ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΠΕΡΙ ΕΥΧΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΑΡΣΕΝΙΟΣ ΚΑΤΕΡΕΛΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ  ΟΜΙΛΙΑ  ΠΕΡΙ  ΕΥΧΗΣ (01Ν)

Μέ τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ καί τήν πατρική εὐχή καί προτροπή τοῦ Σεβασμιωτάτου γιά ποικίλο ποιμαντικό, κατηχητικό, ἐξομολογητικό καί λειτουργικό ἔργο, ξεκινᾶμε σήμερα τήν πρώτη μας εἰσήγησι, σεβαστοί μου πατέρες καί ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί μου.

Βέβαια, συναισθανόμενοι τήν πάσης φύσεως ἀδυναμία μας, θά προτιμούσαμε, ἀναμφισβήτητα, τήν σιωπή. Γι᾽ αὐτό, ἄλλωστε, καί στό ταπεινό μας Μοναστήρι, ὅσο ἐξαρτᾶτο ἀπό ἐμᾶς, ἐλάχιστες φορές ἐπιτρέψαμε στόν ἑαυτό μας τό κήρυγμα, μέ τήν ἔννοια, ὅτι πάντα προτιμᾶμε νά εἴμαστε μαθηταί τῶν Ἁγίων, αὐτῶν δηλ. τῶν διαβεβηκότων ἐν θεωρίᾳ.

Γι᾽ αὐτό, καί τίς πιό πολλές φορές, ἰδιαίτερα στίς ἀγρυπνίες, προτιμοῦμε τήν ἀνάγνωσι ἀπό κείμενα ἁγιοπατερικά, διότι, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, οἱ Ἅγιοι ὅ,τι εἶπαν καί ἔγραψαν δέν τό ἔκαναν ἐγκυκλοπαιδικά, διανοητικά, ὅπως ἐμεῖς, σήμερα, παίρνομε ἀπό δῶ, παίρνομε ἀπό κεῖ, δανειζόμαστε ἀπό δῶ, δανειζόμαστε ἀπό κεῖ. Καί καλά κάνομε, γιατί αὐτό εἶναι ἀσφάλεια, ἀλλά ὅλοι οἱ προηγούμενοι κυρίως Ἅγιοι τί ἔλεγαν πρωτίστως καί πέρα καί πάνω ἀπ᾽ ὅλα; Ἔλεγαν μόνο ὅ,τι ἐκεῖνοι εἶχαν ζήσει, ὅ,τι εἶχαν κάνει πνευματικό τους κτῆμα. Γενικῶς, ἔμαθαν τά θεῖα καί δίδαξαν αὐτά πού ἔμαθαν, ἀφοῦ πρῶτα τά ἔπαθαν. Γι᾽ αὐτό καί ὁ λόγος τους ἔχει ἰδιαίτερη δύναμι.

Ἔτσι ἐξηγεῖται τό φαινόμενο σέ ὅσους εἶχαν τήν εὐλογία ἀπό τόν Θεό νά γνωρίσουν ἁγίους ἀνθρώπους, νά θυμοῦνται μία ζωή τίς συμβουλές τους καί τά λόγια τους λές καί ἦταν χθές, λές καί ἦταν τώρα δά, ἔστω κι ἄν αὐτοί πού τούς τά εἶπαν ἦσαν ἀγράμματοι, ἤ δέν εἶχαν κανένα χάρισμα ἤ ἐκπαίδευσι λόγου, εἴτε ἦσαν ἰσχνόφωνοι, εἴτε ἦσαν βραδύγλωσσοι, εἴτε δέν ἤξεραν τούς κανόνες τῆς ὁμιλητικῆς κι ὅλα αὐτά. Ἀντιθέτως, ἀκούγοντας ἄλλες  ὁμιλίες ἀπό ἐκπαιδευμένους ρήτορες, ἐκείνη μέν τήν ὥρα μᾶς εὐχαριστοῦν, ἀλλά τελικά δέν ἔχουν τήν ἀνάλογη δύναμι νά μᾶς ταρακουνήσουν, νά μᾶς πείσουν ὅσο οἱ προηγούμενοι, οἱ ὁποῖοι τά λέγουν ἀπό τό περίσσευμα δηλ. τῆς καρδιᾶς τους ἀνεπητίδευτα καί πηγαῖα καί πάνω ἀπ᾽ ὅλα ὅλοι αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἐκ πείρας ὡμιλοῦσαν καί οὐχί ἐκ θεωρίας.

Ἔτσι ἐξηγεῖται τό πῶς κι ἐγώ ὁ ταπεινός θυμᾶμαι, μέ κάθε λεπτομέρεια, τήν πρώτη συζήτησί μου μέ τόν μακαριστό Γέροντα Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη πρίν εἴκοσι χρόνια, σέ ἡλικία τότε 16 - 17 ἐτῶν, μαθηταί Λυκείου εἴμαστε τότε, παρ᾽ ὅλο πού δέν πήγαμε μέ διάθεσι ὠφελείας, ἀλλά μᾶλλον περιεργείας. Ἄλλωστε, καί ὁ Γέροντας, ὅταν μᾶς ρώτησε ''ἔχετε πνευματικό;'' ''σᾶς ἀναπαύει;'', ἐμεῖς - εἴμαστε μία παρέα τριῶν ἀτόμων, τότε - κοιταχθήκαμε μεταξύ μας καί εἴπαμε «τί θά πῆ ''ἄν μᾶς ἀναπαύη ὁ πνευματικός'';», γιατί δέν καταλαβαίναμε κἄν τί θά πῆ αὐτό, ἄν καί φυσικά εἴχαμε ἐξομολογηθῆ κάποιες φορές. Καί κατάλαβε, ὁ Γέροντας, ὅτι εἴμαστε ἐλαφρῶς ἄσχετοι μέ τά πνευματικά. Καί τότε μᾶς εἶπε, μέ πόνο καί ἀγάπη: «Δέν ἔχετε πνευματικές χαρές. Εὔχομαι νά τίς ἀποκτήσετε καί νά ἀποκτήσετε, ὅπως ἔλεγε καί σέ πολλούς, τήν καλή πνευματική ἀνησυχία γιά νά ἔχετε, ἀργότερα, καί χαρές πνευματικές».

Καί, ἐπειδή ἐδῶ εἴμαστε μία οἰκογένεια καί μπορεῖ νά λέμε καί κάτι περισσότερο, σεβαστοί μου πατέρες, πού σᾶς εὐχαριστῶ καί γιά τήν ἐδῶ φιλοξενία, ὁ Θεός νά σᾶς τήν ὑπερανταναπληρώση μέ τήν Χάρι Του, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἐπειδή, λοιπόν, ἐδῶ εἴμαστε μιά οἰκογένεια, ἄς ποῦμε καί κάποια πράγματα περισσότερα.

Λοιπόν, ὁ π. Παΐσιος ἦταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος πού μᾶς ταρακούνησε πνευματικά, χωρίς νά τοῦ τό ζητήσωμε βέβαια, μᾶς ἔπεισε, ὅσο κανείς ἄλλος, καί φυσικά, τοῦ ὀφείλομε, μποροῦμε νά ποῦμε, ἀπεριόριστη, διαχρονική εὐγνωμοσύνη. Καί, παρ᾽ ὅλη τήν τότε ἀδιαφορία μας, μᾶς ἔπεισε γιά πολλά πράγματα.

Κατ᾽ ἀρχάς, καταλάβαμε, ὅτι βιαζόταν νά πάη, ἀπό θεῖο ἔρωτα, ἐπιθυμοῦσε διακαῶς νά πάη στόν Θεό. Ἐπιθυμοῦσε τόν θάνατο ὡς ζωή. Αὐτό, τό βλέπαμε σέ ὅλο του τό εἶναι χωρίς ἐμεῖς νά κάνωμε καμμία πρός τοῦτο προσπάθεια.Ἦταν πέρα γιά πέρα ὀφθαλμοφανές καί πέρα γιά πέρα διάχυτο σέ ὅλες τίς ἐνέργειες τοῦ μακαριστοῦ Γέροντα Παϊσίου. Καί μᾶς εἶπε διάφορα, βέβαια, τά ὁποῖα τώρα δέν εἶναι τῆς παρούσης ὥρας νά τά ποῦμε.Ὅταν ἀπομακρυνθήκαμε ἀπό κεῖ, ἦταν καλοκαίρι τοῦ ᾽79, Ἰούλιος μῆνας, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι εἴχαμε καί τήν πρώτη μας πνευματική χαρά χωρίς κἄν νά τήν ζητήσωμε, χωρίς κἄν νά τήν νοσταλγήσωμε, γιατί δέν ξέραμε κἄν τί θά πῆ αὐτό τό πρᾶγμα. Εἴχαμε μιάν ἀνεξήγητη χαρά φεύγοντες ἀπό τό Κελλί του, πού μᾶς συνώδευε γιά ἀρκετή ὥρα, καί δέν ξέραμε πόθεν προερχόταν αὐτό τότε. Ὁπωσδήποτε, βέβαια, ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς προσευχῆς τοῦ μακαριστοῦ Γέροντα, παρά τήν ἀναξιότητά μας.

Ἀλλά, καί πρίν πᾶμε στόν μακαριστό Γέροντα Παΐσιο, συναντήσαμε, τό προηγούμενο ἀπόγευμα, τόν πορτάρη τῆς Ἱ. Μ. Κουτλουμουσίου, τότε μοναχό Ἀρσένιο, πού καί μέ αὐτόν, θυμᾶμαι, σχεδόν ὅλη, ἄν ὄχι ὅλη, τήν συζήτησι. Μεταξύ τῶν ἄλλων, μᾶς συνέστησε, ὁ π. Ἀρσένιος, τό βιβλίο ''Ἕνας ἀσκητής ἐπίσκοπος'', τοῦ ἁγίου Νήφωνος, ἐπισκόπου Κωνσταντιανῆς, νά πᾶμε νά τό βροῦμε, νά τό ἀγοράσωμε, πού οὔτε κἄν ξέραμε τότε τόν τίτλο τοῦ βιβλίου αὐτοῦ.

Μᾶς εἶπε πράγματα πού μᾶς τρύπησαν τήν καρδιά καί ἐκεῖνος. Τό πιό χαρακτηριστικό, πού νομίζω ὅτι ἀξίζει τόν κόπο νά τό ἀναφέρω εἰς τήν ἀγάπη σας χωρίς νά γίνωμαι κουραστικός, ἦταν τό ἐξῆς: Μᾶς εἶχε πῆ ὁ π. Ἀρσένιος, ὁ πορτάρης, τό ἑξῆς: ''Ἄν ἕνα βιβλίο τό διαβάσης μία φορά καί μετά δέν χρειάζεται νά τό ξαναδιαβάζης, ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν, τότε οὔτε τήν πρώτη φορά ἄξιζε, παιδιά μου, νά κάνετε τόν κόπο νά τό διαβάσετε, γιατί αὐτό τό βιβλίο στερεῖται τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὁπότε δέν ἀντέχει στήν αἰωνιότητα, δέν εἶναι ψυχωφελές.

Αὐτός ἦταν Γεωπόνος καί, ὡς ἐκ τούτου, ἔκανε διάφορα συναφῆ μαθήματα εἰς τήν Ἀθωνιάδα Σχολή. Μάλιστα, τίς πιό πολλές φορές, συντόμευε τό μάθημα, ὄχι ἀπό ἀδιαφορία, τά ἔλεγε πιό περιληπτικά, εἶχε καί τήν ἱκανότητα τήν καθηγητική, καί τήν πνευματική. Λοιπόν, προτιμοῦσε νά συντομεύση τό μάθημα τοῦ σχολείου στά παιδιά τῆς Ἀθωνιάδας, ἔτσι ἔκρινε, ὅτι θά τά ὠφελοῦσε πιό πολύ, γιά νά κερδίση χρόνο, ἐν ὥρᾳ μαθήματος, γιά νά διδάξη στά παιδιά λίγο γιά τήν προσευχή τοῦ Ἰησοῦ, δηλ. τό ''Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με''. Καί, φυσικά, αὐτό τό ἔκανε ἀπό πόνο καί πολλή ἀγάπη γιά τά παιδιά.

Γιατί, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὅποιος ἔχει γνωρίσει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί ἔχει καεῖ ἀπό αὐτήν, δέν ἀντέχει νά βλέπη τόν ἄλλον στήν ἄγνοια καί προσπαθεῖ παντί τρόπῳ νά τόν βοηθάη ἤ μέ τόν α´ ἤ μέ τόν β´ τρόπο, ἀνάλογα βέβαια τί πόστο ἔχει εἰς τήν κοινωνία. Ποιός εἶναι, ἄν εἶναι λαϊκός, ἄν εἶναι μοναχός, ἄν εἶναι ἱεραπόστολος, ἀνάλογα, δέν ἔχει σημασία. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι μέ τόν α´ ἤ β´ ἤ γ´ τρόπο κοιτάει νά δῆ πῶς θά βοηθήση τόν ὁποιοδήποτε συνάνθρωπο πνευματικῶς καί ἐντελῶς ἀνιδιοτελῶς, γιατί ὅπου ὑπάρχει ἰδιοτέλεια, ἐκεῖ δέν εὑρίσκεται ὁ Θεός.

Λέγει, σχετικά, ὁ θαυμασιώτατος ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, γιά τό θέμα τῆς διδασκαλίας, ὅτι ἡ ἀρετή πού διδάσκεται χωρίς πρῶτα νά ἔχη βιωθῆ, μοιάζει μέ τό νερό μιᾶς ὡραίας ζωγραφισμένης λίμνης σέ κάποιον ἀντίστοιχο, καταπληκτικό ἔστω, ζωγραφισμένο πίνακα. Ὅμως, τό νερό αὐτό, τελικά, ὅσο καί ἄν φαίνεται ὡραῖο, ἐφ᾽ ὅσον δέν εἶναι πραγματικό ἀλλά εἶναι ζωγραφιστό, δέν μπορεῖ τελικά νά ξεδιψάση τόν θεατή τοῦ πίνακα αὐτοῦ. Καί ὄχι μόνο δέν μπορεῖ νά ξεδιψάση, ἀλλά ὅσο πιό ὡραῖα, κατά τόν ταπεινό μας λογισμό, εἶναι ζωγραφισμένο, τόσο πιό πολύ σέ ξεσηκώνει καί σοῦ αὐξάνει τήν ἤδη ὑπάρχουσα δίψα σου, δηλ. δημιουργεῖ μεγαλύτερο πρόβλημα, μεγαλύτερο πνευματικό κενό, ἀπογοήτευσι καί ὅλα τά συναφῆ, ἄν αὐτός ὁ ὁποῖος διδάσκει δέν ἔχη βιώματα καί δέν ἐφαρμόζη εἰς τήν πρᾶξι αὐτά τά ὁποῖα διδάσκει.

Μέ ἄλλα λόγια, ἡ ἀρετή πού διδάσκεται χωρίς ἀντίστοιχη πρᾶξι καί ἀντίστοιχη προσωπική πεῖρα, πολλές φορές ὄχι μόνο δέν ὠφελεῖ, ἀλλά δυστυχῶς καί σκανδαλίζει. Ἐνῶ, ἄν ὑπάρχη ἀρετή, ἀκόμη καί νά μή γίνεται ὁμιλία ἐκ μέρους αὐτοῦ πού κατέχει τήν ἀρετή, ἐκπέμπεται μιά σιωπηλή πνευματική κραυγή πρός ὅλες τίς κατευθύνσεις. Καί αὐτό εἶναι πάρα πολύ ὠφέλιμο καί χρήσιμο. Ἔτσι ἐξηγεῖται τό φαινόμενο τῆς σιωπηλῆς διδασκαλίας, ὅπως ἀναφέρεται στήν πατερική γραμματολογία.

Ὅταν ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἀναγκάσθηκε νά ἐγκαταλείψη τό ἀσκητήριό του, τό ἔκρινε δηλ. σκόπιμο, νά πάη στήν μεγάλη πόλη τῆς Ἀλεξανδρείας γιά νά βοηθήση ἐκεῖ τούς διωκομένους καί δοκιμαζομένους Χριστιανούς, τότε, ὅπως λένε οἱ ἐκκλησιαστικοί ἱστορικοί συγγραφεῖς, καί μόνο ἀπό τήν θέα, παρακαλῶ, τοῦ προσώπου τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου καί τό ἦθος του, ἐπίστευσαν περισσότεροι ἄνθρωποι στόν Χριστό ἀπό ὅσους εἶχαν πιστεύσει γιά ἕνα διάστημα ἀρκετό, κάποιων χρόνων, ἀπό τά ἐξαίσια καί θεοφιλῆ κηρύγματα ἁγίων ἄλλων, θά λέγαμε, ἱεροκηρύκων, πού εἶχαν, ὅλες τίς καλές πνευματικές προδιαγραφές, πού εἶχαν ὅλες τίς ἁγιοπνευματικές προϋποθέσεις.

Ἄς μοῦ ἐπιτραπῆ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, σ᾽ αὐτές τίς μεταξύ μας συνάξεις, ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν, νά κάνωμε καί ἐμεῖς, μέ τήν σειρά μας, ὄχι προσωπική, ἀλλά δημόσια ἐξομολόγησι.

Ἕνα ἀπό τά καλύτερα καί δραστικώτερα κηρύγματα πού δέχθηκα καί ''μ᾽ ἔπιασε'', μέ τράνταξε, στήν ζωή μου, ἀπό τότε πού ἤμουν λαϊκός,  καί τό ὁποῖο κατέχει καί μέχρι σήμερα σεβασμιωτάτη θέσι στίς ἐξωτερικές αὐτές πνευματικές ἐμπειρίες μου, τελικά, δέν ἦταν κήρυγμα ἤ ὁμιλία, ἀλλά ἦταν ἡ θέα τοῦ προσώπου ἑνός μοναχοῦ, ὁ ὁποῖος ἀκόμα ζεῖ. Πού, ἐνῶ αὐτός ὁ μοναχός καθάριζε, ἀμέριμνος, χόρτα, σέ ἕνα ἀπόμακρο μέρος, σέ μία ἄκρη τοῦ Κελλιοῦ του, ὅταν εἶχα πάει νά τόν συναντήσω - τόν εἶδα ξαφνικά, δέν περίμενα νά εἶναι πιό ἔξω, πιό πέρα δηλ., ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ μοναχός φαίνεται ὅτι δέν τό περίμενε -, καί τότε ἔπαθα, μέ τήν καλή ἔννοια, πνευματικό σωτήριο σόκ. Τόσο πολύ ἐγοητεύθηκα ἀπό αὐτήν τήν ὑπέρ νοῦν καί ἔννοιαν λάμψι τοῦ σώματός του ἴσως, καί ἰδιαίτερα τοῦ προσώπου του, πού μοῦ κόπηκε ἡ φωνή. Τἄχασα! Ἐκεῖνος, βέβαια, σάν νά μήν ἔτρεχε τίποτε, μέ παρώτρυνε νά φᾶμε, νά μέ κεράση τρία καί τέσσερα καί πέντε λουκούμια. Εἴμαστε γνωστοί. Ἀλλά, παρά τά χρόνια πού πέρασαν, ποτέ δέν διεννοήθηκα καί δέν ἐτόλμησα νά τοῦ τό ἀναφέρω.

Εἶμαι σχεδόν σίγουρος ὅτι ἔχει ζήσει ἀλλεπάλληλες τέτοιες ἐμπειρίες καί καταστάσεις, πού δέν ξέρει πιά νά πρωτοθυμηθῆ, ἄν καί ἐκείνη τήν στιγμή, δέν μπορῶ νά εἶμαι σίγουρος, ἄν αὐτός ὁ μοναχός, ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἔβλεπα ἐγώ, ἄν τό καταλάβαινε καί ἐκεῖνος ἐκείνην τήν στιγμή. Βέβαια, αὐτό πού σᾶς λέω τώρα, δέν μποροῦσα τότε, ὄχι νά τό σκεφθῶ, ἀλλά καί νά μοῦ τό λέγανε δέν θά καταλάβαινα τίποτε. Ἀλλά, αὐτό ὅμως εἶναι ἄλλη παράγραφος, τό πῶς δηλ. γίνεται ἡ θέα τοῦ θείου Φωτός, ποιοί εἶναι οἱ τρόποι, ποιές περιπτώσεις ὑπάρχουν καί πῶς αὐτό τό θεῖο Φῶς μπορεῖ νά ἀντανακλᾶται καί στήν ὑπόλοιπη λογική καί ἄλογη κτίσι. Αὐτό, εἶναι ἕνα ἄλλο κεφάλαιο, πού θέλει σειρά ὁμιλιῶν.

Ἐκεῖνος ὁ μοναχός, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, κατ᾽ εὐθείαν σέ ἀνάγει, τηρουμένων βέβαια τῶν ἀναλογιῶν ἐννοεῖται, σ᾽ αὐτόν τοῦτον τόν θεόπτη Μωϋσῆ, πού ὅταν πῆρε τίς Δέκα Ἐντολές εἰς τό ὄρος Σινᾶ, εἰς τήν ἁγία Κορυφή, τόσο ἔλαμπε τό πρόσωπό του, πού κανείς δέν μποροῦσε νά τόν κοιτάξη κατάματα. Ἤ, σοῦ δίνει μιά πρώτη, ἐξωτερική πάντα, γεύσι, γιά τό πῶς θά ἦταν ὁ Χριστός, πάντα τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν γιά νά μή γίνη καμμία παρερμηνεία, κατά τήν Μεταμόρφωσι. Πῶς θά ἦταν ὁ Χριστός κατά τήν Μεταμόρφωσι, ἡλίου τηλαυγέστερον, πού καί τό πρόσωπό Του ἔλαμψε ὡς ὁ ἥλιος, ἀλλά καί τά ροῦχα Του εἶχαν γίνει λευκά σάν τό χιόνι, καί, γοητευμένοι οἱ τρεῖς πρόκριτοι τῶν Μαθητῶν, ἔπεσαν κάτω μή ἀντέχοντες ''ὁρᾶν αὐτήν τήν ὑπέρ νοῦν'' φωτεινότητα τοῦ Χριστοῦ, τήν φωτεινότητα καί τήν ἡδονή τοῦ θείου Φωτός, μή ἀντέχοντας, τότε, ἡ πήλινη καρδιά τους ἐκείνη τήν θεία ἐμπειρία, ὅπως λέγει ὁ ὑμνογράφος, ''μήπως σύν τῇ ὁράσει καί τό ζῆν ἀπολέσωσιν''. Δηλ., ταυτόχρονα μέ τήν ἐνόρασι τοῦ θείου Φωτός, νά μή χάσουν καί τήν ζωή τους, ἄν καί ὁ Χριστός τότε ἀπεκάλυψε ἀμυδρῶς δηλ. μικρό μέρος ἐκ τῆς Θεότητός Του καί ὄχι ὅλο τό πλήρωμα τῆς Θεότητός Του, τό ὁποῖο δέν μετριέται καί δέν μπορεῖ νά ἀποκαλυφθῆ σέ κανένα λογικό κτίσμα, ὄχι μόνο τώρα, ἀλλά καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων, γιατί εἶναι ἀπείρων πνευματικῶν διαστάσεων.

Λοιπόν, ἐκεῖνος ὁ μοναχός σέ συνδέει, μέ τόν πειστικώτερο τρόπο, γενικώτερα, μέ ὅλες τίς μεταμορφώσεις, δηλ. τίς θεοπτίες, στό διάβα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας πού εἶχαν οἱ διάφοροι ἀγωνιστές. Καί, πάνω ἀπ᾽ ὅλα, σέ πείθει καί βεβαιώνει ἐκεῖνο πού λέγουν οἱ Ἅγιοι, καί ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τό ἴδιο, καί στό παρελθόν, καί στό παρόν, καί στό μέλλον, ὅπως λέγει καί ἡ Γραφή ''ὁ Χριστός εἶναι ὁ ἴδιος καί χθές, καί σήμερον''.

Δηλ., ὅτι ὅλες αὐτές οἱ ἐμπειρίες, οἱ πνευματικές καταστάσεις, ὁ Θεός θέλει πάντα νά τίς δίνη, ἀλλά τό πρόβλημα εὑρίσκεται σέ ὅλους ἐμᾶς τούς σύγχρονους Χριστιανούς καί ὄχι στόν Θεό, ὁ ὁποῖος εἶναι διαχρονικά, πάντα, ἀπροσωπολήπτης. Δέν ὑπάρχει προσωποληψία στόν Θεό, διαχρονικά.

Ὅπως ὁ ἅγιος Σισώης, αὐτό τό ἄνθος τῆς ἐρήμου, πού τόν ἑορτάζομε τόν Ἰούλιο, ὅταν εἶχε πλησιάσει στό τέλος του, ἔλαμψε τό πρόσωπό του καί τό ἀντελήφθησαν αὐτό, αὐτήν τήν λάμψι, οἱ ἐκεῖ παρευρισκόμενοι, ἄν καί ὁ ἴδιος παρακαλοῦσε τόν Θεό νά μή τόν πάρη τότε, ἀλλά νά τόν ἀφήση λίγο καιρό γιά νά στενάξη, γιά νά μετανοήση, γιά νά βάλη ἀρχή μετανοίας. Καί, ὅταν κάποιοι τοῦ εἶπαν ''τί μπορεῖς νά κάνης τώρα ἐσύ πού εἶσαι γέρων;'', τούς εἶπε ''μπορῶ νά στενάξω, καί αὐτό μοῦ ἀρκεῖ''. Αὐτό θά πῆ ''Ὀρθοδοξία''! Νά εἶσαι κοντά στόν Θεό, καί νά αἰσθάνεσαι πραγματικά ὅτι δέν ἔχεις βάλει κἄν ἀρχή μετανοίας.

Καί γιά νά μιλήσωμε ἀκόμη πιό θεολογικά, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὁ μοναχός ἐκεῖνος μᾶς ἔδωσε, γενικά θά λέγαμε, τήν ἐξωτερική βεβαιότητα γι᾽ αὐτό πού διακηρύσσει καί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία μας. Ὅτι δηλ. τί; Ὅτι μπορεῖ νά μετάσχη ὁ ἄνθρωπος, ὅπως λένε, στίς ''ἄκτιστες ἐνέργειες'' τοῦ Θεοῦ, νά κολυμπήση δηλ. στήν θεία Χάρι,  ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στίς περίφημες ἡσυχαστικές ἔριδες, νομίζω τοῦ 14ου αἰῶνα, τότε πού συγκρούστηκε δηλ. οὐσιαστικά ἐν προσώπῳ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, καί ἄλλων βέβαια, ἡ γνήσια Ὀρθόδοξη διαχρονική πνευματικότητα μέ τήν ψευδοπνευματικότητα τῶν Δυτικῶν, μέ ἐκπροσώπους τότε τόν Βαρλαάμ τόν Καλαβρό, τόν Γρηγορᾶ, καί ἄλλους, οἱ ὁποῖοι θέλησαν νά ἀλλοιώσουν τήν ἅπαξ παραδοθεῖσα Ὀρθόδοξη πνευματικότητα.

Ὅπως, λοιπόν, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, στόν Θεό δέν φθάνομε μέ τούς συλλογισμούς, μέ τήν διαλεκτική, ἀλλά μέ τήν ἐμπειρία. Δέν ἀρκοῦν οἱ σκέψεις. Ὁ Θεός εἶναι ὑπέρλογος. Εἶναι ἔξω ἀπό τά σχήματα καί τίς παραστάσεις τοῦ κόσμου. Ἀλλά, φθάνομε μέ τήν ἐμπειρία καί μέ τήν θεοπτία, πού, φυσικά, αὐτή, ἡ θεοπτία, εἶναι ἀσχημάτιστη καί δέν ἔχει σχέσι, φυσικά, μέ τά διάφορα ψευτοοράματα διαφόρων, πού εἶναι προϊόντα, ἤ αὐθυποβολῆς, ἤ φαντασίας, ἤ καί ψυχοπάθειας, ἤ καμουφλαρισμένης δαιμονικῆς ἐνέργειας.

Ἀλλά, γιά ὅλα αὐτά, τά ὁποῖα εἶναι διάχυτα, δυστυχῶς, στήν ἐποχή μας, θά ἀναφερθοῦμε κάπως πιό ἀναλυτικά σέ κάποια ἄλλη συνάφεια, πρῶτα βέβαια ὁ Θεός.

Λοιπόν, ἡ ἐν Θεῷ σύγκρασις... Αὐτό εἶναι, νά γίνωμε ἕνα κράμα μέ τόν Θεό. Ἤ, ὅπως λέγει ὁ τῆς Κλίμακος Ἰωάννης, '' Νά φθάσωμε σέ συνουσία... μετά τοῦ Θεοῦ''! Ἀκοῦστε ρεαλισμός, τολμηρότης! Ποῦ νά τολμήσωμε ἐμεῖς νά μιλήσωμε σήμερα ἔτσι! Θά παρεξηγηθοῦμε. Εἶναι συνουσία, λέγει ὁ Ἅγιος, συνεύρεσις δηλ. μετά τοῦ Θεοῦ, σέ ὅλες τίς πνευματικές, ἐμπειρικές, διαστάσεις, ὄχι διανοητικές ἤ συναισθηματικές, ἀλλά πραγματικές ἐμπειρίες πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος ὅταν μετέχη τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι συνεύρεσις μετά τοῦ Θεοῦ. Τί καταπληκτικός λόγος!

Εἶμαι σίγουρος, ὅτι ἡ θέα ἐκείνου τοῦ μοναχοῦ στήν κατάστασι πού ἡ Θεία Πρόνοια ηὐδόκησε νά τόν πετύχωμε, ξεπερνᾶ κάθε ὡραιότητα τῆς παρούσης ζωῆς, εἴτε αὐτή εἶναι νόμιμη, εἴτε εἶναι ἁμαρτωλή καί παράνομη, ἀνεξαρτήτως δηλ. τοῦ ἄν εἶναι νόμιμη ἤ ἄνομη.

Λοιπόν, συναισθανόμενος τήν δική μου ἀδυναμία, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὕστερα ἀπό τά προαναφερθέντα, μέ ἀφορμή βέβαια αὐτήν τήν μετακίνησι πού μᾶς ἔκανε ὁ Σεβασμιώτατος, ἐσκέφθηκα ὅτι ἦταν προτιμώτερο γιά μένα νά εὑρίσκωμαι στό Μοναστήρι συνεχῶς γιά νά πενθῶ τόν ἑαυτό μου ἄχρι καιροῦ. Ἄλλωστε, αὐτό θά πῆ ''μοναχισμός''. Θά πῆ νά πάσχη ὁ μοναχός γιά τίς ἁμαρτίες του καί νά προσεύχεται γιά ὅλη τήν οἰκουμένη. Αὐτός εἶναι ὁ γνήσιος Ὀρθόδοξος μοναχισμός. Καί, ἄν γίνεται σωστά, ἡ προσφορά του εἶναι πολυτιμώτατη.

Καί, αὐτήν τήν στιγμή, ἐντελῶς αὐθόρμητα, μοῦ ἔρχεται ἡ στάσι τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, πού, ἄν καί εἶχε ἐμπειρίες - καί τί δέν εἶχε ! -, παρά ταῦτα, πάντα ἀπέφευγε τίς διοικητικές μέριμνες, εὐθύνες, ἔστω καί ἄν αὐτές ἦταν ἐκκλησιαστικές. Καί, ἔλεγε χαρακτηριστικά ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: ''Μεῖζον μου, ἡ ἀπραξία''. Δηλ., τό ἀνώτερο γιά μένα εἶναι ἡ ἐν Θεῷ ἀπραξία, δηλ., ἡ μελέτη καί ἡ προσευχή. Μία ''ἀπραξία'' πού εἶναι προϊόν καί συνισταμένη πολλῶν πνευματικῶν παραγόντων, πού τώρα δέν εἶναι βέβαια τῆς παρούσης ὥρας νά τίς ἀναφέρωμε καί νά τίς ἀναλύσωμε, ποιά εἶναι ἡ κατά Θεόν δηλ. ἀπραξία καί ἡ ἡσυχία.

Ἀλλά, δέν πρέπει νά μᾶς διαφεύγη, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὅτι, τελικά, σέ κάτι τέτοιους, ἁγίους Γρηγορίους Θεολόγους, ἁγίους Μαξίμους, καί ὄχι μόνο, στηρίχθηκε ἡ Ὀρθοδοξία μας, σέ δύσκολες, σέ δυσκολώτατες περιόδους, ἤ μᾶλλον, πιό ὀρθά, κάτι τέτοιους ἔκρινε καί ἐχρησιμοποίησε ἡ Θεία Πρόνοια γιά τό καλό τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ὅταν ἐμεσολάβησε ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ φίλος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, καί ἔγινε ἐπίσκοπος Σασίμων, τόσο πολύ στενοχωρέθηκε ὁ ἅγιος Γρηγόριος, πού, τί νά σᾶς πῶ... Ἔλεγε χαρακτηριστικά, μεταξύ τῶν ἄλλων - βέβαια, νά μή παρερμηνεύσωμε αὐτό πού ἔλεγε. Ἔλεγε: ''Ἔπαψα νά πιστεύω στήν φιλία''. Ἐθεωροῦσε δηλ., ὅτι τοῦ ἔκανε ὁ πραγματικός του φίλος - πού ὄντως ἦταν φίλος του ὁ Μέγας Βασίλειος - τό μεγαλύτερο κακό πού μποροῦσε νά τοῦ κάνη. Καί, τότε, βέβαια, ἔφυγε στόν Πόντο γιά προσωπική ἄσκησι, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.

Ὑπῆρξε περίοδος, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, πού, ἐπί τῆς ἐποχῆς τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, εἶχαν καταλάβει ὅλες τίς ἐκκλησίες τῆς Κωνσταντινουπόλεως οἱ Ἀρειανοί. Τότε, οἱ λίγοι Ὀρθόδοξοι πού ὑπῆρχαν, γιά νά βγοῦν ἀπό τό ἀδιέξοδό τους, ἐκάλεσαν τόν Γρηγόριο στήν Κωνσταντινούπολι. Καί μάλιστα, ὅταν τόν εἶδαν καταβεβλημένο καί καμπουριασμένο καί καχεκτικό ἀπό τήν πολλή ἄσκησι, ἀκόμη καί ἐκεῖνοι οἱ ἴδιοι πού τόν ἐκάλεσαν, μέ τήν πρώτη ματιά, ἀπεγοητεύθησαν. Ἀναρωτήθηκαν, αὐτός θά μᾶς σώση....; Μή ἔχοντας, μάλιστα, τότε διαθέσιμη Ὀρθόδοξη ἐκκλησία, φτιάχθηκε, τρόπον τινά, μία παράγκα, πού ὠνομάσθηκε ''Ἁγία Ἀναστασία''. Καί τότε, ὅταν ἄρχισε τίς πνευματοφόρες ὁμιλίες του, ὁ ἅγιος Γρηγόριος - εἶναι γνωστοί οἱ πέντε Θεολογικοί του Λόγοι - τότε τά πράγματα ἄλλαξαν. Οἱ Ὀρθόδοξοι ἐγοητεύθησαν καί ἐκυριάρχησε ἡ ἀλήθεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἡ Ὀρθοδοξία δηλ.

Ὅταν, στήν ἀρχή, μιλοῦσε ἀπό τήν Ἁγία Ἀναστασία, ἔλεγε, μεταξύ τῶν ἄλλων: ''Αὐτοί, οἱ αἱρετικοί δηλ., οἱ Ἀρειανοί, ἄς ἔχουν τούς οἴκους, τίς ἐκκλησίες, - πού, ἄν δέν ὑπάρχη σωστή λατρεία δέν σώζουν οἱ ἐκκλησίες, αὐτές καθ᾽ ἑαυτές -, ἐμεῖς ὅμως οἱ Ὀρθόδοξοι ἄς κρατήσωμε τήν ἀλήθεια, ἄς κρατήσωμε τόν Ἔνοικο''. Ποιός εἶναι ὁ ''Ἔνοικος''; Ἐννοεῖται, ὁ Χριστός. Καί, ὅταν, μετά ἀπό χρόνια, σύν Θεῷ, κατάφερε καί ἔκανε ὅλες τίς ἐκκλησίες Ὀρθόδοξες, καί συνέβη κάποιος πειρασμός -ἄς μή τό ἀναφέρωμε τώρα καί ξεφύγωμε ἀπό τό θέμα -, πῆρε τήν εὐθύνη ἐπάνω του, πικραμένος, βέβαια, κατά ἄνθρωπον, καί ἔλεγε: ''Γιά μένα, ἐξ αἰτίας μου, γίνεται αὐτή ἡ ἀναταραχή;'' Καί θυμήθηκε ἐκεῖ τόν Προφήτη Ἰωνᾶ πού ἔπεσε στήν θάλασσα, καί εἶπε, ἐν κατακλεῖδι, μεταξύ τῶν ἄλλων, στούς Ὀρθοδόξους πλέον Χριστιανούς τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τούς εἶπε: '' Ἀκοῦστε, ὅταν ἦλθα, δέν ὑπῆρχε ἐκκλησία Ὀρθόδοξη. Τώρα, μέ τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, δέν ὑπάρχει ἐκκλησία τῶν Ἀρειανῶν. Γι᾽ αὐτό, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, θέλω καί μένα νά μέ ἀμείψετε. Καί τό δῶρο πού θέλω νά μοῦ κάνετε - ἀκοῦστε, ἀκοῦστε - εἶναι νά με ἀφήσετε νά φύγω, νά ξαναπάω πάλι στήν ἡσυχία''. Καταλαβαίνετε, τότε, τί ἔγινε...

Κάτι ἀνάλογο ἔκανε καί ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, πού, ὡς ἐπίσκοπος Νινευί, ἔμεινε, νομίζω, μία ἡμέρα, ἤ δύο τό πολύ στήν ἐπισκοπή του, κατά κυριολεξίαν. Ὅταν εἶδε δύο Χριστιανούς νά τσακώνωνται, πού ὁ ἕνας χρωστοῦσε στόν ἄλλον, καί ὁ δανειστής ἐκεῖνος πού ἤθελε καί ἀπαιτοῦσε, μέ τρόπο ὄχι σωστό, νά πάρη τά χρήματα ἀπό κάποιον φτωχό πού δέν εἶχε νά τόν ξεχρεώση, εἶπε στόν ἅγιο Ἰσαάκ: ''Ἔ, τώρα, τί λέει τό Εὐαγγέλιο....'', γιατί, πιό πρίν, τοῦ εἶχε πῆ ὁ ἅγιος Ἰσαάκ: ''Μά, ἀδελφέ μου, τό Εὐαγγέλιο λέει τό α´, τό β´, κλπ., καταλαβαίνετε... Καί, ὅταν ἄκουσε ὁ ἄγιος Ἰσαάκ, ὅτι ἐκεῖνοι δέν ὑπελόγιζαν τό Εὐαγγέλιο, λέγει: ''Αὐτοί, τό Εὐαγγέλιο δέν σέβονται, θά σεβασθοῦν ἐμένα;'' Καί, ἀμέσως, βέβαια, ὑποκινούμενος ἀπό τήν θεία Χάρι καί φωτιζόμενος ἀπό Αὐτήν, ξαναέφυγε εἰς τήν ἔρημο καί εἰς τήν προσφιλῆ του ἡσυχία.

Λοιπόν, ἄν ἕνας Ἅγιος Γρηγόριος εἶχε ἀνάγκη τῆς ἡσυχίας καί τήν θεωροῦσε ἀνωτέρα, κι ἄν ἕνας Ἅγιος Ἰσαάκ, πού, μόνο μέ τό σύγγραμμά του, πόσους καί πόσους δέν ἔχει ὠφελήσει, διαχρονικά, ἄν αὐτοί ὅλοι, οἱ ὁποῖοι, μέ τόν α´ ἤ β´ τρόπο, ἀνεδείχθησαν ὄργανα τῆς θείας Προνοίας καί ἔσωσαν τήν Ὀρθοδοξία εἶχαν ἀνάγκη τῆς ἡσυχίας, τότε τί νά ποῦμε ὅλοι ἐμεῖς, πού ἀνοήτως νομίζομε, καμμιά φορά, ὅτι ἀπό ἐμᾶς ἔχει ἀνάγκη ὁ κόσμος....

Κάτι ἀνάλογο, ἔκανε καί ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, πού ἔμεινε ἔγκλειστος γιά κάποιο διάστημα.

Ἀλλά, τί λέγω; Ὄχι μόνον οἱ παλαιότεροι, ἀλλά καί ἀκόμα καί ὁ γνωστός σας, γι᾽ αὐτό καί τόν ἀναφέρω καί πιό συχνά, πατήρ Παΐσιος, ὅταν ἀσκήτευε, πιό νέος, ὡς μοναχός στό Σινᾶ, γιατί ἦταν καί Σιναΐτης, ἔξω φυσικά ἀπό τήν ἱερά Μονή τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης, εἰς τήν ἁγία Ἐπιστήμη τότε, ἔβαζε διάφορα ἐμπόδια στόν δρόμο πρός τό Κελλί του. Ἔβαζε νεκροκεφαλές, καί διάφορα κόκκαλα, νομίζω, κλπ., στόν δρόμο πρός τό Κελλί του γιά νά νομίζουν οἱ περαστικοί ὀρειβάτες, τουρίστες, κλπ., ὅτι ἐκεῖ, ἡ περιοχή, εἶχε κινδύνους, ὥστε νά μή  πηγαίνουν ἀπό ἐκεῖ καί τόν ἐνοχλοῦν ἄνευ λόγου. Καλά-καλά, πολλές φορές, δέν πήγαινε οὔτε καί στήν ἐκκλησία, στό Καθολικό δηλ. τῆς Μονῆς, βέβαια, αὐτό δέν ἰσχύει καθόλου γιά μᾶς, ἄς μήν ἐπηρεασθοῦμε. Προτιμοῦσε δηλ., κάποιες φορές, τήν ἡσυχία ἀκόμη καί ἀπό αὐτήν τήν λειτουργική σύναξι. Ἀλλά, εἴπαμε, αὐτό ἴσχυε μόνο γιά τόν π. Παΐσιο καί γι᾽ αὐτούς πού εἶναι στά δικά του μέτρα.

Καί ἔλεγε, σχετικά μέ τό θέμα αὐτό, ὁ μακαριστός Γέροντας: '' Ἄν ἔχης μία ὡραία πατάτα καί τήν φᾶς, μικρό τό ὄφελος. Ἔφαγες μιά πατάτα. Ἄν αὐτήν τήν πατάτα, ὄμως, τήν θάψης γιά λίγο καιρό στό χῶμα, ἐννοεῖται μέ ὅλες τίς σωστές ἀγροτικές προδιαγραφές, τότε σέ λίγο θά βγάλης πολλές πατάτες. Τί ἐννοοῦσε μέ τό χαριτωμένο αὐτό παράδειγμα του; Ὅτι, ἐάν κάποιος τραβηχθῆ, κατά Θεόν, στήν ἡσυχία, γιά ἄσκησι καί μόνωσι, μέ σωστό βέβαια φρόνημα - γιατί τίποτε στήν Ἐκκλησία δέν εἶναι αὐτοσκοπός -, αὐτό, ὄχι μόνο δέν θά εἶναι ζημιά, ἀλλά θά εἶναι μεγάλο ὄφελος, καί προσωπικό, καί κοινό, γιά ὅλο δηλ. τό πλήρωμα τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας.

Ὅμως, ὁ Σεβασμιώτατος, τελικά, ἀπ᾽ ὅ,τι φαίνεται, ὑπερεκτιμᾶ τίς ἀνύπαρκτες ἱκανότητές μας, καί, γνωρίζοντας, ἀναμφισβήτητα, καλύτερα ἀπό μᾶς, τόν εὐσεβῆ σας πόθο γιά θεῖο λόγο, ἔκρινε, πρός τό παρόν τοὐλάχιστον, ὅτι εἶναι συμφερώτερο γιά ὅλους μας ἡ ἐδῶ παραμονή μας τήν ἡμέρα αὐτή γι᾽ αὐτές τίς συνάξεις.

Ὁπότε, καί ἐμεῖς, κάνομε μέ τήν σειρά μας, ὑπακοή, ἀναμφισβήτητα, παρά ταῦτα, ἀγαλλομένῳ ποδί.... Ἄλλωστε, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, ὑπακοή εἶναι νά τολμᾶς πράγματα πού διατάσσεσαι, πού ξεπερνοῦν τήν δύναμί σου, γνωρίζοντας ὅτι ἄλλοι θά ἀπολογηθοῦν γι᾽ αὐτό στό φρικτό βῆμα τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε, γι᾽ αὐτό ἔχομε καί τήν εὐλογία τῶν Γεροντάδων καί τήν προτροπή, ὄχι μόνο τήν εὐλογία.

Εἴμαστε σήμερα ἐδῶ γιά νά καταθέσωμε εἰς τήν ἀγάπη σας, ὄχι βέβαια τήν ἰδική μας σχεδόν ἀνύπαρκτη ἐμπειρία, ἀλλά τήν ἐμπειρία τόσων καί τόσων ἁγίων ἀνδρῶν πού συναντήσαμε ὄντως στό διάβα τῆς ταλαιπώρου μας ζωῆς, κατά τό λόγιον ὅτι ''δέν εἶμαι μοναχός, κατ᾽ ἀντιστοιχίαν Χριστιανός, ἀλλά εἶδα πραγματικούς μοναχούς - Χριστιανούς''. Καί ἐλπίζομε, ὅτι αὐτή μας ἡ κατάθεσις θά μετριάση κάπως τό ὑστέρημα τῆς ἰδικῆς μας ἐν γένει πνευματικῆς ἀνωριμότητος καί ἀγνωσίας.

Τώρα, αὐτά, ἦσαν εἰσαγωγικά. Στό σημεῖο αὐτό, νά σᾶς ἐνημερώσω, ὅτι στά πρῶτα μαθήματα τῶν συνάξεών μας ἐδῶ, θά ἀσχοληθοῦμε μέ ἕνα καυτό, πρακτικό καί πολύ ὠφέλιμο θέμα, τῆς λεγομένης ''μονολόγιστης εὐχῆς τοῦ Ἰησοῦ''. Τό ''Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν'', ἤ, πιό ἁπλᾶ, τό ''Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με''.

Θά ἀναφερθοῦμε καί θά ἀποδείξωμε, ὅτι αὐτή ἡ προσευχή δέν εἶναι ἁπλῶς μία προτροπή τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας, ἀλλά εἶναι ἐντολή, καθ᾽ ὅ,τι ἐμπεριέχεται εἰς τήν γενικωτέρα ἐντολή περί προσευχῆς, τό γνωστό μας ''ἀδιαλείπτως προσεύχεσθαι'', καί ὅτι δέν ἀπευθύνεται, παρακαλῶ, αὐτή ἡ προσευχή, μόνο σέ μοναχούς, ἀλλά καί σέ ὅλους τούς λαϊκούς. Σέ ὅλους τούς Χριστιανούς.

Τό νά πιστεύουν κάποιοι τό ἀντίθετο, αὐτό εἶναι μέγα λάθος. Ὑπῆρχαν, μέσα στό πέρασμα τῆς ἱστορίας, καί στίς μέρες μας, ὑπάρχουν Χριστιανοί πού ἀσχολοῦνται πολύ μέ τήν προσευχή καί ἔχουν δεῖ πολλούς πνευματικούς καρπούς. Τό ''ἀδιαλείπτως προσεύχεσθαι'' εἶναι ἐντολή, δέν εἶναι πολυτέλεια, καί εἶναι γιά ὅλους τούς Χριστιανούς. Καί, ὁ ἀγῶνας, καί τῶν λαϊκῶν, καί τῶν μοναχῶν, ἄς μή νομίζετε ὅτι ἔχει πάρα πολλές διαφορές. Βέβαια, ὁ μοναχός ἀπομονώνεται καί ὑπόσχεται τήν παρθενία, ἀναμφισβήτητα, τήν ἐξειδικευμένη - ἄς τό ποῦμε ἔτσι, καί μή τό παρερμηνεύσετε - ὑπακοή στόν Γέροντά του, πού ἀπό πρίν ἐλεύθερα ἐπιλέγει, καί τήν ἀκτημοσύνη. Ἀλλοίμονο, ἄν ὁ μοναχός ἔχη περιουσία, καί ἀλλοίμονο ἄν ὁ μοναχός καυχιέται μέσα του γιά κάποια περιουσία, ἤ ἔχη πόνο καί καϋμό νά κάνη πολλές ἐλεημοσύνες. Τό ἀνώτερο δηλ. εἶναι ἡ ἀκτημοσύνη γιά τούς μοναχούς.

Ἐπί πλέον, θά ἀναφερθοῦμε στό ποιά εἶναι αὐτά τά στάδια τῆς προσευχῆς, τό ὅτι δηλ. πρέπει νά τήν λέμε ψιθυριστά, στήν ἀρχή, μετά νοερά, καί μετά, μακάρι-μακάρι, καί καρδιακά. Θά ἀναφερθοῦμε ἐπίσης στά ἑξῆς: Ποιά εἶναι ἡ μέθοδος τῆς προσευχῆς, ποιά εἶναι τά πλεονεκτήματα, τά ἐπί πλέον πλεονεκτήματα πού ἔχει αὐτή ἡ προσευχή ἔναντι τῶν ἄλλων προσευχῶν πού ἔχει ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία. Βέβαια, ὅλες οἱ προσευχές εἶναι ἁγιοπνευματικῆς προελεύσεως, δέν τό συζητᾶμε. Καί ἡ ψαλμωδία χρειάζεται, καί ἡ προσευχή χρειάζεται, καί ἡ νοερά προσευχή χρειάζεται, θά τά ἐξηγήσωμε αὐτά. Ποιοί εἶναι οἱ πειρασμοί της, στήν ἀρχή, οἱ δυσκολίες της, οἱ ὑπέρ νοῦν χαρές της, καί, τέλος πάντων, ὅ,τι ἀφορᾶ αὐτήν τήν προσευχή.

Βέβαια, δέν ξεχνᾶμε ποτέ, ὅτι οἱ ὁμιλίες μας αὐτές ἀπευθύνονται σέ λαϊκούς καί θά εἴμαστε πιό διακριτικοί στό θέμα αὐτό, ὅσο μποροῦμε βέβαια, καί ἴσως, στό ἀπώτερο μέλλον, ἀφοῦ κάνωμε αὐτές τίς πρῶτες 6-9 συνάξεις γιά τήν προσευχή, ἀργότερα, ἄν χρειασθῆ, μποροῦμε νά ποῦμε καί κάποια ἐπί πλέον συμπληρωματικά στοιχεῖα γιά τήν προσευχή αὐτή τοῦ Ἰησοῦ.

Αὐτά, γιά σήμερα, εἴχαμε νά ποῦμε, ἐντελῶς εἰσαγωγικά, εἰς τήν ἀγάπη σας, καί εὐθύς τό ἑπόμενο Σάββατο, τήν ἴδια πάντα ὥρα, 6-7 μ.μ. δηλ., ἐδῶ στόν ἱερό ναό τῆς Παναγίας Δεσποίνης, θά μποῦμε καί θά κάνωμε τήν πρώτη μας ὁμιλία γιά τήν προσευχή τοῦ Ἰησοῦ.

Τώρα, στό σημεῖο αὐτό, δέν ξέρω, ἄν ἤθελε κανείς νά ρωτήση κάτι. Παρακαλῶ, ἐλεύθερα, νά μή ντρέπεσθε. Ἄλλωστε, ὅλοι σχεδόν μέ ξέρετε, ἄν καί βλέπω καί ἀρκετούς καινούργιους, ἀλλά, τέλος πάντων, σχεδόν οἱ πιό πολλοί μέ ξέρετε καί σᾶς ξέρω, καί γνωρίζεσθε καί μεταξύ σας, ὁπότε δέν ὑπάρχει θέμα ντροπῆς. Πολλές φορές, ἀπό τήν πιό ἁπλῆ ἀπορία ἤ ἐρώτησι μπορεῖ νά βγῆ καί κάτι πολύ πιό ὠφέλιμο ἀπ᾽ ὅ,τι θά ἔβγαινε ἀπό μιάν ἐμπεριστατωμένη, ἐκ πρώτης ὄψεως, ἐρώτησι.

Ἀρχιμανδρίτης Ἀρσένιος Κατερέλος

Ἡγούμενος Ἱ. Μονῆς Ἁγίου Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος

(Ἑσπερινή ὁμιλία στόν Ἱ. Ναό Παναγίας Δεσποίνης Λαμίας κατά τό ἔτος 1999)

Το Ευαγγέλιο και η παραλυσία(Β΄Νηστειών)

Ο Πατροκοσμάς, το οποίου φέτος γιορτάζουμε τα τριακόσια χρόνια από τη γέννησή του (1714-2014), λέει σχετικά με το Ευαγγέλιο:

«Μελετώντας το άγιο και ιερό Ευαγγέλιο βρήκα μέσα πολλά και διάφορα νοήματα. Τα οποία είναι όλα μαργαριτάρια, διαμάντια, θησαυρός, πλούτος, χαρά ευφροσύνη, ζωή ουράνιος»!

Όλους αυτούς τους θησαυρούς δεν μπορεί να τους βρει κάποιος, διαβάζοντας το Ευαγγέλιο και προσπαθώντας να το κατανοήσει σαν ένα οποιοδήποτε βιβλίο. Για να το επιτύχει αυτό μας λέει ο μακαριστός αγιορείτης πνευματικός παπα-Χαράλαμπος, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η προσευχή. Η οποία «διανοίγει τον νουν του συνιέναι τα γραφάς». Ανοίγει, δηλαδή, το μυαλό μας και την καρδιά μας, για να κατανοήσουμε τη «γλώσσα» του Ευαγγελίου. Επειδή ακριβώς η προσευχή είναι η γλώσσα, με την οποία μπορεί κανείς να συνομιλήσει με το Θεό.

Αλλά, όταν συνομιλήσει κάποιος με το Θεό αισθάνεται την ανάγκη αυτά, που άκουσε, να τα μεταφέρει και στους άλλους ανθρώπους. Γεγονός, που συνέβη και με τον Πατροκοσμά. Διαβάζοντας το Ευαγγέλιο-μας λέει- βρήκα κάπου γραμμένο ότι  ο κάθε άνθρωπος δεν πρέπει να νοιάζεται μονάχα για τη δική του σωτηρία, αλλά και για τη σωτηρία των συνανθρώπων του.

Που σημαίνει ότι κατάλαβε πως ο ενδόμυχος πόθος του να βοηθήσει τους συνανθρώπους του ήταν πέρα για πέρα σύμφωνος με το θέλημα του Θεού. Και έτσι έκαμε το τεράστιο και μοναδικό στα χρόνια της τουρκοκρατίας έργο για τη σωτηρία του γένους. Το οποίο επισφράγισε με το μαρτυρικό του θάνατο. Δεδομένου ότι συμπαρατάχθηκε με τους αδικουμένους και καταφρονεμένους. Με αποτέλεσμα  οι φθονεροί και ιδιοτελείς αντίχριστοι της εποχή του να μεθοδεύσουν το θάνατό του.

Πάνω, λοιπόν, σ’ αυτή τη βάση-της προσευχής και της προσφοράς, κατά το δυνατόν- οικοδομήθηκε και εκφωνήθηκε η σειρά των κηρυγμάτων, που με το γενικό τίτλο «ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ» δημοσιεύω σε βίντεο, από την Κυριακή του Ασώτου και έπειτα.  Και τα χαρακτηρίζω «απαγορευμένα», επειδή, όπως επανειλημμένα έχω γράψει, εξαιτίας των κηρυγμάτων αυτών, μου απαγορεύτηκε να μιλώ στους ναούς της Μητρόπολης Αιτωλοακαρνανίας.

Το κήρυγμα το οποίο τώρα δημοσιεύω εκφωνήθηκε στον Ι.Ν του Αγίου Θωμά Αγρινίου. Και η ηλεκτρονική του διεύθυνση είναι:

http://www.youtube.com/watch?v=P3ICCw_LLA0

Με τη βοήθεια του Θεού θα δημοσιεύσω όλη τη σειρά των κηρυγμάτων των Κυριακών και εορτών του ετήσιου κύκλου.

Έτσι ώστε να μπορούν οι ακροατές να διαπιστώσουν κατά πόσον τα κηρύγματα αυτά είναι «πολιτικά», όπως ισχυρίζονται οι συκοφάντες μου ή κοινωνικά και πατριωτικά, όπως πιστεύω ότι είναι στην πραγματικότητα.

παπα-Ηλίας

ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ το παλικάρι-ήρωας της Κύπρου (1938-1957) – Αιωνία του η μνήμη!

ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ

το παλικάρι-ήρωας της Κύπρου

(1938-1957) – Αιωνία του η μνήμη!

του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

   Γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου, 28 Φεβρουαρίου του 1938. Την 1η Απριλίου 1953, παραμονές της στέψης της βασίλισσας Ελισάβετ, ο 15χρονος Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία των ξένων κατακτητών από το ‘Ιακώβιο Γυμναστήριο’ της Πάφου. Ακολουθεί σύγκρουση των μαθητών και του κόσμου με την αστυνομία. Συνελήφθη τότε ο Παλληκαρίδης και αφέθηκε στη συνέχεια ελεύθερος. Αυτή ήταν η αρχή της δράσης του ως πατριώτης.

Δεκαεπτά ετών εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Το 1955, ενώ προετοίμαζε μια διαδήλωση η Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ (ΑΝΕ), συλλαμβάνεται ο Ευαγόρας και ορίστηκε η δίκη του για τις 6 Δεκεμβρίου. Μια μέρα πριν τη δίκη μπαίνει στο σχολείο του και αφήνει στους πριν συμμαθητές του ένα σημείωμα: «Παλιοί συμμαθηταί, αυτήν την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας ….. μπορεί να μην τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του. Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό μονάχα». Το παλικάρι γνώριζε ότι θα αναχωρήσει σύντομα απ’ αυτόν τον κόσμο για τον άλλο, τον φωτεινό, των μαρτύρων τον τόπο. Και πάλι το 1955, συνελήφθη προσπαθώντας να βοηθήσει συμμαθητή του, που κτυπούσαν δεμένο δύο Άγγλοι στρατιώτες. Κατηγορήθηκε και αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση. Τον Ιανουάριο του ιδίου έτους δικάζεται, και του επιβάλλεται πρόστιμο 10 λιρών, γιατί συμμετείχε σε μαθητική διαδήλωση για την απελευθέρωση των συλληφθέντων μελών πληρώματος του πλοιαρίου Άγιος Γεώργιος, που κουβαλούσε στην Κύπρο όπλα για τον αγώνα που θα άρχιζε. Έδρασε στα χωριά της Πάφου, στο Κτήμα, μετά στη Λευκωσία, και πίσω στην Πάφο, στα χωριά Τάλα, Τσάδα, Λυσό, Κινούσα, Πωμό, Πολέμι, Παναγιά, και Χόλη.

Τέλη του 1956 συνελήφθη από την αγγλική περίπολο, γιατί μαζί με δύο άλλους αγωνιστές μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Η δίκη του ορίστηκε για τις  25 Φεβρουαρίου του 1957. Παραδέχθηκε τη ενοχή του, και ότι όλα έγιναν γιατί ήταν Έλλην Κύπριος και πατριώτης. Δεν ανεχόταν ξένη καταδυνάστευση στην πατρίδα του. Αγωνιζόταν για την ελευθερία τούς είπε. Τους ανακοίνωσε ακόμη πως ήταν σίγουρος ότι θα τον κρεμάσουν. Αρχίζει πολύ σύντομα προσπάθεια από Έλληνες και Κύπριους για τη διάσωσή του. Πλήθος τα τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας από τους μαθητές του Γυμνασίου Πάφου προς τον Χάρτινγκ. Αιτήσεις προς τον βασιλιά Παύλο από τους Κύπριους των Αθηνών, από τη Βουλή των Ελλήνων προς τα Ηνωμένα Έθνη, κινήσεις του αρχιεπισκόπου Δωροθέου, του Δημάρχου Λευκωσίας, αμερικανών επισήμων, και αρκετών άλλων, πέφτουν στο κενό.  Η Αγγλική κυβέρνηση αρνείται να αποδώσει χάρη.  Ο Ευαγόρας ως γενναίος νέος με ιδανικά δηλώνει στο τελευταίο του γράμμα: «Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο! Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου». «Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια, να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά» ήταν τα λόγια και η επιθυμία του.  

Ο Βαγορής, το μαρτυρικό νεανικό αστέρι της Κύπρου, απαγχονίστηκε τα μεσάνυχτα 13 προς 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 18 ετών. Ήταν ο πιο μικρός αγωνιστής, αλλά και ο τελευταίος πατριώτης που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους. Διότι η παγκόσμια κατακραυγή που ξεσήκωσε, απέτρεψε τον απαγχονισμό άλλων 26 αιχμαλώτων πατριωτών. Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία, στην ίδια περιοχή που έντεκα μέρες πριν είχαν θάψει το θρυλικό Γρηγόριο Αυξεντίου. Ο Φώτης Βαρέλης τού αφιέρωσε συγκινητικό ποίημα, που μεταδόθηκε από το ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας. Μέσα στ’ άλλα γράφει:

«Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα….
και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.
Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.
- Παρόντες όλοι;
- Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.
- ΠΑΡΟΝΤΕΣ, λέει ο δάσκαλος. Και με φωνή που τρέμει:
- Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία….
- Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος,
στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,
και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.
Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ στα κλαμένα νιάτα,
που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο».    

Ο φλογερός αγωνιστής, ο αγνός νέος, ο σπουδαίος ποιητής, ο ζων για ανώτερα ιδανικά, και ελεύθερος στην ψυχή και στο σώμα, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ας είναι η εσωτερική μας σημαία και οδοδείχτης.  

Βλ. Πληροφορίες στα:

el.wikipedia.org/wiki / sansimera.gr/biographies/235 /

www.erevos.com/freedom/evagoras/evagoras.htm /

www.pare-dose.net/517

www.tsada.org/heroesMonument_pallikarides.shtm

Εικόνα από: Anastasiosk.blogspot.com

πηγή

Να μην μισήσετε άνθρωπο!(Γέρων Αμβρόσιος Λάζαρης)

Γέρων Αμβρόσιος Λάζαρης.

Να μην μισήσετε άνθρωπο! Και να μην τον κατηγορήσετε, γιατί η κατηγόρια είναι ένα είδος μίσους. Κατηγορούμε τους άλλους: "Α, αυτός ο παλιάνθρωπος, ο παλιόγερος''. 
Έτσι λέμε για τους ανθρώπους, για τις εικόνες, για τα δημιουργήματα του Θεού. Και οι νέοι θέλει να προσέχουν τη ζωή τους, γιατί τα πάθη στον άνθρωπο τον ταράσσουν μέσα στη ζωή, όσο θα υπάρχνουν γήινες δυνάμεις της. Μας τραβάνε μέσα στη σάρκα, να φάμε όλη τη γη, όλη τη γη με τα δόντια μας. Τόσο πολύ ο άνθρωπος ξεφεύγει από την αλήθεια. Ψάχνουμε εδώ να βρούμε την ευτυχία.
Αλλά θέλει προσοχή, να περάσουμε αυτή τη ζωή με καλοσύνη, όσο μπορούμε με καλοσύνη, με αλήθεια στα χείλη. Όχι ψέμα! Μην πούμε ψέμα, για να κερδίσουμε κάτι. Αυτό είναι καταστροφή, χανόμαστε μέσα στο χάος της ζωής αυτής και χάνουμε τον σωστό δρόμο. να αγαπάς τους άλλους, όχι για υλικά πράγματα, αλλά όπως υποτάσσει το Πνέυμα του Κυρίου, με αγάπη ειλικρίνειας και πίστεως, που είναι η αλήθεια, και δεν έχει σημεία κενά, δεν ανακατεύεται στα πράγματα της γης. Είναι ξεχωριστή η αγάπη με ελπίδα στη καρδιά, είναι το μεγαλύτερο αγαθό επάνω στη γη.

Δυστυχώς οι άνθρωποι κοιτάζουμε τη γη να κατακτήσουμε. Πέρασαν εκατομμύρια χρόνια και τη γη δεν την κατέκτησε κανείς. Όλοι ήρθαν, πέρασαν, έφυγαν και αφήσανε τη γη στη γη. Όσοι κατόρθωσαν να εννοήσουν τον στόχο της ζωής εδώ, που είναι η καλοσύνη της ψυχής μας, να εργαστούμε με θέληση αγαθή την καλοσύνη της ψυχής, τότε πετύχαμε τον στόχο και τον προορισμό
Βρισκόμαστε σε καιρούς χαλεπούς αυτήν την εποχή που ζούμε εμείς. υπήρξαν και καλές εποχές, που ζούσαν οι άνθρωποι με αγάπη. Ο ένας εφύλαγε τον συνανθρωπό του, τον αγαπούσε, τον βοηθούσε σε όλα τα πράγματα της ζωής. Τώρα πάμε αντίστροφη μέτρηση. Δεν προσέχουμε τη ζωή, δεν την χαιρόμαστε. Η απιστία μας σπρώχνει μακριά από την κατάσταση της πολυτίμου αληθείας. Αν δεν έχουμε ούτε ίχνος από την πίστη μας προς τον Θεό, που ψάχνουμε να βρούμε μέσα στο σκοτάδι; Έβγα έξω τώρα μέσα στο σκοτάδι, να δω τι θα βρεις. Δεν θα βρεις τίποτα, πάνω στα βράχια θα χτυπήσεις. Όπου υπάρχει κίνδυνος, εκεί πέφτει ο άνθρωπος, γιατί αφήσαμε τα πολυτιμότερα πράγματα, την πίστη μας στον Θεό και την αγάπη μας στον συνάνθρωπο.
Όποιος κατορθώσει να κρατήσει αυτά τα δύο, την αλήθεια στον Κύριο και την αγάπη στον άνθρωπο, αυτός πέτυχε στον στόχο του και τον προορισμό του στη γη.

Όταν έρθει η ώρα, θα φύγει χωρίς στεναχώρια, χωρίς θλίψη, χωρίς πόνο, χωρίς φασαρία, και θα πάει εκεί που είναι γραμμένο, μέσα στη Βασιλεία των Ουρανών. Θα έχει εφόδιο μια τσάντα γεμάτη καλοσύνη και θα την κουβαλάει μαζί του, για να πάει μπροστά στον φοβερό Κριτή, όταν θα τον ρωτήσει τότε Εκείνος: "Τι έκανες κάτω στη γη τόσα χρόνια;"

agiameteoranet 
πηγή

Εκκλησία και ασθενείς: η διακονία της Εκκλησίας στα νοσηλευτικά ιδρύματα

Του π. Εμμανουήλ Καμαρίτη, εφημέριου στο Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου
Εισήγηση στο Γενικό Ιερατικό Συνέδριο της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, 16 Νοεμβρίου 2013.

Σεβασμιώτατε, σεβαστοί Πατέρες, 

Στο ευαγγέλιο της Κρίσης προτρεπόμαστε να αγαπάμε το συνάνθρωπο και να τον ελεούμε βλέποντας στο πρόσωπό του τον ίδιο το Χριστό. Ένα από τα παραδείγματα που αναφέρονται εκεί είναι και η συμπεριφορά μας απέναντι στους ασθενείς. Πολλοί είναι οι λόγοι Αγίων της Εκκλησίας μας που αναφέρονται στη φιλανθρωπία και στην αγάπη που πρέπει να δείχνουμε σε πάσχοντες συνανθρώπους μας. Κάνοντας πράξη τον ευαγγελικό λόγο, η Εκκλησία, από την πρώτη στιγμή ενδιαφέρθηκε για τους αρρώστους. Εκτός από την έμπρακτη συμπαράσταση και ελεημοσύνη των χριστιανών, η Εκκλησία ως θεσμός, από τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους έδειξε ιδιαίτερη μέριμνα στον τομέα αυτό. Έτσι ίδρυσε γηροκομεία, νοσοκομεία, βρεφοκομεία, ξενώνες, ορφανοτροφεία και πτωχοκομεία. Το ίδιο έγινε και συνεχίζει να γίνεται και στις άλλες χριστιανικές χώρες.

Στην Ελλάδα σήμερα όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε την προσφορά της Εκκλησίας στο χώρο της υγείας. Πολλά από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία της χώρας μας έχουν χτιστεί σε οικόπεδα της Εκκλησίας, όπως το Αρεταίειο, ο Ευαγγελισμός, το Αιγηνίτειο κ.ά. Γηροκομεία και άλλα ιδρύματα ιδρύθηκαν ή συντηρούνται με χρήματα της Εκκλησίας. Όλοι γνωρίζουμε, για παράδειγμα το γηροκομείο στα Μισσίρια (Ρεθύμνου), το Αννουσσάκειο ίδρυμα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισσάμου. Η Ι. Μητρόπολη Μεσογαίας έχει ιδρύσει και συντηρεί το ίδρυμα «Γαλιλαία», που περιθάλπει ανθρώπους με καρκίνο. Η Ι. Μ. Σπάρτης κέντρο αποθεραπείας και αποκατάστασης ημερήσιας νοσηλείας. Η Ιερά Μονή Παμμακαρίστου στην Αθήνα, το ίδρυμα για το παιδί «η Παμμακάριστος» που φιλοξενεί και εκπαιδεύει παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η ΜΚΟ (μη κερδοσκοπική οργάνωση) Αποστολή το Καρέλλειο, που είναι πρότυπο κέντρο νοσηλείας και θεραπείας για ασθενείς με Alzheimerκ.ά. πολλά.

Σημαντική επίσης είναι η εθελοντική προσφορά ανθρώπων της Εκκλησίας που διακονούν ασθενείς και συνοδούς των ασθενών. Η υπηρεσία εθελοντικής διακονίας ασθενών της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών παρέχει εθελοντικές υπηρεσίες στήριξης, φροντίδας και συντροφιάς σε νοσηλευόμενους αδελφούς μας, στα νοσοκομεία της Αθήνας. Εδώ στο Ρέθυμνο υπάρχουν κάποιοι που επιθυμούν να προσφέρουν ανάλογο έργο και σε δύο περιπτώσεις το έχουν πραγματοποιήσει, όταν χρειάστηκε να βοηθήσουμε μωρά χωρίς βοήθεια από κάποιον γονιό τους, να νοσηλευτούν στο Νοσοκομείο του Ρεθύμνου. Οι άνθρωποι αυτοί έμειναν αρκετές φορές με τα βρέφη καθ ' όλη τη διάρκεια της νύχτας.

Με όλα αυτά η θεσμική Εκκλησία προσφέρει τις υπηρεσίες της ερχόμενη να καλύψει τη συχνή αδυναμία της Πολιτείας να προσφέρει σε πάσχοντες συνανθρώπους μας.

Αυτό, όμως, που η Εκκλησία προσφέρει πρωτίστως στον πάσχοντα αδελφό μας είναι η μετάδοση της Χάρης των Μυστηρίων της για τη θεραπεία της ψυχής και του σώματος. Από την πρώτη στιγμή ο Χριστός έδειξε ιδιαίτερη στοργή στους ασθενείς ανθρώπους θεραπεύοντας τους. Όμως δεν θεράπευε μόνο τα σώματά τους. Πρωταρχικός σκοπός ήταν η άφεση των αμαρτιών τους. Και δεν εστίαζε στην ασθένεια, όπως ένας γιατρός, αλλά στον ασθενή άνθρωπο. Τον ενδιάφερε ο όλος άνθρωπος και δεν έμενε στην επιφάνεια των πραγμάτων. Προσέγγιζε τον άρρωστο προσωπικά, έπειτα από αίτημα του ίδιου ή της οικογένειάς του, με ιδιαίτερη συμπάθεια και ευσπλαχνία. Δε συμπεριφερόταν σε όλους με τον ίδιο τρόπο και τηρούσε τις νόμιμες προϋποθέσεις στέλνοντας τους θεραπευμένους στους αρμόδιους παράγοντες για να επιβεβαιώσουν τη θεραπεία.

Το ίδιο κάνει και η Εκκλησία του Χριστού. Με το Μυστήριο του Ευχελαίου προσεύχεται για την υγεία ψυχών  και σωμάτων. Και με όλα τα Μυστήρια σκοπό έχει τη θεραπεία συνόλου του ανθρώπου. Δεν είναι απαραίτητο πάση θυσία να θεραπεύσουμε σωματικά κάποιον ασθενή. Προσευχόμαστε και για αυτό, αλλά ιδιαίτερα μας ενδιαφέρει να γνωρίσει το Χριστό μέσα από την ασθένειά του. Και πραγματικά είναι μια καλή ευκαιρία που δίνεται και σε αυτόν και σε μας για το σκοπό αυτό. Αν, λοιπόν, δεν μπορούμε να είμαστε θεραπευτές του, γινόμαστε οδηγοί του προς το Χριστό, μιμούμενοι την αγάπη του Χριστού προς τον πάσχοντα άνθρωπο. Πολλές φορές μπορούμε να βοηθήσουμε και με τη σιωπηλή παρουσία μας, χωρίς να αλλάξουμε κάτι από τον εαυτό μας, αρκεί να ενεργήσουμε με αγάπη και να είμαστε παρόντες όταν κάποιος μας χρειαστεί. Γενικά η Εκκλησία και οι λειτουργοί της ενεργούν κατ ' αυτόν τον τρόπο στον ασθενή άνθρωπο.

Την ώρα της αρρώστιας μάς χρειάζεται ο άνθρωπος που πάσχει, αλλά και οι συγγενείς του. Ο ίδιος ο ασθενής μπορεί να μη γνωρίζει την πραγματική κατάσταση της υγείας του ή να μη θέλει να την καταλάβει. Συχνό είναι το φαινόμενο κάποιος άρρωστος να φοβάται ότι θα πεθάνει αν μεταλάβει ή αν τον πλησιάσει ο ιερέας. Μπορεί πάλι κάποιος ασθενής να μην πιστεύει στο Θεό. Πολλές φορές οι συγγενείς με κάποιον τρόπο προσπαθούν να αναγκάσουν τον άρρωστο να μεταλάβει ή να πάρει το αντίδωρο ή να εξομολογηθεί.

Συμβαίνει, όμως και το αντίστροφο. Δηλαδή να θέλει τη βοήθειά μας ο ασθενής και να μην αφήνουν οι συγγενείς. Σε περίπτωση που δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε κάποιον άρρωστο, τον αφήνουμε στα χέρια του Θεού και κάνουμε το μόνο που μπορούμε πια, να προσευχόμαστε για αυτόν. Όλα αυτά νομίζω ότι λίγο πολύ συμβαίνουν σε όλους τους ιερείς αφού όλοι στις ενορίες μας έχουμε αρρώστους και ετοιμοθάνατους. Όμως, ιδιαίτερα στα νοσηλευτικά ιδρύματα ο θεραπευτικός ρόλος του ιερέα είναι εκ των πραγμάτων εντονότερος και περισσότερο ευαίσθητος. 

 

 O ιερέας στο χώρο της υγείας πρέπει να ενεργεί με διακριτικότητα. Δεν μπορεί να παίρνει το ρόλο του γιατρού ή του ψυχολόγου, μιλώντας σαν επιστήμονας. Ο ιερέας στο νοσοκομείο μεταδίδει Χριστό, μιλάει ευαγγελικά και καλύπτει τις πνευματικές ανάγκες των ασθενών. Και αυτό είναι το σημείο στο οποίο θα σταθούμε περισσότερο, για να δούμε την ακριβή θέση και το ρόλο του εφημέριου ιερέα στο Νοσοκομείο. Γιατί αυτός στην πραγματικότητα εκφράζει την Εκκλησία στο χώρο αυτό.

Μπαίνοντας κανείς στο χώρο ενός Νοσοκομείου, αντικρίζει μια πολύπλοκη συνεργασία ανθρώπων. Διευθυντές, γραμματείς, γιατροί, νοσοκόμοι, κοινωνικοί λειτουργοί, διάφοροι ειδικοί, βοηθοί, ειδικευμένοι και ανειδίκευτοι εργάτες βρίσκονται σε μια ιεραρχία συγκρουόμενων σχέσεων. Υπάρχουν ακόμη τα εργαστήρια, ο τεχνολογικός εξοπλισμός, τα πλυντήρια όπου άλλοι υπάλληλοι εργάζονται. Συν τοις άλλοις, η παραδοσιακή συνεργασία ιατρών και ιερέων για τη θεραπεία των ασθενών έχει εκλείψει. Ο χώρος της Υγείας έχει γεμίσει με οικονομολόγους, διαχειριστές και νομικούς συμβούλους, αποκτώντας το χαρακτήρα βιομηχανίας ή επιχείρησης. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Σε αυτό το χώρο μπορεί να διακονήσει σήμερα ο ιερέας; Ποια είναι η θέση και ο ρόλος μας ως ποιμένων στην ιεραρχία του νοσοκομείου;

Ωστόσο, η ταυτότητα και ο ρόλος του ποιμένα στο χώρο της Υγείας δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά μέσα στο χρόνο. Στην αρχαιότητα και στη σύγχρονη εποχή, η παρουσία του ποιμένα φανερώνει τη σύγκρουση μεταξύ ζωής και θανάτου. Συχνά, η συμβολική του παρουσία θα προκαλέσει ερωτήματα στον πάσχοντα και σε αυτούς που είναι γύρω του, ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την καταγωγή και το πεπρωμένο του ανθρώπινου γένους, με την ύπαρξη και την εξαφάνιση του κάθε προσώπου. Αυτή η σύγκρουση δεν έχει να κάνει μόνο με τη σωματική ευεξία κάποιου, αλλά και με τις βιωματικές και υπαρξιακές ανησυχίες του.

Ο ιερέας αντιπροσωπεύει την ιερή και την υπέρλογη πλευρά του ανθρώπου που ζητάει παρηγοριά και ελπίδα κάπου αλλού, πέρα από την επιστημονική και την τεχνολογική εικόνα που τα σύγχρονα ιατρικά κέντρα θέλουν να προβάλλουν. Για τον άρρωστο, ο ποιμένας συμβολίζει την ελπίδα για ζωή. Για το προσωπικό του νοσοκομείου, αρκετές φορές συμβολίζει τη φώτιση και το σθένος που χρειάζεται για να επιτελέσει το έργο του. Στο μανιακό περιβάλλον του νοσοκομείου, η ησυχαστική ζωή και μορφή του ιερέα είναι ένα καταπραϋντικό και καθησυχαστικό στοιχείο, που δίνει μια άλλη διάσταση στη θεραπευτική προσπάθεια. Αλλά περισσότερο από όλα, η παρουσία του ιερέα συμβολίζει και υπενθυμίζει την πραγματικότητα της επίγειας ζωής, τη φθαρτότητα της ανθρώπινης φύσεως, που συνεπάγεται και τις ατέλειες και τους περιορισμούς της ιατρικής επιστήμης. Αυτό, δυστυχώς, είναι κάτι που εμποδίζει πολλές φορές τον ιερέα να γίνει ένας στενός συνεργάτης του προσωπικού, αλλά και ένας στενός συμπαραστάτης του αρρώστου...

Μέσα από την ασθένεια δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι μόνο με τα ανθρώπινα όρια και την περατότητα της φθαρτής ανθρώπινης φύσης, αλλά και με την αμαρτία και τις συνέπειές της. Συγχρόνως, αυτή η συνάντηση φέρνει στον ορίζοντα το φως της αιωνιότητας και προσφέρει τη δυνατότητα να έρθουμε «εις επίγνωσιν της αληθείας» για την ύπαρξή μας, για τον κόσμο γύρω μας και για τον ίδιο το Θεό. Αντιμέτωποι με τη γνώση της αλήθειας, πρέπει να αποφασίσουμε αν θα παραμείνουμε αποκλειστικά ασχολούμενοι με την ποιότητα της ζωής ως μίας σαρκικής και υλιστικής κατάστασης, ή θα υπερβούμε τη φθαρτή μας ύπαρξη ασχολούμενοι με την ποιότητα των σχέσεών μας, του κόσμου γύρω μας αλλά και πέρα από εμάς. 


 
Όταν πάρει κανείς την απόφαση της υπέρβασης, παίρνει την απόφαση να ενταχθεί στη ζωή της μετάνοιας. Το νόημα της μετάνοιας σε σχέση με τη ζωή, την ασθένεια και το θάνατο είναι η ξεκάθαρη απόφαση να υπερβούμε τους εαυτούς μας, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το Θεό και τον άνθρωπο και να εισέλθουμε στην κοινωνία των Αγίων δια της Ευχαριστίας.

Και η απόφαση του ποιμένα σχετίζεται με το αν ο ίδιος θα γίνει μια προέκταση της μοναξιάς και της απελπισίας που αισθάνεται ο άρρωστος, ή αν θα τον βοηθήσει να επανακτήσει την ελπίδα και να αποκαταστήσει την επικοινωνία με το περιβάλλον του. Ο ποιμένας μπορεί είτε να γίνει μια προέκταση της αποπροσωποποίησης της σύγχρονης ιατρικής είτε να βοηθήσει την ιατρική να γίνει πιο ανθρώπινη και το νοσηλευτικό περιβάλλον πιο υποφερτό. Έτσι, ο διαχρονικός ρόλος του ποιμένα δεν είναι να χορηγήσει ένα καταπραϋντικό αντίδοτο στον πόνο του ανθρώπου με ενθαρρυντικά λόγια, αλλά να συμπάσχει στον πόνο του, προσφέροντας αποδοχή και ευσπλαχνία στην προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της ζωής και των σχέσεών του. Είναι εκεί για να βοηθήσει τον πάσχοντα και τους γύρω του να βρουν την αληθινή ζωή. Για αυτό το λόγο η μετάνοια είναι τόσο σημαντική στη φροντίδα του ασθενούς.

Ωστόσο, αυτό που οφείλουμε να θυμόμαστε είναι πως, όταν κάποιος συμμετέχει στον πόνο του άλλου, βρίσκεται σε ένα χώρο ιερό, όπου εισέρχεται η Χάρις του Θεού. Για αυτό πρέπει να προσεγγίζει το χώρο αυτό με ευλάβεια, σεβασμό και προσοχή χωρίς να παραγκωνίζει την ιδιαιτερότητα και την ελευθερία του κάθε προσώπου. Εάν δε σεβαστεί τον ιερό χώρο του αρρώστου, ο ποιμένας, μπορεί να κάνει τον άρρωστο να αισθανθεί μεγαλύτερη υπαρξιακή απόσταση από τους άλλους, τον εαυτό του και το Θεό. Αντίθετα μέσα από το σεβασμό και τη συμπόνια, μπορεί να γίνει ένας πραγματικός πνευματικός οδηγός και συνοδός, που θα βοηθήσει τον άρρωστο να δει τη ζωή του μέσα από το φως της Θείας Χάριτος.

Όμως ο ιερέας δεν πρέπει να απέχει από τη θεραπευτική ομάδα του νοσοκομείου. Εκτός από το ιατρικό προσωπικό, η θεραπευτική ομάδα συμπεριλαμβάνει άλλους ειδικούς, όπως οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι ψυχολόγοι, οι φυσιοθεραπευτές κ.ά. Να είσαι μέλος μιας θεραπευτικής ομάδας σημαίνει ότι έχεις έναν ειδικό ρόλο που συμβάλλει στην ολοκληρωμένη περίθαλψη του αρρώστου και ότι ο ρόλος αυτός εξαρτάται και συνδυάζεται με τους ρόλους των άλλων μελών της ομάδας. Μια τέτοια συνδυασμένη προσπάθεια αποτελεί μια ολοκληρωμένη περίθαλψη γιατί διακονεί τον όλο άνθρωπο. Στην εφαρμογή μιας τέτοιας ολοκληρωμένης περίθαλψης για την πορεία της υγείας του ασθενή, όλα τα μέλη της θεραπευτικής ομάδας ξέρουν τις δυνατότητες και τα όρια των άλλων και προσπαθούν να συμπληρώσουν ο ένας τον άλλο με συχνές συνεννοήσεις και αρμονική συνεργασία.

Στο παρελθόν, δεν υπήρχε η ελεύθερη και ανοικτή επικοινωνία στο χώρο της υγείας μεταξύ των διαφόρων κλάδων του προσωπικού, όπως υπάρχει σήμερα. Υπήρχε μια εποχή που μόνο ο διευθυντής μιας κλινικής είχε το δικαίωμα να κάνει διάγνωση, αποκλείοντας την άποψη των άλλων γιατρών. Μόνο η προϊσταμένη μπορούσε να μιλήσει άμεσα με τον άρρωστο. Οι άλλες νοσηλεύτριες δεν μπορούσαν να εκφράσουν καμία άποψη στον ιατρό ή στην προϊσταμένη και να έχουν άμεση επικοινωνία με τον ασθενή. Ο νοσοκόμος έπρεπε να ζητήσει άδεια από την υπεύθυνη του τμήματος για να φέρει την «πάπια» στον ασθενή. Δεν υπήρχε κοινωνική λειτουργός ή, αν υπήρχε, δεν μπορούσε να μιλήσει στον ασθενή, εκτός αν είχε πάρει άδεια από τον ιατρό. Ο ιερέας δεν μπορούσε να περπατήσει ελεύθερα στους θαλάμους εκτός αν ένας άρρωστος ή οι συγγενείς του τον είχαν καλέσει. 

 
Εικ. από εδώ

Πρέπει να ομολογήσουμε ότι γενικότερα υπάρχει μια βελτίωση στο επίπεδο που επικοινωνούν τα μέλη της θεραπευτικής ομάδας σήμερα και ότι η ιδέα της θεραπευτικής ομάδας είναι κάτι που έχει αναπτυχθεί σε αρκετές χώρες. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και πολλά εμπόδια που κωλύουν την εφαρμογή της. Ένα από τα κυριότερα είναι οι προκαταλήψεις μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν ένα βιοϊατρικό μοντέλο υγείας και εκείνων που υποστηρίζουν ένα βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο. Αυτές οι προκαταλήψεις δημιουργούν μια διαμάχη που υποβόσκει ανάμεσα στο προσωπικό. Από τη μια πλευρά, οι ιατροί επιβάλλουν μια απόλυτη ιεράρχηση, ώστε να κρατήσουν ένα συντηρητικό θεραπευτικό μοντέλο. Από την άλλη, το υπόλοιπο επιστημονικό προσωπικό αισθάνεται μια απόρριψη, που δε διευκολύνει την άμεση και εποικοδομητική επικοινωνία με τους ιατρούς.

Αναμφίβολα, η θεραπευτική ομάδα πρέπει να έχει σχετική ιεραρχία, εφόσον ο ιατρός έχει την τελική ευθύνη της θεραπείας. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα είδος θρησκευτικότητας σε αυτήν την ιεραρχία, που βασίζεται στο μύθο της αλάθητης ιατρικής επιστήμης, μύθος που δημιουργήθηκε και καλλιεργείται από τους ιατρούς και πιστεύεται αφελώς από τους αρρώστους. Η μόνη επίλυση αυτών των διαφορών είναι ένας ειλικρινής διάλογος μεταξύ όλων των παραγόντων που συμβάλλουν στη θεραπευτική προσπάθεια.

Αναντίρρητα, η ποιμαντική φροντίδα των ασθενών έχει επηρεαστεί από αυτή την αυστηρά ιατρική και απολυταρχική ιεραρχία. Ο ιερέας σε αρκετές χώρες βρίσκεται έξω από τη θεραπευτική ομάδα, γιατί συμβολίζει πολύ φανερά τη διαφωνία γύρω από την ψυχοσωματική υφή της αρρώστιας και την παντοδυναμία της ιατρικής επιστήμης. Αυτό περιπλέκεται από τις αρνητικές θρησκευτικές πεποιθήσεις και εντυπώσεις που πολλοί καλλιεργούν για το πρόσωπό του. Σήμερα, η πρόφαση που χρησιμοποιείται για να αποκλειστεί ο ιερέας από το χώρο της υγείας είναι ότι μπορεί να προσβάλει τα προσωπικά δεδομένα του αρρώστου. Έτσι σε αρκετές χώρες δεν μπορεί ο ποιμένας να επισκεφτεί τον άρρωστο αν δεν τον καλέσει ο ίδιος και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν μπορεί να εμφανιστεί στο χώρο της νοσηλείας με το ιερατικό του ένδυμα. Στη χώρα μας από κάποιους γιατρούς μπορεί να θεωρηθεί περιττή και ενοχλητική η παρουσία του ή ακόμη και υπεύθυνη για τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών. Έτσι δημιουργείται μία σύγκρουση και ένας ανταγωνισμός ανάμεσα στον ποιμένα και τους άλλους θεραπευτές. Νιώθοντας προσβεβλημένος από αυτή τη στάση, αρκετές φορές ο ίδιος απομονώνει τον εαυτό του από τους υπόλοιπους της ομάδας, χαράζοντας το δικό του έργο εν ονόματι της Εκκλησίας.

Μέσα σε αυτή την ένταση, δεν πρέπει να αγνοήσουμε ή να εγκαταλείψουμε την πεποίθηση ότι ο ιερέας έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη θεραπευτική ομάδα. Ο ρόλος του είναι η αντιμετώπιση και η ελπιδοφόρα ανακούφιση της ψυχικής αγωνίας του αρρώστου εν όψει της φθοράς και του θανάτου και ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεών του με το Θεό, το συνάνθρωπο και τον εαυτό του. Όταν ο ποιμένας το ξεχάσει αυτό και κυρίως όταν ο ίδιος αποβάλει τον εαυτό του από τη θεραπευτική ομάδα, χάνει την ταυτότητά του και τη σημασία του μέσα στο θεραπευτικό περιβάλλον. Για αυτό είναι ουσιώδες για τον ποιμένα όχι μόνο να επισκέπτεται τον άρρωστο αλλά και να συνεργάζεται με το υπόλοιπο προσωπικό.

Ο ιερέας δεν πρέπει να περιμένει ότι οι άλλες ειδικότητες γνωρίζουν το ρόλο του. Αντιθέτως, αυτός ο ρόλος έχει παρερμηνευτεί τόσο πολύ, ώστε μια προσεκτική και διευκρινιστική κατάρτιση είναι απαραίτητη για όλους αυτούς που υπηρετούν στο χώρο της υγείας, ώστε να γνωρίσουν τις ψυχικές ανησυχίες του ασθενούς και τη συμβολή του ιερέα στην αποκατάσταση της υγείας του. Για να κατανοήσουμε τις θετικές και τις αρνητικές αντιδράσεις που μπορεί να προκύψουν από το νοσηλευτικό προσωπικό σε αυτή την προσπάθεια, χρειάζεται να ξέρουμε ότι η αναγνώριση της χρησιμότητας της θρησκείας από τους άλλους εξαρτάται συνήθως από το πώς οι ίδιοι βίωσαν το εκκλησιαστικό γεγονός σε σχέση με το δικό τους ανθρώπινο, ψυχικό και σωματικό, πόνο. 

Όσο περισσότερο έρχεται κάποιος σε επαφή με τον προσωπικό του πόνο και τον πόνο του ασθενούς, τόσο θα κατανοεί τη σημασία που μπορεί να παίξει η εκκλησιαστική ζωή στο θεραπευτικό χώρο. Έχοντας αυτό υπόψη, ίσως μπορούμε να καταλάβουμε γιατί οι νοσηλεύτριες και οι νοσηλευτές είναι περισσότερο συνεργάσιμοι και ανοιχτοί προς τον ιερέα. Ομολογουμένως, από όλο το νοσοκομειακό προσωπικό, αυτοί αντιμετωπίζουν πιο έντονα το σωματικό και ψυχικό πόνο του αρρώστου. Για αυτό, ο ρόλος τους είναι τόσο δυναμικός και μπορούν τόσο αποτελεσματικά να αναγνωρίσουν τις υπαρξιακές δυσκολίες του αρρώστου.

Στην προσπάθειά μας να καταρτίσουμε το προσωπικό, ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε τεράστια ευθύνη ως ποιμένες για τη λανθασμένη αντίληψη που έχουν οι άλλοι για τη διακονία μας. Έχουμε προβάλει μια δικανική θρησκεία, που όσον αφορά στον ανθρώπινο πόνο, καλλιεργεί την ενοχή και την ποινική καταδίκη. Η αποστασιοποιημένη στάση μας μάς ταυτίζει περισσότερο με έναν τιμωρό και σαδιστικό Θεό, παρά με έναν φιλάνθρωπο Λυτρωτή.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε πως οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως το ερώτημα αν υπάρχει χώρος για εμάς στο χώρο της νοσηλείας, δεν εξαρτάται τόσο από τη διεύθυνση του νοσοκομείου και τους γιατρούς όσο από το πώς εμείς, ως ποιμένες, βλέπουμε τη διακονία μας μέσα στο νοσοκομειακό περιβάλλον. Ποτέ δεν πρέπει να λησμονούμε πως είμαστε μια συμβολική φυσιογνωμία που φέρνει στο φως τη σύγκρουση, την πάλη, ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Οφείλουμε να θυμόμαστε πως, ανεξαρτήτως της προσπάθειας κάποιου να αποφύγει τη σύγκρουση, θα χρειαστεί τελικά να την αντιμετωπίσει.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα είμαστε παρόντες και διαθέσιμοι να βοηθήσουμε τους άλλους να αντικρύσουν τη ζωή και να αναμετρηθούν με το θάνατο. Για να το κάνουμε αυτό πρέπει να σχετιστούμε με τους άλλους με απόλυτη κατανόηση. Ανεξάρτητα από τη θέση κάποιου στην ιεραρχία του νοσοκομείου, πάντα υπάρχει ένα ανθρώπινο, υπαρξιακό επίπεδο που ζητά συμπόνια. Δεν υπάρχει τίποτα δασκαλίστικο ή δικανικό σε αυτό το ρόλο. Εξάλλου, αυτή είναι η ουσιαστική βάση σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα «πολυεπιστημονική» συνεργασία. Αγγίζοντας αυτό το ανθρώπινο επίπεδο, γινόμαστε συμπάσχοντες και συνεργάτες σε όλα, με ένα τρόπο μοναδικό. Χωρίς να γίνουμε συμπάσχοντες, δεν μπορούμε να είμαστε συνεργοί της Χάριτος του Θεού.

Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν οι άλλοι βλέπουν τον ιερέα υπό αυτό το πρίσμα. Συνειδητά ή υποσυνείδητα τον βλέπουν έτσι και οι προσδοκίες τους έγκεινται στο αν θα δράσει εκκλησιαστικά ανάμεσά τους. Το ερώτημα είναι αν ο ιερέας του νοσοκομείου ενεργεί σαν εκκλησιαστικός άνδρας —  και αν μπορεί να εμπνεύσει έτσι. Εάν το κάνει, τα πρακτικά ζητήματα της διακονίας του θα αντιμετωπιστούν με τον καλύτερο, πνευματικότερο και εποικοδομητικότερο τρόπο. Αν όχι, η θέση του θα αμφισβητηθεί και πιθανόν να απορριφθεί. 
πηγή