Κυριακή Β΄ Νηστειῶν Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, κάνω κάτι πολύ τολμηρό. Ἐπιχειρῶ νά μιλήσω γιά ἕναν μέγιστο Ἅγιο. Γιά ἕναν γίγαντα. Καί τί θά μπορέσω νά πῶ μέσα σέ λίγα λεπτά, ὅταν θά ἔπρεπε νά ἔχω ὧρες  πολλές στή διάθεσή μου, γιά νά γνωρίσουμε κάπως τόν σοφό Ἱεράρχη, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ;

Γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό γονεῖς, πού ἦρθαν ἀπό τήν Μ. Ἀσία. Ὁ πατέρας του Κωνσταντῖνος ἦταν συγκλητικός καί μέλος τῆς αὐτοκρατορικῆς αὐλῆς τοῦ Ἀνδρονίκου τοῦ Β. Φαίνεται ὅμως, ὅτι δέν τόν ἐνδιέφεραν τόσο τά πολιτικά ζητήματα, ὅσο τόν ἀπορροφοῦσαν τά πνευματικά. Κάποτε σέ μιά συνεδρίαση  τῆς συγκλήτου, θέλοντας ὁ αὐτοκράτορας νά τόν συμβουλευτεῖ, τόν βρῆκε ἀφοσιωμένο στήν προσευχή καί δέν τόν διέκοψε. Πίστευε, ὅτι βοηθάει πολύ περισσότερο μέ τήν προσευχή, παρά σκέψεις καί τίς γνώσεις του.

Μάλιστα, ἀγαπητοί μου, ἡ προσευχή εἶναι τό μεγαλύτερο, τό σπουδαιότερο καί ἀνώτερο ἔργο, πού μποροῦμε νά ἐπιτελέσουμε. Μέ τήν προσευχή βοηθοῦμε πολύ περισσότερο ἀπό ὅ,τι δήποτε ἄλλο. Δέν εἶναι χαμένος χρόνος ἡ προσευχή, οὔτε ἄχρηστοι αὐτοί πού ἔταξαν στή ζωή τους νά προσεύχωνται γιά τόν ἑαυτό τους καί γιά ὅλο τόν κόσμο.

Ὁ πατέρας τοῦ ἁγίου ἔγινε μοναχός καί ἐκοιμήθη σχετικά νέος, ὅταν ὁ Γρηγόριος ἦταν ἑπτά (7) ἐτῶν καί νά σκεφτοῦμε ὅτι ἦταν τό μεγαλύτερο ἀπό ὅλα τά παιδιά. Μετά ἀπό αὐτό τήν προστασία τους ἀνέλαβε ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας. Ἔτσι ὁ Γρηγόριος εἶχε τήν καλύτερη δυνατή σπουδή καί μόρφωση. Σπούδασε φιλοσοφία, γραμματική, ρητορική, φυσική καί λογική.

Ἀπό νωρίς ἀφιερώθηκε στή συστηματική μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τοῦ Συναξαριστῆ, δηλ. τούς βίους τῶν Ἁγίων. Αὐτή πρέπει νά εἶναι καί ἡ δική μας μελέτη, γιά νά ὠφεληθοῦμε καί νά προαχθοῦμε πνευματικά. Παράλληλα σκληραγωγοῦσε τό σῶμα του καί προσευχόταν ἐντατικά.

Μετά τό πέρας τῶν σπουδῶν του ἀπέρριψε τήν προσφορά ὑψηλῶν θέσεων καί ἀξιωμάτων ἀπό τόν αὐτοκράτορα. Ἐγκατέλιψε τά βασίλεια καί σέ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν, πῆρε τούς ἀδελφούς του Μακάριο καί Θεοδόσιο καί πῆγαν μαζί στό Ἅγιο Ὄρος, ὅπου ἔγιναν μοναχοί. Ἡ εὐσεβέστατη μητέρα του Καλλονή ἤ Καλλίστη (ὄνομα καί πρᾶγμα καλλίστη) μέ τίς δύο ἀδελφές του ἔγιναν καί αὐτές μοναχές, ἀφοῦ μοίρασαν εὐαγγελικά ὅλα τά πλούτη τους στούς φτωχούς. Ὅλοι τους ἔφτασαν σέ ὕψη ἀρετῆς καί ἁγιότητος καί ἔλαβαν ἀπό τόν Θεό πολλά χαρίσματα.

Τήν πνευματική ζωή τήν διδάχθηκε (ἄς τό ἀκούσουν οἱ γονεῖς) πρῶτα ἀπό τόν πατέρα του καί τούς μοναχούς, πού συναναστρεφόταν. Στό Ἅγιο Ὄρος ὑποτάχθηκε σ᾿ ἕναν ἁγιώτατο μοναχό, πού ἦταν γνωστός γιά τήν μεγάλη του ἄσκηση καί σοφία. Τοῦ ἔκαμνε θαυμαστή ὑπακοή ζῶντας μέ αὐστηρή ἄσκηση, νηστεία καί ἀδιάλειπτη προσευχή. Προσευχόμενος στήν Κυρία Θεοτόκο, ἐπανελάμβανε συνεχῶς, φώτισόν μου τό σκότος.

Κάποτε εἶδε τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Θεολόγο, πού τοῦ εἶπε πώς τόν ἔστειλε ἡ Παναγία, γιά νά τόν διαβεβαιώσει, ὅτι καί οἱ δύο θά τοῦ εἶναι πάντοτε βοηθοί καί ἐν τῷ νῦν αἰῶνι καί τῷ μέλλοντι.

Ποτέ δέν ἔκανε κάτι, ἄν δέν ἐλάμβανε, κατόπιν προσευχῆς, πληροφορία ἀπό τόν Θεό, ὅτι αὐτό εἶναι τό σωστό, τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι κάποια φορά, πού βρέθηκε στή Θεσσαλονίκη, μέ τήν ὑπόδειξη τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, πῆγε ἔξω ἀπό τήν Βέροια, στή Σκήτη τοῦ Τ. Προδρόμου καί ἀσκήτευε. Ζοῦσε ἔγκλειστος σ᾿ ἕνα σπήλαιο ὅλη τήν ἑβδομάδα καί μέ σκυφτό τό κεφάλι ἔβγαινε μόνο Σάββατο καί Κυριακή, γιά νά λειτουργήσει καί νά διδάξει τούς ἄλλους μοναχούς. Δέχθηκε νά γίνει ἱερεύς μετά ἀπό θεία ἀποκάλυψη.

Στόν καιρό του δημιουργήθηκε ἕνα σοβαρό ζήτημα, πού ἀναστάτωσε τούς μοναχικούς κύκλους. Ὁ Βαρλαάμ ὁ Καλαβρός δίδασκε, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά γνωρίσει τόν Θεό, οὔτε -πολύ περισσότερο-νά ἑνωθεῖ μαζί Του. Ὁ Θεός, ἔλεγε, εἶναι κλειστός στόν ἑαυτό Του, γι᾿ αὐτό δέν μπορεῖ νά ἑνωθεῖ μέ τούς ἀνθρώπους. Προσπαθοῦσε νά στηρίξει τίς ἀπόψεις του στό χωρίον ἀπό τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο, ὅτι Θεόν οὐδείς ἑώρακε πώποτε.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος μέ τά πύρινα λόγια του ταπείνωσε τό ὑπερήφανο καί βλάσφημο στόμα. Ἔγραψε βιβλία ἐξεφώνησε λόγους, μέ τούς ὁποίους ὑπερασπίσθηκε τούς μοναχούς καί ἀπέρριψε τίς φλυαρίες τοῦ Βαρλαάμ. Ἐκήρυττε, ὅτι ὁ Θεός ὑπάρχει κατά δύο τρόπους. Κατά τήν οὐσία Του καί κατά τίς θεῖες ἄκτιστες ἐνέργειες. Τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ ἀσφαλῶς κανείς δέν μπορεῖ νά γνωρίσει. Μπορεῖ ὅμως νά γνωρίσει καί νά ἑνωθεῖ μαζί Του μέσα ἀπό τίς ἄκτιστες ἐνέργειές Του. Ἐπανελάμβανε τά λόγια τοῦ Χριστοῦ: Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται.

Τρεῖς μεγάλες Τοπικές Σύνοδοι ἐπικύρωσαν τίς θέσεις καί τήν διδασκαλία τοῦ Παλαμᾶ, ὡς ὀρθόδοξες, καί κατεδίκασαν τόν Βαρλαάμ.

Ἀκόμη πίστευε καί δίδασκε, ὅτι ἡ πνευματική ἐργασία καί μάλιστα ἡ ἐπανάληψη τῆς προσευχῆς τοῦ Ἰησοῦ εἶναι πρᾶγμα κατορθωτό ἀπό ὅλους. Ἀκόμη καί οἱ λαϊκοί ὅταν ταξιδεύουν, ὅταν ἐργάζωνται, σέ κάθε στιγμή τῆς ζωῆς τους μποροῦν νά λένε αὐτήν τήν ἁπλῆ μά δυνατή εὐχή καί νά ἀξιωθοῦν τῆς καθάρσεως καί τῶν πνευματικῶν καταστάσεων, ὅπως οἱ μοναχοί.

Ἕνας γέροντας (Ἰώβ) εἶχε διαφορετική ἄποψη καί ἀντέλεγε, πώς ἡ πολυμεριμνησία καί τό ἆγχος τῆς καθημερινῆς ζωῆς δέν ἐπιτρέπουν νά συγκεντρώνωνται, γιά νά κάνουν τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Ἄγγελος Κυρίου τοῦ φανερώθηκε καί τόν ἐπέπληξε. Γιατί δυσπιστεῖς στά λόγια τοῦ Γρηγορίου; Ἡ προσευχή εἶναι γιά ὅλους ἀνεξαρτήτως τοῦ τόπου καί τῆς καταστάσεως, πού ζοῦν. Καί οἱ Πατέρες ἔλεγαν, καλύτερα νά προσεύχεσαι παρά νά ἀναπνέεις. Ὁ γέροντας κατάλαβε, ὅτι τό ὄραμα ἦταν ἀληθινό καί ἀπό τόν Θεό. Παρά τήν ἡλικία του καί τό περασμένο τῆς ὥρας ἔτρεξε στό ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, γιά νά βάλει μετάνοια καί νά ζητήσει συγγνώμη.

Στή ζωή του ὁ Ἅγιος ὑπέφερε πολύ. Δέχθηκε πολλές συκοφαντίες καί τήν λύσσα τοῦ σατανᾶ. Ἔκανε τέσσερα χρόνια στή φυλακή. Μετά τήν ἀπελευθέρωσή του ἐξελέγη ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Τρεῖς φορές ἐξορίσθηκε καί ἐκδιώχθηκε ἀπό τόν θρόνο του. Γιά ἕνα ἔτος ἔζησε αἰχμάλωτος στά χέρια τῶν Τούρκων. Ὅλα αὐτά φαίνεται, ὅτι ἦταν στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Γιατί τό λέμε αὐτό; Γιατί τά πιό πολλά ἔργα τά ἔγραψε μέσα στή φυλακή. Κατά τήν αἰχμαλωσία του τόν ἔσερναν ἀπό τόπο σέ τόπο. Ἀλλ᾿ ἐκεῖ πού σπέρνει ὁ διάβολος, θερίζει ὁ Χριστός, ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Παΐσιος. Ὅπου τόν πήγαιναν δίδασκε ἄφοβα τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, ὄχι μόνο στούς χριστιανούς, ἀλλά καί στούς μουσουλμάνους.

Πέθανε στίς 14 Νοεμβρίου σέ ἡλικία 65 ἐτῶν. Εἶναι ἰσάξιος τῶν μεγάλων Πατέρων, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Μεγάλου Ἀθανασίου, Φωτίου καί Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Ἔλαβε τό χάρισμα τῆς θεολογίας. Νά θαυματουργεῖ. Νά προλέγει τά μέλλοντα καί νά ἐκδιώκει τούς δαίμονες. Τόν ὀνόμασαν διδάσκαλο τῆς εὐσεβείας, κανόνα δογμάτων ἱερῶν καί στῦλο τῆς ὀρθῆς δόξης. Πρόμαχο τῆς Ἐκκλησίας καί βασιλείας εὐσεβοῦς καύχημα.

Ἦταν ὑπερβολικά πρᾶος, ἀλλά γινόταν γενναῖος μαχητής, ὅταν ὁ λόγος ἦταν γιά τόν Θεό καί τά θεῖα. Ἦταν γεμᾶτος μεγαλοψυχία καί ἀνεξικακία. Πρόθυμος νά ἀνταμείβει μέ ἀγαθά ὅσους φάνηκαν σ᾿ αὐτόν ἄδικοι καί κακοί. Καί σήμερα ἀκόμη οἱ ἐχθροί τῆς ὀρθῆς πίστεως τόν συκοφαντοῦν. Οἱ Δυτικοί ἔχουν στό Παρίσι ἀντιπαλαμική σχολή, πού δυσφημοῦν τόν Ἅγιο καί τήν διδασκαλία του.

Ἐμεῖς ὅμως, ἀγαπητοί μου, τόν παραδεχόμαστε, τόν πιστεύουμε, τόν ἀκολουθοῦμε, τόν σεβόμαστε καί ζητοῦμε τίς εὐχές καί εὐλογίες του. Εἴμαστε ἀπόλυτα πεπεισμένοι, ὅτι μόνο μέσα στήν Ὀρθοδοξία μποροῦμε νά γνωρίσουμε τόν Θεό. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος, ὅπου κινεῖται καί ἐνεργεῖ ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μέ τίς εὐχές τοῦ μεγάλου Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ νά μείνουμε στερεωμένοι στήν ὀρθή πίστη καί νά ἐπιτύχουμε τήν σωτηρία μας. Ἀμήν.-

Τεμάχιο λειψάνου του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά