The Analavos of the Great Schema Explained

The Great Schema in the Orthodox Church requires the traditional monastic vows, plus special spiritual feats. According to Archpriest G. S. Debolsky: "In the understanding of the Church, the Great Schema is nothing less than the supreme vow of the Cross and death; it is the image of complete isolation from the earth, the image of transformation and transfiguration of life, the image of death and the beginning of another, higher, existence."

As a monastic dignity, the Great Schema has been known since the 4th century. According to an ancient legend, this dignity was inaugurated by St. Pachomios the Great. However, as a form of monastic life, the Great Schema goes back to the origin of Christianity. Those who followed Christ's teachings on supreme spiritual perfection by voluntarily taking the vows of chastity, obedience and poverty were called ascetics to distinguish them from other Christians. They led a harsh and secluded hermit's life like St. John the Baptist, or like our Lord Jesus Christ Himself during his forty days in the desert.


According to the Rule of St. Pachomios, the act of acceptance into a monastery had three steps and consisted of (a) "temptation" (trial), (b) clothing, and (c) presentation to the starets for spiritual guidance. Each of the three steps undoubtedly had its own significance. They marked the beginning of the three stages in monasticism which have become deeply embedded in the life of the Eastern Church: first, the novice (or rasoforos); the second, the monk (known as a monk of the Lesser Schema); and the third, the monk of the Great Schema.

The Church historians Sozomen, Bishop Palladios of Helenopolis and Hieromonk Nicephoros maintain that St. Pachomios was the first to invest monks with the full monastic dignity of the schema.

It should be noted that not all the fathers and ascetics of the Church divided monasticism into the greater and lesser angelic schema. For instance, St. Theodore of Studios did not agree with this division, considering that there should be only one form of monasticism, just as there was one Mystery of Baptism.

However, the custom of dividing monasticism into two became widespread in the practice of the Church. The Lesser Schema thus became a kind of preparatory step to the Great Schema. Cenobitism came to be known as a "betrothal", and seclusion within a monastery as actual "matrimony". In accordance with the Rule the difference between the Lesser and Greater Schema began to be reflected in the habit. Those of the latter had embroidered crosses on their habit, while the former did not(7).

Those who take the Great Schema vows must be like an angel in the flesh; they must attain that degree of spiritual perfection which is possible for man. Constant contemplation of God, life in Him, and silence is their vocation.

The analavos of the Great Schema monks are the signs of perfect monasticism, symbols not only of humble wisdom and gentleness, but also of the Cross, of suffering, of Christ's wounds, of constant dying with Christ.

 The άνάλαβος (analavos) is the distinctive garment of a monk or a nun tonsured into the highest grade of Orthodox monasticism, the Great Schema, and is adorned with the instruments of the Passion of Christ. It takes its name from the Greek αναλαμβάνω (“to take up”), serving as a constant reminder to the one who wears it that he or she must “take up his cross daily” (Luke 9:23). The ornately-plaited Crosses that cover the analavos, the polystavrion (πολυσταύριον, from πολύς, “many,” and σταυρός, “Cross”) — a name often, though less accurately, also applied to the analavos — reminds the monastic that he or she is “crucified with Christ” (Galatians 2:20).

With regard to each image on the analavos, the rooster represents “the cock [that] crowed” (Matthew 26:74; Mark 14:68 Luke 22:60; John 18:27) after Saint Peter had “denied thrice” His Master and Lord (John 13:38).

The pillar represents the column to which Pilate bound Christ “when he scourged Him” (Mark 15:15) “by Whose stripes we were healed” (Isaiah 53:5; I Peter 2:24).

The wreath garlanding the Cross represents the “crown of thorns” (Matthew 27:29; Mark 15:17; John 19:2) that “the soldiers platted” (John 19:2) and “put upon the head” (Matthew 27:29) of “God our King of old” (Psalm 73:13), Who freed man from having to contend against “thorns and thistles in the sweat of his brow” (Genesis 3:18-19).

The upright post and the traverse beam represent the stipes and the patibulum that formed “the Cross of our Lord Jesus Christ” (Galatians 6:14), upon which “all day long He stretched forth His hands unto a disobedient and gainsaying people” (Isaiah 65:2; Romans 10:21).

The four spikes at the center of the Cross and the hammer beneath its base represent the “nails” (John 20:25) and hammer with which “they pierced” (Psalm 21:16; John 19:37) “His hands and His feet” (Luke 24:40). when they “lifted up from the earth” (John 12:32) Him Who “blotted out the handwriting of ordinances that was against us by nailing it to His Cross” (Colossians 2:14).

The base upon which the Cross stands represents “the place, which is called 'Calvary' (Luke 23:33), or 'Golgotha', that is to say, the Place of the Skull” (Matthew 27:33), “where they crucified Him” (John 19:18) Who “wrought salvation in the midst of the earth” (Psalm 73:13).

The skull and crossbones represent “the first man Adam” (I Corinthians 15:45), who by tradition “returned unto the ground” (Genesis 3:19) at this very spot, the reason that this place of execution, “full of dead men’s bones” (Matthew 23:27) became the place where “the last Adam was made a quickening spirit” (I Corinthians 15:45).

The plaque on top of the Cross represents the titulus, the “title” (John 19:19-20), with “the superscription of His accusation” (Mark 15:26), which “Pilate wrote” (John 19:19) “and set up over His head” (Matthew 27:37); however, instead of “Jesus of Nazareth the king of the Jews” (John 19:19), which “was written over Him in letters of Greek, and Latin, and Hebrew” (Luke 23:38), the three languages being an allusion to the Three Hypostases “of the Father, and of the Son, and of the Holy Spirit” (Matthew 28:19), this titulus reads, “The King of Glory” (Psalm 23:7-10), “for had they known it they would not have crucified the Lord of glory” (I Corinthians 2:8).

The reed represents the “hyssop” (John 19:29) upon which was put “a sponge full of vinegar” (Mark 15:36), which was then “put to His mouth” (John 19:29) when in His “thirst they gave Him vinegar to drink” (Psalm 68:21), Him of Whom it was said that “all wondered at the gracious words which proceeded out of His mouth” (Luke 4:22).

The lance represents the “spear [that] pierced His side”; “and forthwith came there out blood and water” (John 19:34) from Him Who “took one of Adam's ribs, and closed up the flesh instead thereof" (Genesis 2:21) and Who “washed us from our sins in His own blood” (Revelation 1:5).

The plaque at the bottom of the Cross represents the suppedaneum of Christ, “His footstool” (Psalm 98:5), “the place where His feet have stood” (Psalm 131:7). It is slanted because, according to one tradition, at the moment when “Jesus cried with a loud voice, and gave up the spirit” (Mark 15:37), He allowed a violent death spasm to convulse His legs, dislodging His footrest in such a manner that one end pointed upwards, indicating that the soul of the penitent thief, Saint Dismas, “the one on His right hand” (Mark 15:27) would be “carried up into Heaven” (Luke 24:51), while the other end, pointed downwards, indicated that the soul of the impenitent thief, Gestas, “the other on His left” (Mark 15:27), would “be thrust down to Hell” (Luke 10:15), showing that all of us, “the evil and the good, the just and the unjust” (Matthew 5:45), “are weighed in the balance” (Ecclesiasticus 21:25) of the Cross of Christ.

The ladder and the pincers beneath the base of the Cross represent the means of deposition by which Saint Joseph of Arimathea, “a rich man” (Matthew 27:57) who “begged for the body of Jesus” (Matthew 27:58; Luke 23:52), “took it down” (Luke 23:53), so that as in body He descended from the Cross, so in soul “He also descended first into the lower parts of the earth” (Ephesians 4:9), “by which also He went and preached unto the spirits in prison” (I Peter 3:19).

Through these instruments, “the Cross of Christ” (I Corinthians 1:17: Galatians 6:12; Philippians 3:18) became the “Tree of Life” (Genesis 2:9; 3:22, 24; Proverbs 3:18, 11:30; 13:12; 15:4; Revelation 2:7; 22:2,14), by which the Lord Jesus reified His words that, “I am the resurrection, and the life: he that believeth in Me, though he were dead, yet shall he live, and whosoever liveth and believeth in Me shall never die” (John 11:25-26).

The Greek letters that appear on the analavos are abbreviations of phrases that extol the Cross as “the power of God” (I Corinthians 1:18). From top to bottom:

• ΟΒΤΔ - Ό Βασιλεύς της Δόξης - “The King of Glory”

• ΙC XC NIKΑ - Ιησούς Χριστός νικά - ”Jesus Christ conquers”

• ΤΤΔΦ - Τετιμημένον τρόπαιον δαιμόνων φρίκη - "Honored trophy, the dread of demons”

• ΡΡΔΡ - Ρητορικοτέρα ρητόρων δακρύων ροή - "A flow of tears more eloquent than orators” (or, more likely: Ρητορικοτέρα ρημάτων δακρύων ροή)

• ΧΧΧΧ - Χριστός Χριστιανοίς Χαρίζει Χάριν - "Christ bestoweth Grace upon Christians”

• ΞΓΘΗ - Ξύλου γεύσις θάνατον ηγαγεν - "The tasting of the tree brought about death”

• CΞΖΕ - Σταυρού Ξύλω ζωήν εύρομεν - "Through the Tree of the Cross have we found life"

• ΕΕΕΕ - Ελένης εύρημα εύρηκεν Εδέμ - "The discovery of Helen hath uncovered Eden”

• ΦΧΦΠ - Φως Χριστού φαίνοι πάσι - “The light of Christ shines upon all”

• ΘΘΘΘ - Θεού Θέα Θείον Θαύμα - "The vision of God, a Divine wonder”

• ΤCΔΦ - Τύπον Σταυρού δαίμονες φρίττουσιν - "Demons dread the sign of the Cross”

• ΑΔΑΜ - Αδάμ - "Adam"

• ΤΚΠΓ - Τόπος Κρανίου Παράδεισος γέγονε - "The Place of the Skull hath become Paradise”

• ΞΖ - Ξύλον Ζωής - “Tree of life”

There are other items and abbreviations that may appear on the analavos, but these are sufficient to demonstrate that this holy garment silently proclaims “the preaching of the Cross” (I Corinthians 1:18) through its mystical symbolism, declaring for its wearer, “God forbid that I should glory, save in the Cross of our Lord Jesus Christ, by Whom the world is crucified unto me, and I unto the world” (Galatians 6:14).
πηγή

Το αγιορείτικο 24ωρο

Η νύχτα και ο έναστρος ουρανός κρατύνουν πάνω από τα κτίσματα του μοναστηριού. Είναι ώρα προσευχής, εγρήγορσης και ανάτασης της ψυχής προς τις θείες διακοσμήσεις.
Στις 7:30΄ με τη Βυζαντινή ώρα, ο εκκλησιαστικός θα σημάνει το πρώτο τάλαντο, θα ανάψει τις κανδήλες, τις λουσέρνες, τα φανάρια και τους φανούς του Καθολικού. Στις 7:45΄ σημαίνει το
δεύτερο τάλαντο και στις 8:00΄ το τρίτο. Ο εφημέριος βάζει το πετραχήλι και το Μεσονυκτικό αρχίζει. Τούτη η ακολουθία φέρνει εγρήγορση στην ανύστακτη ψυχή που προσμένει στο
μεσονύκτιο το Νυμφίο Χριστό. Αποτελεί σημείο διαχωριστικό του σκότους της πλάνης που ο χριστιανός και ειδικά ο μοναχός άφησε πίσω του και της ζωής του φωτός που αναμένεται να
ανατείλει την επόμενη ημέρα. Καθώς αρχίζει ο «Άμωμος» ο εκκλησιαστικός βάζει μετάνοια στον Ηγούμενο και χτυπά με την σειρά τον κόπανο και το καθημερινό σιδεράκι.
Μετά το τρίτο κατανυκτικό τροπάριο ο εκκλησιαστικός ανοίγει τη Βασιλική Πύλη. Ο ιερέας εισέρχεται στον κυρίως ναό και ποιεί «Ευλογητόν» ιστάμενος έμπροσθεν του τέμπλου.
 Κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του «Επακούσαι σου..» θα θυμιατίσει το ναό. Ο «Εξάψαλμος» θα διαβαστεί από τον Ηγούμενο.
Με το πέρας της έκτης Ωδής διαβάζεται το Συναξάρι της ημέρας και ο εκκλησιαστικός και πάλι θα χτυπήσει το σιδεράκι. Στην εννάτη Ωδή, «Την Τιμιωτέραν», ο ιερέας θυμιάζει το ναό, ενώ οι μοναχοί αποκουκουλίζονται και κατεβαίνουν από τα στασίδια τους. Μια στάση που εύγλωττα φανερώνει την ξεχωριστή τιμή που οι μοναχοί αποτίουν στην Κυρία Θεοτόκο.
Προς το τέλος του Όρθρου σημαίνει ένα τάλαντο σε τρεις στάσεις κύκλω του ναού. Γίνεται απόλυση και μεταβαίνουν στο παρεκκλήσι που θα τελεσθεί η Θεία Λειτουργία. Εκεί πρωτίστως αναγινώσκεται η τρίτη και έκτη Ώρα. Στο «Δόξα» της έκτης Ώρας ο εκκλησιαστικός σημαίνει το σιδεράκι. Τότε περίπου θα σημάνει και ο ιερέας τον κωδωνίσκο της προθέσεως και οι πατέρες αποκουκουλισμένοι και έχοντας κατεβεί από τα στασίδια τους μνημονεύουν μυστικά τα ονόματα που ο καθείς φέρει στη μνήμη του, ζώντων και κεκοιμημένων.
Σε λίγο ο εκκλησιαστικός ανάβει τα δρακόντια από το τέμπλο του παρεκκλησιού και ακολουθεί η Θεία Λειτουργία. Τα βημόθυρα παραμένουν κλειστά για να ανοίξουν μόνο στις δύο εισόδους και την ώρα της Θείας Μετάληψης.
Στο τρίτο αντίφωνο γίνεται η μικρή είσοδος υπό του ιερέως φέροντος το ευαγγέλιο και προηγούντος του εκκλησιαστικού με αναμμένο εισοδικό. Ακολουθούν τα αναγνώσματα,
ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο. Λίγο μετά ψάλλεται ο χερουβικός ύμνος, γίνεται η μεγάλη είσοδος όπου τα Τίμια Δώρα διακομίζονται από την Πρόθεση στην Αγία Τράπεζα. Τα Λειτουργικά και οι αιτήσεις του ιερέως δημιουργούν θεία ένταση φτάνοντας ως την Κυριακή προσευχή. Προ της Μεταλήψεως οι μοναχοί χαιρετούν τις εικόνες. Ακολουθεί η κοινωνία του Σώματος και Αίματος του Χριστού, το κέντρο της ζωής του μοναχού και κάθε χριστιανού.
Έπεται η απόλυση. Διανέμεται το αντίδωρο και κατά την έξοδο λαμβάνεται και ο αγιασμός που φυλάγεται σε ειδικό σκεύος στη λιτή.
Στη συνέχεια, αν δεν είναι μέρα νηστείας κατά την οποία απουσιάζει το πρωινό γεύμα, εισέρχονται στην Τράπεζα. Αρχίζει προσευχή, και ενώ οι παρευρισκόμενοι τρώνε ο αναγνώστης διαβάζει αποσπάσματα από πατερικά κείμενα ή βίους αγίων. Ο εφημέριος, αν απουσιάζει ο ηγούμενος, δια ξυλίνου σφυρίδος σημαίνει το τέλος του φαγητού και ευλογεί τα περισσεύματα ευχαριστώντας τον Θεό. Στην έξοδο της τράπεζας ο ιερέας ευλογεί τους εξερχόμενους και οι διακονητές κάμπτοντες την οσφύ ζητούν συγχώρεση από τους αδελφούς για τυχόν λάθη και παραλείψεις. Δίωρη ή τρίωρη ξεκούραση προηγείται της επιστροφής των μοναχών στο διατεταγμένο για τον καθένα διακόνημα.
Όπως μια μικρή κοινότητα για να ζήσει χρειάζεται σωστή κατανομή εργασιών έτσι και ένα κοινόβιο μοναστήρι, ή σκήτη, ή κελλί επιβιώνει και προοδεύει και εκπληρώνει τη σωστική
αποστολή του με την ανάθεση των διαφόρων διακονημάτων στους εκεί εγκαταβιούντας μοναχούς.
Ο αρχοντάρης περιμένει να προσφέρει ξεκούραση στους νεοφερμένους προσκυνητές, να τους σερβίρει τον κλασικό δίσκο με το νερό, το ρακί και το λουκούμι, και να τους τακτοποιήσει στα δωμάτιά τους. Άλλοι αδελφοί ασχολούνται με τους λαϊκούς εργάτες που δουλεύουν εκεί, φροντίζουν τους γεροντότερους, επιμελούνται τα ζώα, φτιάχνουν ψωμί και ετοιμάζουν το φαγητό στο μαγειρείο. Ο εκκλησιάρχης ευτρεπίζει το ναό, ενώ άλλοι έχουν για εργόχειρο το πλέξιμο κομποσχινιών, την αγιογραφία, την ξυλογλυπτική και την αργυροχοΐα, την παρασκευή θυμιάματος και σπάνια την ιεροραπτική και τη βιβλιοδεσία.
Οι γεροντότεροι που προσμένουν τη μετάβασή τους στην αγήρω μακαριότητα σμίγουν σε κουβέντες πνευματικές, στρέφονται σε μνήμες του παρελθόντος και του μέλλοντος, ενώ ο τριγύρω χώρος εμμένει να διαιωνίζει μια ειρήνη αταλάντευτη που περιαυγάζει τους τρούλλους, τους σταυρούς, τη φιάλη και την κρήνη που κοσμούν το φυσικό περίγυρο.
Στις 8:30΄ κατά τη Βυζαντινή Ώρα ο εκκλησιαστικός θα σημάνει το πρώτο τάλαντο, στις 8:45΄ το δεύτερο και στις 9:00΄ το τρίτο. Τότε στο χώρο της λιτής αρχίζει η ενάτη Ώρα. Στο «Δόξα» της ενάτης ο εκκλησιαστικός θα βγει από το ναό για να κρούσει τον κόπανο και κατόπιν το σιδεράκι. Με το τέλος της ενάτης Ώρας ο ιερέας ιστάμενος έμπροσθεν του Ιερού Βήματος αρχίζει τον Εσπερινό. Η ακολουθία αυτή κατά αρχαία χριστιανική συνήθεια έχοντας ιουδαϊκές καταβολές αποτελεί το προοίμιο της επόμενης ημέρας. Τον «Προοιμιακό» θα διαβάσει ο πρώτος στην τάξη μοναχός. Στο «Κύριε εκέκραξα..» ο ιερέας θυμιάζει το ναό. Τις ψιλές καθημερινές δεν έχει είδοδο. Μετά το «Νυν απολύεις...» ο εκκλησιαστικός σβύνει τα λαδοκέρια και λίγο μετά ακολουθεί η απόλυση.
Οι μοναχοί εξέρχονται του ναού κατευθυνόμενοι προς την Τράπεζα. Και πάλι λόγοι προσευχητικοί και διδακτικοί ανακρώνται με το φαγητό. Στις 12:00΄ ο εκκλησιαστικός θα κρούσει το σιδεράκι για το Απόδειπνο που λαμβάνει χώρα στη λιτή. Είναι ώρα για προσευχή και δέηση προς το Θεό να τηρήσει όσους πάνε να κοιμηθούν ασφαλείς υπό τη σκέπη Του. Μετά το «Σύμβολο της Πίστεως» ανάβεται το λαδοκέρι της εικόνας της Θεοτόκου και ένας μοναχός ασκεπής απαγγέλει τους «Χαιρετισμούς». Στη διάρκεια του Αποδείπνου, ή αμέσως μετά, οι προσκυνητές έχουν την ευλογία να χαιρετίσουν τα άγια λείψανα στον κυρίως ναό. Πρό του τέλους του αποδείπνου μοναχοί και προσκυνητές ασπάζονται τις εικόνες και παίρνουν την ευχή του ηγουμένου ή του ιερέως και γίνεται απόλυση.
Ύστερα άλλοι θα προτιμήσουν μια διδακτική συζήτηση, άλλοι την ανάγνωση και άλλοι την ξεκούραση. Τέλος όλοι θα πάνε στα κελλιά τους. Οι μοναχοί από νωρίς, μετά τα μεσάνυχτα, πριν προσέλθουν στο ναό θα ξυπνήσουν για την επιτέλεση του προσωπικού τους κανόνα που περιλαμβάνει συνήθως μετάνοιες, προσευχή με κομποσχοίνι και ανάγνωση ψυχοφελών βιβλίων.
Κατ' αυτόν τον τρόπο αρχίζει και κλείνει μια ημέρα, η καθημερινότητα του μοναχικού βίου στον Άθω, εδώ και χίλια χρόνια. Και έχεις την έντονη εντύπωση πως η νύχτα που εξουσιάζει και στην έναρξη και στη λήξη δεν είναι ο ζόφος που συρρικνώνει και συστέλλει τη ζωή αλλά η φερέλπιδη ησυχία που βιώνει τη ζωηφόρο νέκρωση, η ταφή που κυοφορεί σαν το σπόρο τη ζωή και η νύχτα με το σκοτάδι που θα δώσει τόπο στην πληρότητα του φωτός της Τρισηλίου Θεότητος....

πηγή

Πώς οι μοναχοί αφιερώνουν το ημερονύχτιο στο Θεό

Ο Μ. Βασίλειος περί των μοναστηριακών προσευχών

«Ορίσαμε τον Όρθρο, για να αφιερώνουμε στο Θεό τα πρώτα κινήματα της ψυχής και του νου και για να μην αναλαμβάνουμε καμία άλλη φροντίδα, προτού να ευφρανθούμε με τη σκέψη του Θεού, όπως λέει η Γραφή:«Εμνήσθην του Θεού και ηυφράνθην» (Ψαλμός 76, 4). Και για να μην αρχίσουμε σωματική εργασία, προτού να κάνουμε αυτό που είπε ο ψαλμωδός:«Προς σε προσεύξομαι Κύριε· και το πρωί εισακούση της φωνής μου· το πρωί παραστήσομαι σοι και επόψη με» (Ψαλμός 5. 3-4 [όλοι οι Ψαλμοί εδώ]).

Πάλι δε την τρίτη ώρα μετά την ανατολή του ηλίου (*) σηκώνονται για προσευχή και συγκεντρώνονται οι αδελφοί της αδελφότητας του μοναστηριού, έστω κι αν είναι διασκορπισμένοι σε διάφορα διακονήματα.
 

Και, αφού ενθυμηθούν τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, που δόθηκε στους αποστόλους τη τρίτη ώρα μετά την ανατολή του ηλίου (Πράξεις 2, 14-15), και προσκυνήσουν όλοι μαζί με μια ψυχή, ώστε να γίνουν άξιοι και αυτοί να δεχθούν τον αγιασμό, να ζητήσουν από το Άγιο Πνεύμα την καθοδήγηση και τη συμφέρουσα διδασκαλία, όπως λέει η αγία Γραφή:«Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θεός, και πνεύμα ευθές αγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου, μη απορρίψης με από του προσώπου σου και το πνεύμα σου το Άγιον μη αντανέλης απ’ εμού· απόδος μοι την αγαλλίασιν του σωτηρίου σου και πνεύματι ηγεμονικώ στήριξον με» (Ψαλμός 50, 12-14). 

Και σ’ άλλο χωρίο: «Το Πνεύμα σου το αγαθόν οδηγήσει με εν γη ευθεία»(Ψαλμός 142,10). Και έτσι πάλι ξαναρχίζουμε την εργασία μας. Κι αν μερικοί απουσιάζουν κάπου μακριά λόγω της φύσεως ή του τόπου της εργασίας τους, οφείλουν απαραίτητα να τηρούν εκεί χωρίς διακρίσεις όσα από κοινού καθιερώθηκαν, γιατί όπως είπε ο Κύριος: «Όπου αν ώσι δύο ή τρείς συνηγμένοι, εις το εμόν όνομα, εκεί ειμί εν μέσω αυτών» ( = όπου βρεθούν δύο ή τρεις συγκεντρωμένοι στο όνομά μου, εκεί είμαι, ανάμεσά τους, Ματθαίος 18,20).

Κατά την έκτη ώρα (*) κρίναμε ότι είναι αναγκαία η προσευχή σύμφωνα με το παράδειγμα των αγίων που λένε: «Εσπέρας και πρωί και μεσημβρίας διηγήσομαι και απαγγελώ, και εισακούσεται της φωνής μου» (Ψαλμός 54.18) ώστε «ρυσθήναι απο συμπτώματος και δαιμονίου μεσημβρινού (Ψαλμός 90.6), αφού ψάλλω συγχρόνως και τον ενενηκοστό (90) Ψαλμό.

Η ενάτη ώρα (*) παραδόθηκε σε εμάς ως αναγκαία για την προσευχή από τους αποστόλους στις Πράξεις, οι οποίες αναφέρουν ότι ο Πέτρος και ο Ιωάννης ανέβαιναν στο ιερό την ενάτη ώρα της προσευχής. 
Όταν δε τελειώσει η ημέρα, ευχαριστούμε το Θεό για όσα αγαθά μας έδωσε ή για όσα επιτύχαμε και εξομολογούμαστε τις παραλείψεις μας, κάθε παράπτωμα θεληματικό ή αθέλητο ή ακόμα και εν αγνοία, με λόγια ή με έργα ή και καρδιακά, για όλα αυτά εκζητούμε το έλεος του Θεού με την προσευχή. Γιατί η προσεκτική εξέταση και έρευνα των πράξεων του παρελθόντος μας ωφελεί πολύ, ώστε μην ξαναπέσουμε στα ίδια αμαρτήματα. Γι’ αυτό ο προφήτης Δαβίδ λέει: «α λέγετε εν ταις καρδίαις υμών, επί ταις κοίταις υμών κατανύγητε»(Ψαλμός 4.5). 

Και πάλι, όταν αρχίζει η νύχτα, ζητούμε η ανάπαυση μας να είναι ήρεμη και ελεύθερη από φανταστικά γεγονότα και αυτή την ώρα απαγγέλουμε απαραίτητα τον ενενηκοστό ψαλμό. Ο απόστολος Παύλος και Σίλας μας παρέδωσαν ότι και τα μεσάνυχτα είναι αναγκαία για προσευχή, όπως διηγούνταιοι πράξεις των αποστόλων «Κατά δε το μεσονύκτιον Παύλος και Σίλας υμνούν τον Θεό» (Πράξεις 16.25). Και ο ψαλμωδός λέει: «Μεσονύκτιον εξεγειρόμην του εξομολογείσθε σοι επι τα κρίματα της δικαιοσύνης σου». 

Και πάλι πρέπει να σηκωνόμαστε για τηνπροσευχή του όρθρου, ώστε να μη μας βρει η ημέρα να κοιμόμαστε στο κρεβάτι, σύμφωνα και πάλι με τα λόγια του Δαβίδ: «Προέφθασαν οι οφθαλμοί μου προς όρθον του μελετάν τα λόγια σου»(Ψαλμός 118. 62). 
Κανείς από τους ανωτέρω καιρούς δεν πρέπει να παραβλέπεται από εκείνους που διάλεξαν να ζουν προσεκτικά προς δόξα του Θεού και του Χριστού του. Σκέπτομαι δε, ότι η διαφορά και ποικιλία στις προσευχές και στις ψαλμωδίες κατά τις ορισμένες ώρες χρησιμεύει και στο εξής, όταν υπάρχει μονοτονία, πολλές φορές η ψυχή αμελεί και αποσταθεροποιείται, ενώ με την εναλλαγή και την ποικιλία της ψαλμωδίας και με τα αναγνώσματα κάθε ώρας ανανεώνεται η επιθυμία της ψυχής και η νηφαλιότητα της».

Ο Μ. Βασίλειος περί των μοναστηριακών προσευχών. Από το ασκητικό του έργο «Όροι κατά πλάτος», ερώτηση ΛΖ 3-5. Χρήσιμες συμβουλές και για μας.

(*) ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΩΝ ΩΡΩΝ (από εδώ)

Οι ακολουθίες των ωρών είναι (4) τέσσερις. Περιλαμβάνουν τρείς ψαλμούς η κάθε μία, τροπάρια, Τρισάγιο κ.λ.π.
Η εκλογή των θεμάτων που τις συνιστούν έγινε βάσει της ώρας της ημέρας και του σωτηριώδους γεγονότος που έγινε κατ' αυτή την ώρα ή που συμβολίζεται από αυτή [π.χ.: «Κύριε, ο το πανάγιόν σου  πνεύμα εν τη τρίτη ώρα τοις Αποστόλοις σου καταπέμψας...», «Ο εν έκτη ημέρα τε και ώρα τω Σταυρώ προσηλώσας...», «Ο εν τη ενάτη ώρα δι' ημάς σαρκί του θανάτου γευσάμενος...» (από αυτό το περιληπτικό άρθρο για όλες τις ακολουθίες)].
Οι ώρες είναι: 
Η Α΄ ώρα (6 π.μ.)
Η Γ΄ ώρα (9 π.μ.)
Η ΣΤ΄ ώρα (12η μεσημβρινή)
Η Θ΄ ώρα (3 μ.μ.)

πηγή

ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΟΓΕΡΙΚΗ.

Κάποιος,που έζησε αργότερα πολύ κοντά του,διηγείτε
ότι ο Πατήρ σεραφείμ εκτελούσε τον κανόνα που έδωσε
 ο άγγελος στον Μέγα Παχώμιο,τον θεμελιωτή του
Ρωσικού κοινοβιακού μοναχισμού.
<<Τρισάγιο,Πάτερ ημών,Κύριε ελέησον[12 φορές]
Δόξα Πατρί...και νυν,Δεύτε προσκυνήσωμεν[3 φορές]
Ελεησόν με ο θεός[50ός ψαλμός]...Πιστεύω...
Κύριε Ιησού Χριστέ,Υιέ του Θεού ,ελέησόν με τον
αμαρτωλό[100 φορές],Άξιον εστί...και απόλυσις.>>
Αυτό αποτελεί μία δέηση.Αυτόν τον κανόνα τον είχε
διδαχθεί ο Πρόχορος[Οσιος Σεραφείμ του Σαρώφ]
από τον Γέροντά του Ιωσήφ.                      
 Ο Όσιος Σεραφείμ δίδαξε και τα εξείς:
<<Όταν κάθεσαι στο τραπέζι μην παρατηρείς τι και
πόσο τρώει ο καθένας αλλά πρόσεχε να τρέφης την
 ψυχή σου με ανάγνωση.Το μεσημέρι να τρως αρκετά,
το βράδυ να εγκρατεύεσαι,
Την τετάρτη και την Παρασκευή,αν μπορείς,τρώγε
μόνο μία φορά.Τη νύχτα να κοιμάσαι οπωσδήποτε
τέσσερις ώρες,τη δεκάτη,ενδεκάτη,δωδεκάτη και πρώτη
 μετά τα μεσάνυχτα.Αν αισθάνεσαι αδυναμία μπορείς να
 συμπληρώνεις τον ύπνο σου το μεσημέρι.Κράτησε αυτή
την συνήθεια σε όλη σου την ζωή.Θα σε βοηθήσει στην
 ηρεμία του νού σου.Αν τηρήσεις αυτή την γραμμή δεν
θα είσαι ποτέ κατηφής,αλλά πάντοτε υγιής και χαρούμενος>>.
Τους αδυνάτους συμβούλευε να αφιερώνουν έξι ώρες
για ύπνο,ενώ τους πιο δυνατούς στο σώμα και την ψυχή
πέντε ώρες λέγοντας ότι δεν πρέπει να φονεύουμε το σώμα,
αλλά τα πάθη.
   ΟΣΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΟΥ ΣΑΡΩΦ.

πηγή

Ζώντας την πρώτη ημέρα της Τεσσαρακοστής στο Άγιο Όρος.

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Αν θέλει να ζήσει κανείς το λειτουργικό πλούτο, το θαυμαστό μυστικό μεγαλείο της Μ. Τεσσαρακοστής, πρέπει να προσπαθήσει να ξεφύγει από την επιφάνεια της. Επιφάνεια είναι αυτό που βλέπομε και που γνωρίζομε όλοι μας κατά τις Κυριακές της Τεσσαρακοστής. Έχουν πράγματι κάτι ιδιαίτερο οι Κυριακές αυτές από τις άλλες Κυριακές του υπολοίπου έτους. Τα ειδικά εορτολογικά θέματα, η υμνογραφία των, η λειτουργία του Μ. Βασιλείου, που τελείται αντί της λειτουργίας του Χρυσοστόμου, δίνουν σ’ αυτές ένα ξεχωριστό χρώμα. Αλλά οι Κυριακές της Τεσσαρακοστής είναι οάσεις μέσα σ’ αυτήν. Κατ’ ουσίαν βρίσκονται έξω από αυτήν. Τη γοητεία της αληθινής Τεσσαρακοστής θα την αισθανθεί κανείς μέσα στο «πέλαγος» ή στην «αυχμηρά έρημο», όπως την ονομάζουν οι Πατέρες, αυτής της ίδιας της Τεσσαρακοστής, δηλαδή των καθημερινών, από τη Δευτέρα ως την Παρασκευή τών έξι εβδομάδων που την αποτελούν.

Η Εκκλησία μας στις μοναστηριακές ακολουθίες είδε πάντοτε ένα ιδεώδη τρόπο λατρείας, γιαυτό και συν τω χρόνω αντικατέστησε τις παλαιές ιδιαίτερες ενοριακές ακολουθίες με τις μοναχικές. Ιδιαιτέρως όμως κατά την Τεσσαρακοστή προσπάθησε να μεταφέρει τη λατρεία των μοναστηριών στους κοσμικούς ναούς. Αφού οι πιστοί δεν μπορούσαν να βγούν στην έρημο, μετέφερε τις ακολουθίες της ερήμου στις πόλεις. Θέλησε τις κατανυκτικές αυτές ημέρες να κάμει τα λαϊκά μέλη της να γευθούν τις μυστικές καλλονές των μοναστηριακών ακολουθιών· να κάμει λίγο μοναχούς τους λαϊκούς πιστούς. Και δεν είχε άδικο. Στο σύστημα των μοναχικών ακολουθιών της περιόδου της Νηστείας βρίσκεται το αποκορύφωμα ολοκλήρου του έτους. Λίγοι από το λαό μπορούν να τις παρακολουθήσουν. Δεν έχουν ούτε το διαθέσιμο χρόνο, ούτε πολλές φορές και την απαραίτητη ψυχική διάθεση. Αντιθέτως στις μονές, όπου η λατρεία του Θεού αποτελεί το κέντρο της ζωής των μοναχών και το βασικό ενδιαφέρον των αφιερωμένων αυτών ανθρώπων, η εκκλησιαστική ακολουθία της περιόδου της Τεσσαρακοστής γίνεται το εντρύφημα και η μοναδική σχεδόν απασχόληση των πατέρων.

Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια ασθενική σκιαγραφία του λειτουργικού περιεχομένου μιας ημέρας της Τεσσαρακοστής.

Κατά βάση οι ακολουθίες της Τεσσαρακοστής είναι και κατά τον αριθμό και κατά το διάγραμμα οι ίδιες με τις μοναχικές ακολουθίες του υπόλοιπου έτους. Εκείνο που τις διακρίνει είναι το πιο αρχαϊκό τους περιεχόμενο, η παρεμβολή κατανυκτικών τροπαρίων και το ιδιαίτερο μήκος που προσλαμβάνουν με την προσθήκη περισσότερων ψαλμών, αναγνώσεων και άλλων λειτουργικών στοιχείων. Οι ακολουθίες αριθμούνται σε επτά, κατά το ψαλμικό «Επτάκις της ημέρας ήνεσά σε»(Ψαλ. 118,164), αλλά στην ουσία είναι περισσότερες. Η ευλάβεια των μοναχών θέλησε να τις επαυξήσει με προσθήκες και άλλων ακολουθιών, έτσι ώστε η δοξολογία του Θεού κατά την πιο ιερή περίοδο του έτους να είναι σχεδόν ακατάπαυστη. Κάθε μια ακολουθία αντιστοιχεί σε μια ωρισμένη περίοδο της ημέρας ή της νύκτας. Είναι ένας σταθμός προσευχής που καθαγιάζει ένα τμήμα του εικοσιτετραώρου.

Η προσευχή αρχίζει με την ακολουθία του Μεσονυκτικού· τα μεσάνυκτα θεωρούνται ως ο πιο κατάλληλος για την προσευχή χρόνος. Μέσα στην ησυχία και στη γαλήνη του κόσμου οι μοναχοί αγρυπνούν και προσεύχονται. Περιμένουν την έλευση του Νυμφίου, του Χριστού, που έρχεται κατά το Ευαγγέλιο, «μέσης νυκτός» (Ματθ. 25,6).

Στην ακολουθία του μεσονυκτικού συνάπτεται η ακολουθία του Όρθρου, η εωθινή (πρωινή) προσευχή. Από τις ιδιορρυθμίες που χαρακτηρίζουν την Τεσσαρακοστή θα δούμε δύο χαρακτηριστικά σημεία· την ψαλμωδία του «Αλληλούϊα» με τα τριαδικά και το φωταγωγικό. Το «Αλληλούϊα» ψάλλεται στον ήχο της εβδομάδας σαν επωδός της ωδής του Ησαΐα «εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου πρός σε ο Θεός»( Ησ. 26, 9-15). Τα τροπάρια που το συνοδεύουν, τα τριαδικά, αποτελούν μια θαυμαστή συμφωνία με το «Αλληλούϊα» και την ωδή του Ησαΐα. Είναι η πρώτη ψαλμωδία που ακούεται στους ναούς μέσα στο σκοτάδι και στη σιγή της νύχτας. Όλα μαζί συνιστούν μια προτροπή, μια πρόσκληση πρός δοξολογία του τριαδικού Θεού από ολόκληρη τη κτίση. Οι άνθρωποι ενώνονται με τους αγγέλους για να ψάλλουν τον τρισάγιο ύμνο στην τρισυπόστατη Θεότητα· «Άγιος, άγιος, άγιος». Πιο κατάλληλος εναρκτήριος ύμνος για την απαρχή της δοξολογίας δεν ήταν δυνατόν να βρεθεί. «Αλληλούϊα»- Αινείτε τον Θεόν. Η Τεσσαρακοστή είναι η περίοδος του «Αλληλούϊα»-του αίνου του Θεού.

Προς το τέλος του όρθρου χαιρετίζεται η έλευση του φωτός της ημέρας. Τότε ψάλλονται τα φωταγωγικά τροπάρια, ένα για κάθε ήχο. Αποτελούν ευχαριστία για την αποστολή του υλικού φωτός και δέηση για την έκχυση του νοητού φωτός, του φωτισμού του Χριστού στις ψυχές μας.

Οι ακολουθίες των ωρών είναι τέσσερεις.

• η Α΄ (Πρώτη), που αποτελεί μια επέκταση του όρθρου και μια αίτηση ευλογίας των έργων μας, που αρχίζουν την ώρα αυτή- 7 π.μ περίπου.
• Η Γ΄(Τρίτη), 9 π.μ, είναι η ώρα της καθόδου του αγίου Πνεύματος στους αποστόλους κατά την ημέρα της Πεντηκοστής. Στους ψαλμούς, στα τροπάρια και τις ευχές της ακολουθίας της ώρας αυτής κυριαρχεί το θέμα αυτό. Η δοξολογία και η δέηση για την αποστολή του αγίου Πνεύματος και σ’ εμάς.
• Η Στ΄ (Έκτη) ώρα (12 το μεσημέρι) και η Θ΄ (Εννάτη- 3 μ.μ) παίρνουν τα θέματα τους από το πάθος του Κυρίου. Η Στ΄ είναι η ώρα της σταυρώσεως και η Θ΄ η ώρα του θανάτου- του «Τετέλεσται». Στην Θ΄ ώρα συνάπτεται και η ακολουθία των Τυπικών. Και σ’ αυτή, σαν συνέχεια του θέματος της Θ΄ ώρας, ακούεται η ψαλμωδία της φωνής του ληστή στο σταυρό «Μνήσθητι μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου» (Λουκ.23,42), που ψάλλεται σαν επωδός των μακαρισμών του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου. Είναι μια υπενθύμηση του ευαγγελικού νόμου, αλλά και μια απάντηση του ταπεινού πιστού στα λόγια του Χριστού: Είπες, Κύριε, ότι είναι μακάριοι – ευτυχείς οι πτωχοί τω πνεύματι, οι πραείς, οι ελεήμονες… Εγώ δεν είμαι τίποτε απ’ αυτά, γι’ αυτό σου φωνάζω σαν το ληστή το «Μνήσθητί μου, Κύριε».

Δεν μας μένει καιρός να μιλήσουμε για την ακολουθία του κατανυκτικού εσπερινού με τα θαυμαστά του τροπάρια, τους ψαλμούς και τα αναγνώσματα, ούτε για την καρδιά των ημερών των Νηστειών, τη λειτουργία των Προηγιασμένων δώρων.

Μόνο δυο λόγια για το Μέγα Απόδειπνο, την ακολουθία που κατακλείει την ημέρα. Είναι μια μακρά ακολουθία, που συνιστά δέηση για την άφεση των αμαρτιών της ημέρας και την ειρηνική και ασκανδάλιστη διέλευση της νύκτας.

Τελειώσαμε τη σύντομη αναδρομή στο λειτουργικό περιεχόμενο των ιερών ημερών της Τεσσαρακοστής. Δεν ήταν παρά μια ασθενική σκιαγραφία. Μια μικρή ανθοδέσμη από τον απέραντο ανθόκηπο της. Μια παρόρμηση για να θελήσομε να μπούμε σ’ αυτόν και να τον γνωρίσομε προσωπικά, εμπειρικά οι ίδιοι.

(Ιωάννου Μ. Φουντούλη, Λογική Λατρεία, Θεσ/κη 1971, σ. 40-48).

πηγή

ΤΟ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Του Γιώργου Θεοχάρη
Κατάνυξη, δέος, αδιάλειπτη προσευχή στον Άθωνα
Προσευχόμενοι στο κελί τους,  με σκληρή νηστεία και συμμετέχοντας στις πολύωρες Ιερές Ακολουθίες  των Ιερών Μονών Σκητών και πεντακοσίων κελιών, καλυβών και  ησυχαστηρίων , θα υποδεχτούν οι Αγιορείτες πατέρες τη μεγάλη Σαρακοστή. Το τυπικό αυτό άλλωστε ακολουθούν εδώ και δέκα αιώνες.
Οι περισσότεροι μοναχοί απέχουν από τα πάντα, μέχρι και το νερό και τηρούν πλήρη ασιτία, μέχρι την Τετάρτη το μεσημέρι.Άλλοι πάλι, ανάλογα με τις δυνάμεις του καθενός,  τρέφονται με λίγο παξιμάδι και  ξηρά φρούτα.
 Ενώ μέχρι το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας δεν επιτρέπεται ούτε το νερό.
Εν τω μεταξύ μέχρι την ερχόμενη Τετάρτη  το μεσημέρι οι αγιορείτες δεν θα απαντούν ούτε στα τηλέφωνα.
Την μεγαλή Σαρακοστη στο 'Αγιο Ορος καθόλη την εβδομάδα από Δευτερα εως Παρασκευή γίνεται μία τράπεζα την ημέρα με τροφή χωρίς λάδι περί της τρεις το μεσημέρι. Μόνο Σαββατο και Κυριακή επιτρέπεται η τροφή με λάδι και λίγο κρασί.

Το τυπικό της μεγάλης σαρακοστής επιβάλλει μεγαλύτερη νηστεία , πολλές μετάνοιες και περισσότερη προσευχή είτε στο Ναό είτε στο κελί. Σχεδόν  οκτώ με δέκα  ώρες το 24ωρο βρίσκονται στην εκκλησία. Αποφεύγονται πολλές συνομιλίες και επικοινωνίες.
Αυτή η συστηματική άσκηση κατά τη μεγάλη Σαρακοστή, σύμφωνα με τους πατέρες της εκκλησίας, και ειδικότερα τον Άγιο Χρυσόστομο,  προκαλεί στους δαίμονες μεγάλο φθόνο με αποτέλεσμα  οι μοναχοί να υπομένουν πολλούς και μεγάλους πειρασμούς.
Τα αποτελέσματα της νηστείας δίδουν στον κάθε αγωνιζόμενο πιστό την ευκαιρία να μειώσει τα πάθη και να ελκύσει ως εκ τούτου τη χάρη και την ευλογία του Θεού.
πηγή