἄλλους αὐτό τό θεῖο ποτό πού ἀναβλύζει καί νά μή τό ἀφήνει νά χύνεται. Αὐτό τό θεῖο ποτό ἦταν ἡ θεολογία του.

4. Δέν ἔχω τόν χρόνο, ἀδελφοί μου χριστιανοί, νά σᾶς πῶ πολλά γιά τόν σημερινό ἅγιο, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ. Ἔχω μόνο νά σᾶς πῶ τό ἑξῆς: Ὁ Θεός τόν κατάρτισε, τόν χαρίτωσε μέ ἁγιότητα καί θεολογία, γιά νά τόν χρησιμοποιήσει ἐναντίον ἑνός μεγάλου αἱρετικοῦ στά χρόνια του, τοῦ Βαρλαάμ. Καί μαζί μέ τόν Βαρλαάμ νά πολεμήσει καί τούς αἱρετικούς Παπικούς. Πραγματικά, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς εἶναι σφοδρός πολέμιος τῆς Παπικῆς αἱρέσεως, γι᾽ αὐτό καί οἱ Παπικοί τόν μισοῦν. Τόσο πολύ τόν ἐχθρεύονται οἱ Παπικοί, ὥστε ὁ μεγάλος καθολικός Migne (Μίγκνε), πού ἔγραψε τό γνωστό πελώριο ἔργο τῆς συλλογῆς τῶν Πατέρων, δέν ἔβαλε στήν συλλογή του αὐτή τά ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Ἐπειδή ὅμως ἦταν ἐπιστημονικό τό ἔργο του, δέν μποροῦσε καί νά τά παραλείψει, γι᾽ αὐτό ἀναγκάστηκε νά βάλει μερικά μόνο ἔργα τοῦ ἁγίου, καί αὐτά «κουτσουρεμένα». Καί μάλιστα γι᾽ αὐτά πού ἔβαλε ζήτησε συγγνώμη ἀπό τούς Παπικούς.

5. Θέλω νά σᾶς πῶ, χριστιανοί μου, τελειώνοντας, μέ λίγα λόγια, τί ἔλεγε ὁ αἱρετικός Βαρλαάμ καί πῶς τόν ἀντιμετώπισε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ξέρετε ὅτι ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο δημιουργηθήκαμε καί ζοῦμε εἶναι νά ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό. «Θέωση» τό λέμε αὐτό. Ὅταν λέμε ὅμως νά ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό, νά ἑνωθοῦμε μέ τί; Νά ἑνωθοῦμε μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ; Αὐτό εἶναι ἀδύνατον. Ἀλλά ὁ Θεός, ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, δέν ἔχει μόνο οὐσία, ἔχει καί θεῖες ἐνέργειες. Μέ τίς θεῖες αὐτές ἐνέργειες ὁ Θεός ἔκανε τόν κόσμο καί μέ τίς θεῖες αὐτές ἐνέργειες θά ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό γιά νά πετύχουμε τήν θέωση. Ἀλλά οἱ θεῖες αὐτές ἐνέργειες, ἐπειδή εἶναι τοῦ Θεοῦ ἐνέργειες, εἶναι ἄκτιστες. Γιατί ὁ Θεός εἶναι ἄκτιστος. Ἀντίθετα ὁ αἱρετικός Βαρλαάμ ἔλεγε ὅτι ὁ Θεός εἶναι οὐσία μόνο καί κήρυττε ἕνα Θεό ὑπερβατικό καί ἐντελῶς ἀπρόσιτο. Ἕνα Θεό πού κάθεται ἐκεῖ ψηλά καί δέν μποροῦμε ἐμεῖς νά ἔχουμε καμία κοινωνία μαζί Του. Ἄν ὁ Θεός ἔχει ἐνέργειες, ἔλεγε ὁ Βαρλαάμ, οἱ ἐνέργειες αὐτές εἶναι «κτιστές» καί ὄχι «ἄκτιστες». Ἀλλά τό «κτιστό», ὦ αἱρετικέ Βαρλαάμ, δέν μπορεῖ νά θεώσει, γιατί τό κτιστό ἔχει ἀνάγκη πρῶτα αὐτό τό ἴδιο ἀπό θέωση. Τέλος πάντων, ἀδελφοί μου χριστιανοί, γι᾽ αὐτήν τήν μεγάλη καί ὄχι ἀσήμαντη δογματική διαφορά τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ μέ τόν αἱρετικό Βαρλαάμ συγκλήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη ἡ μεγάλη Σύνοδος τοῦ 1351, ἡ ὁποία ἐδογμάτισε περί τῶν ἀκτίστων θείων Ἐνεργειῶν καί κατεδίκασε τόν Βαρλαάμ καί ἀνεκήρυξε τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὡς ὀρθόδοξη, ὡς διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Μάλιστα ἡ Σύνοδος αὐτή χαρακτηρίστηκε ὡς ἡ Θ´ Οἰκουμενική Σύνοδος, γιατί φέρει τά χαρακτηριστικά τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἡ διαφορά μας μέ τούς Παπικούς δέν εἶναι μόνο τό Φιλιόκβε καί τό Πρωτεῖο τοῦ Πάπα καί τό καθαρτήριο πῦρ, τά Ἄζυμα κ.ἄ. κ.ἄ, ἀλλά εἶναι καί τό μεγάλο θέμα περί τῶν ἀκτίστων Ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ, πού οἱ Καθολικοί τίς δέχονται ὡς κτιστές. Δέν ἀρκεῖ ὁ χρόνος, χριστιανοί μου, νά πῶ περισσότερα. Αὐτό πού λέγω, τελειώνοντας, εἶναι ὅτι ὁ αἱρετικός Βαρλαάμ καί ὁ Βαρλααμισμός του ἔχουν παιδιά καί ἐγγόνια στόν τόπο μας. Γι᾽ αὐτό ὁ Βαρλααμισμός, πού εἰσχώρησε σέ πολλές ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς μας, τῆς θρησκευτικῆς καί τῆς πολιτικῆς ζωῆς μας, θέλει πολεμική, θέλει κυνήγημα. Βοηθᾶτε ὅλοι γιά νά διώξουμε τόν Βαρλαάμ ἀπό τήν χώρα μας. Διῶξτε τόν Βαρλαάμ ἀπό τόν τόπον μας.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας