«Τότε ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καθίσει ἐπὶ
θρόνου δόξης αὐτοῦ,
καὶ συναχθήσονται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα
τὰ Ἔθνη»
(Ματθ. 25,31)
Ὁ λόγος εἶνε περὶ τῆς Δευτέρας τοῦ Κυρίου παρουσίας.
[1]
Ἀλλ᾿ ἆρα γε ὑπάρχει Δευτέρα τοῦ Κυρίου παρουσία; ὑπάρχει ἀθανασία καὶ αἰώνιος μέλλουσα ζωή; ὑπάρχει μέλλουσα κρίσις; ὑπάρχει ἀνταπόδοσις μετὰ θάνατον; Ἢ τὰ πάντα σταματῶσι μέχρι τοῦ τάφου ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ, καὶ ὁ τάφος εἶνε τὸ ἔσχατον κατάντημα, ὅπου θάπτεται μετὰ τοῦ σώματος καὶ ἡ ζωὴ καὶ σβέννυται ἐκεῖ διαπαντός, καὶ δὲν ὑπάρχει πέραν τοῦ τάφου ἄλλο τι, παρὰ μόνον τὸ μηδέν;
Τὸ ζήτημα τοῦτο εἶνε ἐκ τῶν σοβαρωτάτων καὶ ἔχει ὑψίστην διὰ πάντα γηγενῆ σημασίαν.
Τὸ ζήτημα τοῦτο εἶνε τὸ μέγα καὶ αἰώνιον ζήτημα, τὸ ὁποῖον ἀπησχόλησε, ἀπασχολεῖ καὶ μέλλει ν᾿ ἀπασχολῇ, αἰωνίως τὸ ἀνθρώπινον πνεῦμα, καὶ διὰ τὸ ὁποῖον οὐδέποτε ἀπηύδησεν οὐδὲ θέλει ποτὲ ἀπαυδήσῃ ὁ ἀκοίμητος πόθος τῶν εὐγενῶν πνευμάτων καὶ ἡ ἀνύστακτος προσδοκία τῶν πιστῶν.
Ἂν μὲν δὲν ὑπάρχῃ μέλλουσα ζωή, τότε τὰ πάντα διὰ τοὺς σαρκικοὺς ἔχουσι καλῶς· τότε «φάγωμεν, πίωμεν αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν». Ἀλλ᾿ ἂν ὑπάρχῃ ἀθανασία ψυχῆς καὶ αἰωνιότης μετὰ θάνατον, καὶ ἐπομένως καὶ κρίσις καὶ ἀνταπόδοσις ἐν τῇ μελλούσῃ ταύτῃ ζωῇ, τότε οἵα πρέπει νὰ εἶνε ἐνταῦθα ἡ ζωή μας;
Ἡμεῖς πρὸς στιγμὴν ἂς ἀφήσωμεν κατὰ μέρος τὸ ὅτι δι᾿ ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας τὸ ζήτημα τοῦτο τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς καὶ τῆς μελλούσης κρίσεως εἶνε δόγμα πίστεως, εἶνε ἄρθρον πίστεως ἀπαράβατον, διότι ἡμεῖς ἐν τῷ Συμβόλῳ τῆς πίστεώς μας πιστεύομεν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν «καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς», καὶ «προσδοκῶμεν ἀνάστασιν νεκρῶν, καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Καὶ ἂς ἴδωμεν τί λέγουσι τὰ πολυώνυμα τῆς πλάνης καὶ τοῦ ψεύσους συστήματα, οἱ ὑλισταί, οἱ θνητόψυχοι, οἱ Σαδδουκαῖοι τῆς σημερινῆς ἐποχῆς «οἱ λέγοντες μὴ εἶναι ἀνάστασιν νεκρῶν», καὶ ἂς ἀνατρέψωμεν ὅσα πρεσβεύουσιν οὗτοι καὶ λέγουσιν, ὅτι τάχα τὰ δόγματα περὶ ἀθανασίας, περὶ μελλούσης κρίσεως καὶ ἀνταποδόσεως καὶ δευτέρας τοῦ Κυρίου παρουσίας εἶνε ἀπατηλὰ τῆς φαντασίας γεννήματα, ἀφ᾿ οὗ μάλιστα οὐδεὶς ἐκ τοῦ ἄλλου τούτου κόσμου ἐπανῆλθεν, ἵνα μᾶς ἀποκαλύψῃ τὰ μέλλοντα τοῦ πνευματικοῦ κόσμου ταῦτα μυστήρια.
Βεβαίως, προσφιλεῖς μου ἀναγνῶσται, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος ἦτο ἁπλῆ μηχανή, ἁπλοῦν προϊὸν καὶ ἀποτέλεσμα τῆς τυφλῆς ὕλης, καὶ ζῇ μόνον διὰ τὴν παροῦσαν στιγμὴν καὶ τὴν πρόσκαιρον ταύτην ζωήν, ὡς τὰ ζῶα, ἄνευ σκοποῦ ἀνωτέρου, ἄνευ ὑψηλοτέρου προορισμοῦ· καὶ ἑπομένως ἂν τὸ πρόγραμμα τῆς ζωῆς μας θὰ ἦτο «φάγωμεν, πίωμεν, διότι αὔριον ἀποθνήσκομεν», καὶ ἐξαφανιζόμεθα εἰς τὸ μηδὲν καὶ τῆν ἀνυπαρξίαν, ὡς λέγουσι καὶ οἱ ὑλισταί, τότε σᾶς βεβαιῶ ὅτι ἐλεεινότερον καὶ ἀθλιώτερον ὂν παρὰ τὸν ἄνθρωπον δὲν θὰ ὑπῆρχεν ἐπάνω εἰς τὴν γῆν ἄλλο. Τὰ κτήνη καὶ τὰ ζῶα τὰ ἄλογα, καὶ αὐτὰ ἀκόμη τὰ εἰς τὴν κατωτάτην ζωϊκὴν κλίμακα εὑρισκόμενα ὄντα, θὰ ἦσαν τότε εὐτυχέστερα τοῦ ἀνθρώπου, διότι καὶ αὐτὰ τρώγουσι καὶ πίνουσι καθὼς καὶ ἡμεῖς, καὶ πολλὰ πολλάκις περισσότερον καὶ καλλίτερον ἡμῶν, ἀλλὰ περιπλέον ταῦτα ἔχουσι τὸ μέγα εὐτύχημα νὰ μὴ αἰσθάνωνται τὴν δυστυχίαν των, καὶ δὲν δοκιμάζουσι τὰ ζῶα θλίψεις καὶ βασάνους. Δὲν καταβιβρώσκει τὴν καρδίαν αὐτῶν καμμία τύψις συνειδότος, δὲν ἀγρυπνεῖ εἰς τὸν σταῦλόν των ἡ ἀπελπισία, ἡ ὀδύνη καὶ ἡ ἠθικὴ βάσανος, ὅπως ἀγρυπνεῖ εἰς τὴν κλίνην καὶ παρᾶ τὸ προσκεφάλαιον τοῦ ἀνθρώπου τοῦ μὴ πιστεύοντος, τοῦ μὴ ἐλπίζοντος, τοῦ μὴ προσδοκῶντος ἀνάστασιν νεκρῶν, ὁ δαίμων τοῦ σκότους, ἡ ἀπελπισία καὶ ἡ αὐτοκτονία, τὸ ἔσχατον τοῦτο ἀνοσιούργημα βίου πονηροῦ καὶ διεφθαρμένου. Τὰ ζῶα πρέπει νὰ θεωρῶνται τότε εὐτυχέστερα τοῦ ἀνθρώπου, διότι δὲν σκέπτονται, διότι, δὲν συλλογίζονται, διότι δὲν ἀμφιβάλλουσι τὰ κτήνη περὶ τῆς ἐφημέρου δυστυχοῦς αὐτῶν ὑπάρξεως ἐπὶ τῆς γῆς, ἥτις καταντᾷ διὰ τὸν σκεπτόμενον, ἀλλὰ μὴ ἐλπίζοντα ἄνθρωπον, κατηραμένη κοιλάς.
Ὁ τοιοῦτος, ὁ μὴ πιστεύων, ὁ μὴ ἐλπίζων, ὁ μὴ προσδοκῶν ὑψηλότερόν τι, ἐγκαταλελειμμένος ἄνευ πυξίδος, ἥτις εἶνε ἡ πίστις εἰς τὴν αἰωνιότητα καὶ ἡ ἐλπὶς δι᾿ ἡμᾶς, ἄνευ ὁδηγοῦ ἐν τῇ ἀχανεῖ ἐκτάσει τῆς ἐρήμου τοῦ παρόντος βίου, μὴ εὐρίσκων τόπον ἀναψυχῆς καὶ ἀναπαύσεως τοῦ πνεύματός του, μὴ γνωρίζων πόθεν ἔρχεται, ποῦ πορεύεται, καὶ τί εἶνε τὸ ὄνειρον τοῦτο, τὸ ὁποῖον ὀνομάζεται ζωὴ, εἶνε ὁ δυστυχέστατος βροτῶν. Ἡ ζωὴ δι᾿ αὐτὸν εἶνε σκότος χωρὶς φῶς, εἶνε νὺξ ἀσέληνος καὶ ἀφεγγὴς νύξ, ὅπου οὐδεὶς λάμπει ἀστὴρ· τὸ ζῆν δι᾿ αὐτὸν εἶνε ὁλότελα ἀνάξιον τοῦ κόπου. Ἐὰν τὰ πάντα σταματῶσι μέχρι τοῦ τάφου, καὶ ὠς λέγει θαυμασιώτατα ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «εἰ ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστι… εἰ ἐν τῆ ζωῇ ταύτῃ μόνῃ ἠλπικότες ἐσμέν, ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων ἐσμὲν ἡμεῖς». Ὁ Χριστιανισμὸς τότε, τὸ ἄκρον τοῦτο ἄωτον τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ, ὅστις ἔφερε τὴν ἀληθῆ ἐπὶ γῆς εὐδαιμονίαν, καὶ ἐπαγγέλεται καὶ τὴν αἰωνίαν μετὰ θάνατον μακαριότητα, εἶνε χειρίστη θρησκεία καὶ οἱ ὀπαδοί της ἔπρεπε νὰ ἦσαν οἱ ἀχρηστοτάτοι καὶ χειρίστοι τῶν ἀνθρώπων, τοτε οἱ πιστοὶ καὶ εὐσεβεῖς θὰ εἶνε χειρότεροι τῶν ἀσεβῶν καὶ ἀπίστων, οἱ σοφοὶ καὶ ἐνάρετοι καὶ πεπολιτισμένοι ἐλεεινότεροι τῶν μωρῶν καὶ φαύλων καὶ ἀπολιτίστων· οἱ ἄνθρωποι ἀθλιώτεροι τῶν ζώων. Καὶ ἂν ἠθέλομεν νὰ αἰσθανώμεθα ἀληθῆ εὐδαιμονίαν, ἢ τοὐλάχιστον νὰ μὴ δοκιμάζωμεν θλίψεις καὶ ὀδύνας, ἔπρεπε νὰ κατέλθωμεν εἰς τὴν κατωτάτην κλίμακα τῶν ὄντων, τοὐλάχιστον τὴν τῶν ζώων καὶ τῶν κτηνῶν!!
Τότε τὰ πάντα εἶνε κενὰ καὶ φροῦδα καὶ μάταια· καὶ πρόοδος καὶ ἐπιστήμη καὶ τέχναι καὶ παίδευσις καὶ πολιτισμὸς καὶ τελειοποίησις καὶ καθῆκον καὶ ἀρετὴ καὶ ἠθικὴ καὶ εὐορκία καὶ αὐταπάρνησις καὶ αἱ γενναῖαι πράξεις τῆς φιλοπατρίας, τῆς φιλανθρωπίας, τοῦ ἡρωϊσμοῦ, τὰ πάντα εἶναι μηδὲν, ἀφοῦ ἐπιστρέφουσιν εἰς τὸ μηδέν. Πάντα τὰ ὑψηλὰ ἰδεώδη, διὰ τὰ ὁποῖα οἱ χρηστοὶ καὶ τίμιοι ἄνθρωποι ζῶσι, καὶ διὰ τὰ ὁποῖα ἀγογγύστως θυσιάζουσι καὶ τὴν ζωήν των αὐτήν, εἶνε μηδέν: «εἰ ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστι, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ καὶ ἡ πίστις ἡμῶν· καὶ εἰ ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ ἠλπικότες ἐσμὲν μόνον, ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων ἐσμέν» (Α΄. Κορινθ. 15,13), διότι εἰς τί τότε ἐπιστεύσαμεν; εἰς τὴν αἰωνίαν σιγὴν τῶν τάφων; εἰς τὸ σκότος; εἰς τὸ μηδέν;
Καὶ τότε ἐπειδὴ ὁ ἀνθρώπινος βίος οὐδὲν ἄλλο εἶνε παρὰ πικρία καὶ θλῖψις καὶ ἀπόγνωσις, καὶ δὲν ὑπάρχει διὰ τὸν ἄνθρωπον ἐν τῷ οὐρανῷ δικαιοκρίτης Θεός, τιμωρὸς τῶν κακῶν καὶ παρήγορος τῶν ἀγαθῶν, ὅστις νὰ βλέπῃ τὰς πικρίας καὶ τοῦς πόνους μας, καὶ νὰ περισυλλέγῃ τὰ δάκρυα καὶ τοὺς στεναγμούς μας, καὶ νὰ στεφανώσῃ τὸν ἡρωϊσμόν, τὴν αὐταπάρνησιν, καὶ τὴν αὐτοθυσίαν μας, ἡ μόνη ὑπολειπομένη διὰ τοῦς ἀπίστους καὶ ὑλιστὰς παρηγορία εἶνε ἡ ἀπελπισία, ἡ αὐτοκτονία καὶ ἡ ἐκμηδένισις… Αὐτοὸ εἶνε τὸ λογικὸν καὶ ἀναπόφευκτον κατάντημα διὰ πάντα, ὄστις δὲν πιστεύει, δὲν ἐλπίζει δὲν ὑπομένει, δὲν θέλει νὰ γνωρίζῃ τι περὶ ἀθανασίας ψυχῆς, περὶ μελλούσης ζωῆς, περὶ κρίσεως καὶ Δευτέρας τοῦ Κυρίου Παρουσίας.
Ἀλλ᾿ ὄχι ἀδελφοί, ὁ τάφος δὲν εἶνε τὸ τέλος τοῦ ἀνθρώπου, οὐδὲ ἡ τέφρα, καὶ ἡ κόνις καὶ ὁ χοῦς τὸ ἔσχατον κατάντημα τῆς ἐν ἡμῖν θείας πνοῆς, τῆς ψυχῆς, τῆς συνειδήσεως, τοῦ στοχαζομένου, τοῦ συλλογιζομένου, τοῦ διανοουμένου, τοῦ κρίνοντος ἐλευθέρου, προσωπικοῦ καὶ συνειδότος ἑαυτὸ ἐγὼ. Τὸ πνεῦμα τοῦτο εἶναι ἀθάνατον καὶ αἰώνιον. Τοῦτο εἶνε ἡ ὑψίστη φιλοσοφικὴ καὶ θρησκευτικὴ ἀλήθεια, ἥτις εἶνε κτῆμα τὴν σήμερον παγκόσμιον, θησαυρὸς καὶ κειμήλιον ἱερώτατον πάσης ἀνθρωπίνης ψυχῆς.
Τὴν ἀλήθειαν ταύτην τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς ἀνέκαθεν ὡμολόγησεν σύμπασα ἡ σκεπτομένη ἀνθρωπότης καὶ μετ᾿ αὐτῆς τὰ εὐγενέστατα πνεύματα, οἱ γίγαντες εἰς τὴν φιλοσοφίαν, οἱ ἀληθεῖς ἱεροφάνται τῶν ἐπιστημῶν καὶ τεχνῶν, καὶ μόνον διεφθαρμένη τις μερὶς ἀνθρώπων, τῶν εἴτε θεωρητικῶς εἴτε πρακτικῶς ἀθέων καὶ ὑλιστῶν, ὧν σύμβολον καὶ δόγμα τὸ «φάγωμεν καὶ πίωμεν καὶ κορέσωμεν τὴν γαστέρα καὶ τὰ ὑπὸ τὴν γαστέρα», ἐτόλμησε νὰ θέσῃ ἐν ἀμφιβόλῳ τὴν κατάδηλον ταύτην καὶ πασιφανῆ ἀλήθειαν πρὸς δικαιολογίαν ἀρχῶν σαθρῶν καὶ σαπρῶν καὶ βίου πονηροῦ καὶ διεφθαρμένου.
Οἱ ἀρχαῖοι ἡμῶν πρόγονοι, οἵτινες πρῶτοι κατεβίβασαν τὴν φιλοσοφίαν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, πρὸς αἰσθητοτέραν παράστασιν τῆς μεγάλης ταύτης ἀληθείας τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς, ἐξεικόνιζον τῆς μεγάλης ταύτης ἀληθείας τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς, ἐξεικόνιζον καὶ παρίστων τὴν ψυχὴν εἰς τὰ μνημεῖα τῶν τάφων μὲ ἄγαλμα γυναικὸς πτερωτῆς καὶ αἰθερίας, ἀνιπταμένης εἰς τὸν οὐρανόν, καθ᾿ ἣν στιγμὴν τὸ σῶμα νεκρὸν κατεβιβάζετο εἰς τὸν τάφον.
Ἡ θεία καὶ ἀμώμητος ἡμῶν θρησκεία διδάσκει ὄτι ὁ Θεὸς ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν δὲν εἶνε Θεὸς νεκρῶν, Θεὸς τέφρας καὶ σποδοῦ, Θεὸς τῆς αἰωνίας σιωπῆς τῶν ψυχρῶν τάφων, ἀλλὰ Θεὸς ζώντων, «οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς, Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων», εἶπεν ὁ Ἰησοῦς εἰς τοὺς λέγοντας μὴ εἶναι ἀνάστασιν νεκρῶν Σαδδουκαίους.
Καὶ ἡμεῖς δὲ πιστοὶ εἰς τὰ ἀθάνατα διδάγματα τῆς φιλοσοφίας τῶν σοφῶν προγόνων, πιστοὶ εἰς τὴν θρησκείαν τῶν πατέρων μας, πιστοὶ εἰς τὰ ὑψηλὰ ἰδεώδη τῆς εὐγενοῦς ἡμῶν φύσεως, πιστοὶ εἰς τὰς ἀθανάτους ἐλπίδας τῆς φυλῆς, πιστοὶ εἰς τὰ ἀπαρασάλευτα δόγματα τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως καὶ τῆς λατρευτῆς μας Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, ἂς προσδοκῶμεν μετὰ βεβαιοτάτων ἐλπίδων «ἀνάστασιν νεκρῶν, καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος», καὶ ἂς πιστεύσωμεν ὅτι ὅσον εἶνε πρᾶγμα βέβαιον καὶ ἀληθὲς ὁ θάνατος τοῦ σώματος, ἄλλο τόσον εἶνε βέβαιον καὶ ἀληθὲς ἡ ἀθανασία τῆς ψυχῆς, ἡ ἀνάστασις νεκρῶν, ἡ μέλλουσα ζωή, ἡ Δευτέρα τοῦ Κυρίου παρουσία.
[1] «Ἱερὸς Πολύκαρπος» Ἔτος Β΄. Σμύρνη, ἀρ. 38, 16.2.1913, σσ. 1586-1589.
Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης του Ιερομάρτυρος, Λόγοι ευσέβειας: Γραπτά κηρύγματα εις δεσποτικάς εορτάς, 1η έκδ., Θεσσαλονίκη, Μυγδονία, 2000
Τριώδιο ονομάζεται, σύμφωνα με τους κανόνες της ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας, η κινητή περίοδος που ξεκινά την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.
Για τον χριστιανό δεν υπάρχουν παρά δύο έσχατες επιλογές: ο ουρανός και η κόλαση. Η Εκκλησία προσδοκά την τελική ολοκλήρωση, που στην Ελληνική θεολογία αποκαλείται αποκατάστασις, όταν ο Χριστός θα επιστρέψει «ἐν δόξῃ» για να κρίνει «ζῶντας καὶ νεκρούς». Η τελική αποκατάσταση περιλαμβάνει, όπως ήδη είδαμε, τη λύτρωση και τον δοξασμό της ύλης: κατά την Εσχάτη Ημέρα οι δίκαιοι θα εγερθούν εκ των νεκρών και θα ξαναβρούν τα σώματά τους, όχι όπως αυτά είναι τώρα, αλλά μεταμορφωμένα και «πνευματικά», στα οποία η εσωτερική αγιότητα θα εκχέεται προς τα έξω. Δεν θα μεταμορφωθούν δε μόνο τα σώματά μας, αλλ’ ολόκληρη η υλική τάξη της κτίσης: ο Θεός θα δημιουργήσει «καινοὺς οὐρανοὺς καὶ καινὴν γῆν».
