ΚΥΡΙΑΚΗ Β' ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, 

Κυριακὴ δευτέρα τῶν Νηστειῶν,

 μνήμην ἐπιτελοῦμεν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου

 Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τοῦ Παλαμᾶ.

Φωτὸς λαμπρὸν κήρυκα νῦν ὄντως μέγαν,
Πηγὴ φάους ἄδυτον ἄγει πρὸς φέγγος.

Ταῖς αὐτοῦ πρεσβείαις, ὁ Θεός, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς.

Ο Χριστός δεν μαλώνει… να γονατίσεις μπροστά Του και να Του πεις…

Ο Χριστός δεν μαλώνει…
Να γονατίσεις μπροστά στον Χριστό και να πεις:
Κύριέ μου, εγώ κρύβομαι από τους ανθρώπους.

Αλλά θέλω εσύ να με δεις όπως είμαι!
Αυτός που είμαι!
Να μ’ αγαπάς όπως είμαι.

Να μη με μαλώσεις.
Γιατί δεν αντέχω να με μαλώνεις.
Γιατί απογοητεύομαι εύκολα αν με τσακίζεις…

Και θα πει ο Χριστός:
Πού είσαι παιδί μου;
Σε περίμενα!
Όχι!
Εγώ καλάμι συντετριμμένο δεν θα το τσακίσω.
Ούτε φλόγα που τρεμοσβήνει θα τη σβήσω, όχι.

Όταν δει ο Χριστός ότι το κεράκι της ψυχής σου, είναι σα να το φυσάνε οι άνεμοι, θα βάλει το χέρι Του μπροστά και τη φλόγα αυτή θα τη μεγαλώσει!

* * * Δεν θα σε τρομάξει… Δεν θα σε μαλώσει… Αλλά να γονατίσεις… Να ταπεινωθείς * * * - Το είδαμε εδώ

Κυριακή Β΄ Νηστειών –«Ιδών δε ο Ιησούς την πιστιν αυτών λέγει τω παραλυτικώ• τέκνον αφέωνται σοι αι αμαρτίαι σου»

«Ιδών δε ο Ιησούς την πιστιν αυτών λέγει τω παραλυτικώ• τέκνον αφέωνται σοι αι αμαρτίαι σου» (Μαρκ. β΄5)

     Μέσα στα πιο πάνω λόγια του σημερινού ευαγγελίου συμπυκνώνονται, αγαπητοί μου αδελφοί, τα πολλά και σημαντικά του μηνύματα. Όπως, η δύναμη της πίστης σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο καθώς και η συμβολή της στο θαύμα που θα ακολουθήσει. 

Παράλληλα προβάλλει ο Ιησούς ως Θεός που έχει την εξουσία να συγχωρεί τις αμαρτίες των ανθρώπων, αλλά και που εκφράζει την αγάπη του προς τον αμαρτωλό άνθρωπο, με το να τον αποκαλεί «τέκνον» «παιδί μου», παρά την αμαρτωλότητά του. Τέλος μας αποκαλύπτει μια κατάσταση που υπάρχει μέσα μας και που κρύβουμε ή προσπαθούμε να αγνοήσουμε και που δεν είναι άλλη από την αμαρτία.

      Αρχίζοντας από την τελευταία διαπίστωση, αυτή της αμαρτίας, αυτή συνυπάρχει μέσα μας, αλλά βρίσκει κι εμάς συνεργούς στην διάπραξη της. Λέει ο Δαυίδ στον πεντηκοστό (50) ψαλμό, ότι «εν ανομίαις συνελήφθην, και εν αμαρτίαις εκίσσησέ με η μήτηρ μου» (Ψαλμ. Ν΄ 7), ενώ παράλληλα ομολογεί και αναγνωρίζει ότι μέσα του υπάρχει η αμαρτία «ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω και η αμαρτία μου ενώπιον μου εστί δια παντός» (Ψαλμ. Ν΄ 5).

    Αλλά και ο Απόστολος Παύλος είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός, όχι μόνο για την ύπαρξη μέσα μας της αμαρτίας, αλλά και για τον ρόλο που ασκεί. «Θέλω να κάνω το καλό, δεν βρίσκω όμως τη δύναμη να το μετατρέψω σε πράξη. Έτσι δεν κάνω το καλό που θα ήθελα, αλλά υπηρετώ το κακό που δεν το θέλω. Αν όμως κάνω αυτό που δε θέλω, τότε την πράξη δεν την καθορίζω πια εγώ, αλά η αμαρτία, που έχει θρονιαστεί μέσα μου, Συνεπώς, η πείρα δείχνει ότι, εγώ θέλω να κάνω το καλό, οι πράξεις μου δείχνουν πως κάνω το κακό. Εσωτερικά συμφωνώ και χαίρομαι με όσα λέει ο νόμος του Θεού, διαπιστώνω όμως πως η πράξη μου ακολουθεί έναν άλλο νόμο, που αντιστρατεύεται το νόμο με τον οποίο συμφωνεί η συνείδησή μου: «Είναι ο νόμος της αμαρτίας που κυριαρχεί στην ύπαρξη μου και με κάνει αιχμάλωτο της» (Ρωμ. ζ΄ 18- 23).

      Οι αμαρτίες, φαίνεται να ήταν η ρίζα του κακού και η αιτία της παραλυσίας του ανθρώπου του σημερινού ευαγγελίου, για τούτο και του λέει ο Ιησούς «Τέκνον, αφέωνται σοι αι αμαρτίαι σου». Γεγονός που φανερώνει ότι η αμαρτία δεν έχει μόνο καταστροφικές συνέπειες για την ψυχή, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει και αρνητικές συνέπειες για το σώμα. Θέλοντας ο Ιησούς ως θεός να προσφέρει ριζική θεραπεία στον άνθρωπο, θεραπεύει πρώτα την ψυχή και ύστερα προχωρεί και στη θεραπεία του σώματος λέγοντας του «σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και πήγαινε στο σπίτι σου».

     Μέγα το θαύμα, που αρχικά προκαλεί τους αρνητικούς συλλογισμούς των γραμματέων, αλλά και αργότερα το θαυμασμό όλων των παρευρισκομένων και που δόξαζαν το Θεό. Μέγα το θαύμα του Ιησού, αλλά μεγάλη και η συμβολή των ανθρώπων μέσα από τη δύναμη της πίστεως τους. Ακούσαμε σήμερα να υπογραμμίζεται ότι ο Ιησούς προχωρεί στο θαύμα αφού «Ιδών την πίστιν αυτών λέγει τω παραλυτικώ•τέκνον, αφέωντται σοι αι αμαρτίαι σου».

     Η πίστη, αν και είναι μια δύναμη εσωτερική και κατάσταση προσωπική, εντούτοις σήμερα γίνεται ομαδική. Μια πίστη που στηρίζεται στη βεβαιότητα ότι ο Ιησούς μπορεί να κάνει το θαύμα και να θεραπεύσει τον παράλυτο. Αυτή η πίστη δεν οδηγεί μόνο τα βήματα τους προς τον Ιησού, αλλά τους κάνει να ξεπεράσουν διαδοχικά τα διάφορα εμπόδια, όπως η συγκέντρωση πολλών, ώστε δεν υπήρχε χώρος ούτε και έξω από την πόρτα που κήρυττε ο Ιησούς. Και επειδή η πίστη τους, τους έλεγε ότι έπρεπε να συναντήσουν τον Ιησού, στη συνέχεια προχώρησαν στο παράτολμο και επικίνδυνο εγχείρημα. Αφού ανέβηκαν στην στέγη έκαναν ένα άνοιγμα και κατέβασαν το κρεβάτι, πάνω στο οποίο ήταν ξαπλωμένος ο παραλυτικός, στο σημείο που βρισκόταν ο Ιησούς.

     Πολλοί βρέθηκαν κοντά στον Ιησού, άλλοι σαν απλοί ακροατές και άλλοι σαν επικριτές, αλλά και υποκριτές, όπως οι Γραμματείς. Γιατί, ενώ πήγαν για να ακούσουν τον Ιησού, την ίδια στιγμή συλλογίζονται μέσα τους: «Πως μιλάει αυτός έτσι, προσβάλλοντας το Θεό; Ποιος μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες; Μόνον ένας, ο Θεός» και επειδή ο Ιησούς, όπως είπε και στους Φαρισαίους «Ο Θεός γινώσκει τας καρδίας υμών» (Λουκ. ιστ΄15), επιβεβαιώνοντας ότι είναι ο ίδιος Θεός, που ξέρει «τι κρύβει ο νους και η καρδία του ανθρώπου» (Αποκ. Β΄ 23), αμέσως προχώρησε σε έλεγχο των Γραμματέων λέγοντας τους: «Γιατί κάνετε αυτές τις σκέψεις στο μυαλό σας; Τι είναι ευκολότερο να πω στον παράλυτο «σου συγχωρούνται οι αμαρτίες» ή να του πω, «σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα»; Για να μάθετε λοιπόν ότι ο Υιός του Ανθρώπου έχει την εξουσία να συγχωρεί πάνω στη γη αμαρτίες» - λέει στον παράλυτο: «Σ’ εσένα το λέω, σήκω, πάρε το κρεβάτι σου κα περπάτα». «Εκείνος σηκώθηκε αμέσως, πήρε το κρεβάτι του και, μπροστά σ’ όλους, βγήκε έξω».

     Η στάση αυτή των Γραμματέων επικρίθηκε από τον Ιησού όχι μόνο γιατί ήταν φανερά υποκριτική, αλλά και γιατί αμφισβητούσαν την ίδια τη θεότητα Του. Σήμερα η αμφισβήτηση παίρνει και μια άλλη διάσταση. Αμφισβητεί ακόμα και την ύπαρξη της αμαρτίας. Αυτή η αμφισβήτηση δημιουργεί, όπως είναι φυσικό, αρνητικές συνέπειες τόσο για τον αρνητή άνθρωπο, όσο και για τους γύρω του. Γιατί αγνοώντας την ουσία δεν μπορεί να της προσφέρει και την κατάλληλη θεραπεία. Οι σύγχρονοι μανδύες με τους οποίους έντυσε ο άνθρωπος την αμαρτία, είναι για παράδειγμα «άγχος» ή «στρες», που δεν λύουν φυσικά το πρόβλημα, αλλά το διαιωνίζουν, γιατί δε θεραπεύουν τη ρίζα του κακού με αποτέλεσμα να μην αποκαθίστανται οι σχέσεις του ανθρώπου με το Θεό και άρα και η επιστροφή του στη φυσική του κατάσταση.

     Είναι για τούτο ανάγκη, αγαπητοί μου αδελφοί, να προηγηθεί η πνευματική θεραπεία, η θεραπεία από την αμαρτία. Γιατί είναι φοβερός ο έλεγχος που ασκείται από τη συνείδηση του ανθρώπου. Ένας έλεγχος ασταμάτητος γιατί μέσα από τη συνείδηση δρα ασταμάτητη η φωνή του Θεού. Λέει ο κύριος ότι «είναι φοβερό να πέσει κανείς στα χέρια του αληθινού Θεού» (Εβρ. ι΄ 31).

     Μπορεί ο ψυχικά υγιής άνθρωπος να αντέξει την πείνα και τη δίψα, το κρύο, και τη ζέστη, τα βασανιστήρια, ακόμα τον πόνο και την αρρώστια. Εκείνο που δεν μπορεί να αντέξει είναι το βάρος των αμαρτιών. Αυτό, αργά ή γρήγορα τον οδηγεί σε κατάρρευση ψυχική ή και σωματική, όπως έγινε και με τον παράλυτο του σημερινού ευαγγελίου.

     Όμως είναι παρήγορα τα μηνύματα του σημερινού ευαγγελίου για έξοδο από τα αδιέξοδα και της δικής μας εποχής. Ο Ιησούς προσφέρει αυτή τη δυνατότητα σε όσους προσφεύγουν με πίστη κοντά του. Ας καταφύγουμε με πίστη κοντά του για να μπορέσουμε να ακούσουμε κι εμείς «τέκνον αφέωνται σοι αι αμαρτίαι σου». Αμήν.

Θεόδωρος Αντωνιάδης – Μ.Πάφου

Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΠΑΛΑΜΑ

                   

Πρωταρχικό γνώρισμα του Θεού είναι η απλότητα. Αν ο Θεός δεν είναι απλός αλλά σύνθετος εκ διαφόρων μερών, τότε τα μέρη αυτά πρέπει να προηγούνται του Θεού. Ένας τέτοιος όμως Θεός δεν είναι αίτιος και δημιουργός των πάντων δεν είναι πραγματικός Θεός, αρχή των πάντων. Ως αρχή των πάντων ο Θεός δεν πρέπει να είναι σύνθετος αλλά απλός. Επιπλέον δεν είναι μόνο απλός, αλλά «και των απλουμένων απλότης και των ενιζομένων ενότης»[i].

Έτσι, χωρίς να εξέρχεται ποτέ από την αμερή απλότητά του, είναι όλος παρών «αμερώς τε και αμερίστως» σε όλα και στο καθένα από τα όντα»[ii]. Ο Θεός, λέει ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, δεν είναι κάποιο μεγάλο σώμα, που αδυνατεί εξαιτίας του με­γέθους του να χωρέσει σε μικρό χώρο, αλλά είναι ασώματος. Γι’ αυτό «και πανταχού δύναται είναι και υπέρ το παν και εν ενί». Και αν φέρει κάποιος στον νου του το μικρότερο πράγμα, και σε αυτό μπορεί όλος να χωρέσει[iii].

Ο άνθρωπος δεν είναι απλός αλλά σύνθετος. Και αυτό δεν οφείλεται πρωτίστως στο ότι αποτελείται από σώμα και ψυχή ή έχει πολλά στοιχεία και όργα­να, αλλά στο ότι έχει πολλές ανάγκες, είναι «προσδεής». Η ύπαρξη και συντή­ρησή του έχει ανάγκες από πολλά πράγματα που βρίσκονται έξω από τον εαυτό του. Γι’ αυτό άλλωστε χρειάζεται και πολλές αισθήσεις, ώστε να έρθει σε επαφή με τα πράγματα αυτά, να τα γνωρίσει, να τα προσλάβει και να ωφεληθεί από αυτά.
Αλλά και ο Θεός δεν είναι απλός και ασύνθετος ως κάποια αδιαφοροποίητη ουσία ή ως «καθαρά ενέργεια», όπως τον εξέλαβε ο Αριστοτέλης και ως ένα βαθμό η σχολαστική θεολογία. Η φιλοσοφική αυτή έννοια της απλότητας είναι ξένη προς την βιβλική και την πατερική παράδοση. Ο Θεός είναι απλός, επειδή είναι «απροσδεής», επειδή δηλαδή διαθέτει τα πάντα και δεν έχει κα­μία ανάγκη συμπληρώσεως ή προσλήψεως. Άλλωστε και το αρχικό γράμμα της λέξεως «απλός» είναι αθροιστικό και όχι στερητικό. Έτσι βλέπουμε και στην Καινή Διαθήκη ότι απλός είναι ο ακέραιος, ο γενναιόδωρος, σε αντίθεση προς τον πονηρό ή τον δίψυχο[iv].
Ο Θεός είναι απλός, μολονότι είναι Τρισυπόστατος. Είναι απλός, μολονότι διακρίνεται σε ουσία και ενέργεια. Είναι απλός, μολονότι είναι ταυτόχρονα προσιτός και απρόσιτος. Θα μπορούσε μάλιστα να λεχθεί ότι ο Θεός είναι απλός, επειδή είναι Τρισυπόστατος και επειδή διακρίνεται σε ουσία και ενέρ­γεια: «Εν ουσία γαρ και ενεργεία εις εστι Θεός· ο Πατήρ και ο Υιός και το Πνεύμα το άγιον»[v]. Είναι ακόμα απλός, επειδή μπορεί να είναι ταυτόχρονα προσιτός και απρόσιτος: «Ο Θεός και πληθύνεται μένων είς και μερίζεται μένων αμερής, και μετέχεται ποικίλως άτμητος ων πάντη και της εαυτού ενότητος εχόμενος ανεκφοιτήτως καθ’ υπερούσιον δύναμιν»[vi].
Σε τελική ανάλυση ο Θεός είναι απλός, επειδή είναι παντοδύναμος, απαθής και απροσδεής. Τα πιο πολυδύναμα, παρατηρεί ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, είναι και πιο απλά, και το παντοδύναμο είναι το απλούστατο[vii]. Δεν έχει ανάγκη να αυξηθεί ή να ελαττωθεί ή να προσλάβει κάτι που το στερείται. Ο Θεός, γρά­φει ο ίδιος, «μόνος όντως απλούς εστιν υπερφυώς, ου μείωσιν, ουκ αύξησιν, ουκ απόθεσιν, ου πρόσληψιν όλως υπομένων. Ούτω παντοδύναμος υπάρχων απλούστατος εστιν απάντων»[viii]. Και ο όσιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος γράφει: «Ο Θεός η των όλων αιτία είς εστι· το δε έν τούτο φως και ζωή εστι, πνεύμα και λόγος, στόμα και ρήμα…». Και ο άνθρωπος έχει μία αίσθηση σε μία ψυχή και νου και λόγο, έστω και αν αυτή χωρίζεται για τις φυσικές ανάγκες του σε πέντε[ix]. Όλες αυτές οι αισθήσεις συγκλίνουν και καταλήγουν στον νου που τις ηγεμονεύει· «νους ορά και νους ακούει».
Ο Θεός είναι φως. «Ο Πατήρ φως εστιν, ο Υιός φως εστι, το Πνεύμα το άγιον φως· έν ταύτα φως απλούν, ασύνθετον, άχρονον, συναΐδιον, ομότιμον και ομόδοξον», παρατηρεί ο όσιος Συμεών[x]. Και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς γράφει ότι το θείο αυτό φως δεν είναι μόνο αμέριστο στα μεριστά, αλλά και ενοποιός και θεοποιός δύναμη. Και ως τέτοια δύναμη ενώνει και ανυψώνει αυτούς που μετέχουν, ανάλογα πάντοτε με την δεκτικότητά τους, προς την ενό­τητα και θεοποιό απλότητα του Πατρός[xi]. Χωρίς να παύει η ουσία του Θεού να παραμένει αμέθεκτη και απλή, παρατηρεί ο Παλαμάς, οι ενέργειές του μετέχονται από τα κτίσματα. Και ενώ αυτά που μετέχουν είναι κτιστά και έχουν κά­ποια αρχή, οι μετεχόμενες θείες ενέργειες είναι πολυποίκιλες, άκτιστες και αΐδιες, «συνημμέναι αϊδίως τω εξ αϊδίου παντοδυνάμω και αυτοτελεί Θεώ και Δεσπότη του παντός»[xii]. Άλλωστε βλέπουμε ότι και στην φύση το απλό λευκό φως περιέχει όλα τα χρώματα.
Ενώ η απλότητα συνδέεται με την παντοδυναμία και την πληρότητα, η σύνθεση προκύπτει από την αδυναμία και την ένδεια. Όταν κάτι δεν μπορεί να υπάρχει και να διατηρείται αυτοτελώς, καταφεύγει αναγκαστικά στην σύνθεση. Ο άγιος Παλαμάς γράφει: «Εκ γαρ του μη δύνασθαι καθ’ εαυτό τι των γενητών μονοειδώς και αμιγώς παντάπασιν είναι τε και υφεστάναι, της προς έτερον εξ ανάγκης δείται συμπλοκής, διό καν τη γενέσει σύνθετον ευθύς απετελέσθη»[xiii]. Ο Θεός υπάρχει ως Ων καθεαυτόν και διαθέτει τα πάντα, χωρίς να έχει ή να μετέχει. Τα κτιστά δεν υπάρχουν ως όντα καθεαυτά, αλλά ως μετέχοντα και ως κατέχοντα. Στον Θεό το έχειν ανήκει στο είναι. Στα κτιστά το είναι χρειάζεται το έχειν.
[Συνεχίζεται]
[i] Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Περί θείων ονομάτων 1,3,PG 3,589C.
[ii] Μαξίμου Ομολογητού, Περί αποριών,PG 91, 1257B.
[iii] Γρηγ.Παλαμά, Διάλεξις προς Χιόνας 12, έκδ. Π. Χρήστου, Γρηγορίου Παλαμά, Συγγράμματα, τ. 4, Θεσσαλονίκη 1988, σ. 159.
[iv] Βλ. Ματθ. 6,22-23. Ιακ.1, 5-8.
[v] Γρηγ.Παλαμά, Διάλογος Ορθοδόξου μετά Βαρλααμίτου 37, έκδ. Π. Χρήστου, Γρηγορίου Παλαμά, Συγγράμματα, τ. 2, Θεσσαλονίκη 1966, σ.200. Πρβλ. και παράγρ.50, σ. 212.
[vi] Γρηγ. Παλαμά, Περί θείας και θεοποιού μεθέξεως 23,ό.π.,σ.157.
[vii] Διάλογος Ορθοδόξου μετά Βαρλααμίτου 53 ό.π.,σ.215.
[viii] Διάλογος Ορθοδόξου μετά Βαρλααμίτου 54,ό.π.,σ.216.
[ix] Συμεών Νέου Θεολόγου, Ηθικός λόγος 3,7.
[x] Συμεών Νέου Θεολόγου, Θεολογικός 3,141-143. SC 122. 184.
[xi] Περί θείας και θεοποιού μεθέξεως 6. ό.π., σ. 141-142
[xii] Περί θείων ενεργειών 40-41, ό.π., σ. 125-126.
[xiii]Διάλογος Ορθοδόξου μετά Βαρλααμίτου 53 ό.π.,σ.215.

πηγή

ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ- Αγ. Γρηγορίου Παλαμά Ευαγγέλιο: Μαρκ. 2, 1-12 Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

          Η Εκκλησία μας σήμερα Β΄ Κυριακή των Νηστειών τιμά τη μνήμη του αγ. Γρηγορίου αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Παλαμά. Η Εκκλησία τίμησε έναν μεγάλο ιεράρχη που ολόκληρη τη ζωή του αγωνίστηκε για την αλήθεια, την αγάπη, τη διατήρηση της γνήσιας πίστεως και για την πνευματική οικοδομή των πιστών.

          Αναδείχθηκε πρόμαχος της ορθοδοξίας σε μια δύσκολη εποχή όπως ήταν ο 14^ος αιώνας και αναμετρήθηκε με τον δυτικό σχολαστικισμό. Ως μοναχός εντρύφησε στα νάματα της ασκητικής και νηπτικής πολιτείας. Στην συνέχεια αναδείχθηκε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και σπουδαίος συγγραφέας του 14^ου αι. Μπορεί να αναμετρηθεί με τους μεγάλους πατέρες της Εκκλησίας.

          Ένα από τα σπουδαία θέματα της ορθόδοξης παράδοσης που απασχόλησε τον άγ. Γρηγόριο ήταν αυτό της γνώσεως του Θεού, κεντρικό σημείο της χριστιανικής θεολογίας.

          Το θέμα της γνώσεως του Θεού αποτελούσε πάντοτε ένα προκλητικό ερώτημα. Μόνο μεμονωμένα παραδείγματα φιλοσόφων έχουμε που δεν παραδέχονταν την ύπαρξη της θεότητος. Σήμερα για διάφορες αιτίες το αθεϊστικό κίνημα έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις. Υπάρχουν βέβαια και οι σκεπτικιστές και οι αγνωστικιστές οι οποίοι δεν παίρνουν μια ξεκάθαρη θέση στο θέμα αυτό. Ίσως να είναι πιο ειλικρινείς από τους άθεους που κομπάζουν ευκαίρως ακαίρως για την αθεΐα τους.

          Είναι αλήθεια πως είναι αδύνατο ν’ αποδειχθεί η ύπαρξη ή η ανυπαρξία του Θεού με επιστημονικά δεδομένα, γιατί η επιστήμη ασχολείται με τον επιστητό κόσμο και ξεφεύγει από τα όριά της. Οπότε το θέμα αποδοχής ή άρνησης του Θεού αφήνεται στην προσωπική επιλογή του ανθρώπου, έστω κι αν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις που ενισχύουν την πίστη μας στο Θεό.

          Το πρόβλημα που τίθεται είναι εάν ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει το Θεό. Εδώ η συμβολή του αγ. Γρηγορίου Παλαμά ήταν καταλυτική. Ο Παλαμάς στηριζόμενος στη διδασκαλία προγενεστέρων Πατέρων, ιδιαίτερα των Καππαδοκών, έκανε μια συστηματοποίηση της διδασκαλίας τους και παρουσίασε μια ανανεωμένη θεολογική παρουσία. Ο άνθρωπος όταν φτάσει στη θεοπτία, λέγει ο άγ. Γρηγόριος, δεν βλέπει την ουσία του Θεού, αλλά τις άκτιστες ενέργειες Του, που είναι το φως που έβλεπαν οι ησυχαστές. Ο Μ. Βασίλειος γράφει: «ημείς μεν εκ των ενεργειών γνωρίζειν μεν τον Θεόν, τη δε ουσία προσεγγίζειν ουκ υπισχνούμεθα. Αι μεν γαρ ενέργειαι αυτού προς ημάς καταβαίνωσιν, η δε ουσία αυτού μένει απρόσιτος».

          Είμαστε προορισμένοι να γίνουμε «θείας φύσεως κοινωνοί». Πώς όμως θα γίνει αυτό; Διότι αν ήταν μεθεκτή η ουσία του Θεού, τότε θα οδηγούμαστε στον πανθεϊσμό. Αλλά ενώ δεν μετέχουμε στην ουσία του Θεού, μετέχουμε στις άκτιστες ενάργειές Του. Ουσία είναι η φύση, η θεϊκή εσωτερική ύπαρξη. Και ενέργειες είναι οι λειτουργίες και οι δραστηριότητες του Θεού. Αν ο Θεός ήταν μόνο ουσία, θα ήταν αδύνατη η θέωση του άνθρωπου, η οποία είναι και ο κύριος σκοπός της ζωής μας. Η θέωση πραγματοποιείται όχι μετέχοντας στην ουσία του Θεού, αλλά στις άκτιστες ενέργειές Του. Ο Θεός είναι υπερβατικός και ακατάληπτος, αλλά πλησίον δια των ακτίστων ενεργειών Του.

          Ο Θεός δεν είναι ο άγνωστος, αλλά αυτοαποκαλύπτεται στον κόσμο στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Ο Θεός δεν είναι μία απρόσωπη δύναμη ή αρχή, αλλά προσωπική ύπαρξη. «Εγώ ειμί ο Ων». Αυτή η φράση της Π. Δ. είναι ανεπανάληπτη, γιατί φανερώνει ότι ο Θεός είναι ζωή, είναι αυτός που υπάρχει. «Ο Θεός αγάπη έστίν». Η φράση αυτή της Κ. Δ. αποκαλύπτει ότι ο Θεός δεν είναι μία κλειστή ύπαρξη στον εαυτό της, αλλά κινείται από αγάπη και δεν σταματά να ενδιαφέρεται για τη σωτηρία του κόσμου.

          Αυτή η διδασκαλία του Παλαμά έχει καμία σχέση με τη ζωή μας;

          Η ορθή πίστη έχει πάντα σχέση με τη ζωή του πιστού, γιατί η ορθοδοξία είναι και ορθοπραξία. Ποιες πρακτικές συνέπειες μπορεί να έχει μία τέτοια θεολογική διδασκαλία;

          Κατ’ αρχάς μας αποκαλύπτει τα όρια των δυνατοτήτων μας . Ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει την ουσία του Θεού. Ο Θεός είναι «φως οικών απρόσιτον, ον είδεν ουδείς ανθρώπων ουδέ ιδείν δύναται». Έχοντας αυτό υπ’ όψη μας ας αναλογισθούμε την αλαζονεία του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα της ζωής και γενικά τα πράγματα του κόσμου. Η διδασκαλία αυτή μας προσγειώνει στην πραγματικότητα.

          Κατά δεύτερο λόγο, ενώ ο Θεός είναι απρόσιτος ως προς την ουσία, ο Παλαμάς τονίζει, ότι μπορούμε να κοινωνήσουμε με τον Θεό μέσω των ακτίστων ενεργειών Του. Αυτό είναι και η ουσία της χριστιανικής πίστεως με ορατές συνέπειες στη ζωή μας.

          Τι σημαίνει αυτό;

          Σημαίνει, ότι η χριστιανική διδασκαλία δεν είναι μία απλή ηθικολογία, γιατί θα έμοιαζε με όλες τις άλλες θρησκείες που οι οπαδοί τους τηρούν ένα ηθικό κώδικα συμπεριφοράς. Η ορθόδοξα Εκκλησία κηρύττει  τη θέωση του ανθρώπου. Αυτό καλλιέργησαν οι Ησυχαστές, των οποίων υπέρμαχος ανεδείχθη ο άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς. Διότι όταν μετέχουμε στην άκτιστη χάρη του Θεού- στο άκτιστο φως- πετυχαίνουμε την «εκ χάριτος θέωσιν» κατά τον άγ. Μάξιμο τον Ομολογητή. Και τη χάρη αυτή την δωρίζει το Άγ. Πνεύμα.

          Συνεπώς η θέωση δεν είναι μία διανοητική διαδικασία, αλλά πραγματική μεταμόρφωση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος αποκτά εμπειρία της δόξας του Θεού ανάλογη μ’ εκείνη των μαθητών στην Μεταμόρφωση. Και σ’ αυτή την πνευματική πανδαισία συμμετέχει όχι μόνο το πνεύμα, αλλά και το σώμα, το οποίο γίνεται κι αυτό φωτεινό και ο άνθρωπος αρχίζει ν’ αποκτά γνώση του μέλλοντος αιώνος, που είναι η ζωντανή μαρτυρία του Θεού μέσα τον κόσμο.

          Η Εκκλησία προκαλεί κι εμάς σ’ αυτή την αγιαστική και θεωτική πορεία. Ο Χριστός δεν ήλθε απλά να διορθώσει τη ζωή μας, αλλά να για  να γίνει η ζωή μας, μία ζωή που να λούζεται από τις άκτιστες  ενέργειες του Θεού.

Καλή Κυριακή

π. γ. στ.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και οι Ησυχαστές (Β΄Νηστειών)

Η Β’ Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά (14ος αιώνας), ησυχαστή του Αγίου Όρους και μετά Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης.

Ο άγιος Γρηγόριος υπερασπίστηκε τους Ησυχαστές του Αγίου Όρους, τους οποίους ειρωνευόταν και πολεμούσε ο εκφραστής του πνεύματος της Δυτικής Εκκλησίας, μοναχός Βαρλαάμ, από την Καλαβρία της Νότιας Ιταλίας. Ο άγ. Γρηγόριος, όταν υπερασπιζόταν τους εν λόγω Μοναχούς, διατύπωνε την Ορθόδοξη πίστη, σχετικά με τον Θεό και τον τρόπο προσέγγισής του από τον άν­θρωπο, καθώς και το τί είναι αυτό, που συνιστά τη σωτηρία του ανθρώπου.

Αν η πίστη αλλοιωθεί, έστω και κατά ένα γιώτα (ι) τότε δια­φοροποιείται η «εν Χριστώ» ζωή και ματαιώνεται η σωτηρία του ανθρώπου.

1. Η Δύση

Ανάμεσα σ’ εκείνους που αλλοίωσαν την αληθινή πίστη της Εκ­κλησίας είναι και η Δυτική ’Εκκλησία. Ποιά είναι η βασική δια­φορά της από την Ορθόδοξη; Το κυριότερο χαρακτηριστικό της Δύσης είναι η νοησιαρχία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ως πηγή πίστεως τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Πρώτα ο Θεός και μετά ο άνθρωπος. Οι Απόστολοι είπαν: «Έδοξε τω Αγίω Πνεύματι και ημίν». Το «ημίν» αναφέρεται στους Αποστόλους, οι οποίοι ακολουθούν το Άγιο Πνεύμα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία προσπαθεί να προσεγγίσει το μυστήριο του Θεού, βιώνοντας τη ζωή του Χριστού, όσο είναι δυνατό στον άνθρωπο· ανάλογα με το βαθμό σχέσης με τον Θεό· με την εσωτερική κάθαρση του ανθρώπου και το βαθμό Χάριτος που θα πάρει από τον Θεό, ενώ η Δυτική προσπαθεί να προσεγγίσει τον Θεό διανοητικά, με την ανθρώπινη λογική και τη φυσική γνώση. Δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τη Χάρη του Θεού. Το μυστήριο όμως του Θεού είναι «υπέρ λό­γον» (=ξεπερνά τη λογική). Πώς θα το προσεγγίσει η λογική;

Ο Βαρλαάμ κατηγορούσε τους Ησυχαστές του Αγ. Όρους, οι οποίοι, για να προσεγγίσουν τον Θεό, αγωνίζονταν να καθαρθούν στη ψυχή με την αδιάλειπτη προσευχή, για να σκηνώσει σ’ αυτήν η θεοποιός Χάρις του Αγίου Πνεύματος, ώστε να πραγμα­τοποιήσουν αυτό, που είπε ο Χριστός και έγινε παράδοση στην Ορθόδοξη Εκκλησία: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» (Ματθ. 5, 8). Αυτή η παράδοση ήταν ξένη και άγνωστη στη Δύση. Γι’ αυτό και στις συζητήσεις του με τον άγιο Γρηγόριο ο Βαρλαάμ, που εξέφραζε το πνεύμα της Δύσης, υπεστήριζε ότι ο άνθρωπος όσο πιο πολύ προχωρήσει στη γνώση, στα γράμματα, στη φιλοσοφία, τόσο περισσότερο γνωρίζει τον Θεό και έρχεται πλησίον Του. Η ουσία βρίσκεται στη νόηση και όχι στην «κάθαρση της καρδίας», που είπε ο Χριστός. Ο άγιος Γρηγόριος δεν συμφωνούσε, γιατί, εκτός των άλλων, άφηνε έξω από τη σωτηρία τους ολιγογράμματους και τους αγράμματους.

2. Ο Αγ. Γρηγόριος και οι Ησυχαστές

Τί ήταν οι Ησυχαστές; Αυτοί που στη ζωή τους επεδίωξαν την «ησυχία», που δεν είναι απλά η αποφυγή των εξωτερικών θορύ­βων, της ηχορύπανσης. Την ησυχία αυτή είναι εύκολο να τη βρεις, αν απομακρυνθείς από τον κόσμο. Το δύσκολο είναι να κατορθώ­σει ο άνθρωπος την εσωτερική ησυχία, αφού απαλλαγεί από την εσωτερική ταραχή που δημιουργούν: το φρόνημα του κόσμου και η συμμόρφωση με αυτό, οι βιοτικές μέριμνες, η επιθυμία του πλούτου και των πολλών αγαθών, οι σαρκικοί λογισμοί, που «γεννούν στην καρδιά υιούς και θυγατέρας» (Ευάγριος) η φωτιά των φιλή­δονων ορμών, γενικά η ροπή προς την αμαρτία. Όλα αυτά δη­μιουργούν την «ένδοθεν ζάλην» και ταραχή. Όταν αυτά εκλείψουν, έρχεται η Χάρις του Αγίου Πνεύματος στην καρδιά, που αναπαύει τον άνθρωπο και τότε ησυχάζει.

Για να έρθει η ποθητή ησυχία απαιτείται άσκηση εναντίον ό­λων, που συνθέτουν τον παλαιό άνθρωπο, για να γίνει ο Χριστια­νός, στρατιώτης Χριστού «άυλος και αμέριμνος», «απαθής πάσης επιθυμίας» και να επιρρίψει όλη την «μέριμνά του επί Κύριον». Ζωή του να γίνει η αδιάλειπτη προσευχή και η κατοίκηση του Χριστού στην καρδιά, που καρποφορεί την αληθινή ησυχία. Αυτός που την απολαμβάνει καλείται ησυχαστής. Είναι η κατάσταση του ανθρώπου πριν από την πτώση, η παραδείσια.

Από τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού υπήρξαν Ησυ­χαστές, οι οποίοι με τον τρόπο ζωής τους, σφράγισαν διαχρονικά τον χαρακτήρα της πνευματικής ζωής. Εγκατέλειπαν τις πόλεις και «επόλιζαν (=δημιουργούνταν πόλεις από το πλήθος των Ασ­κητών) την έρημον», όχι για να αποστραφούν τον κόσμο, αλλά για να προσηλωθούν εξ ολοκλήρου στον Θεό. Τα προβλήματα του κόσμου τα μετάφεραν στο θυσιαστήριο και με τις προσευχές τους σταματούσαν πολλές φορές την ανομβρία, τους σεισμούς, τους πολέμους, τις επιδημίες ασθενειών κ.ά. Ο Μ. Αντώνιος π.χ. «την οικουμένην εστήριξεν ευχαίς του», όπως ψάλλει η Εκκλη­σία μας.

Αυτούς τους ανθρώπους κατηγορεί και ειρωνεύεται ο Βαρλαάμ, γιατί ο ίδιος δεν είχε τον εμπειρία της ασκήσεως και της αδιαλείπτου προσευχής. «Διενοείτο τα θεία», όπως λέγει ο άγ. Γρηγόριος, δηλαδή ο Θεός ήταν γι’ αυτόν αντικείμενο διανοίας, μια ιδέα, ενώ οι Ησυχαστές «έπασχαν τα θεία». Ο Θεός γι’ αυτούς ήταν πρόσωπο, με το οποίο «πάσχιζαν» να συναφθούν. Με την άσκηση και τη «γεύση» του Σταυρού, «έδιναν αίμα για να πάρουν Πνεύμα». Για τον Βαρλαάμ οι Ησυχαστές θεωρούνταν αργόσχολοι. Αλλά ποιά εργασία του κόσμου, μπορούσε να ανεβάσει τον άνθρωπο στον ουρανό και να τον κάνει «κατά χάριν» Θεό; Καμιά. Ενώ η «αργία» των Ησυχαστών το έκανε. Γι’ αυτό, όπως λέγει ο άγ. Γρηγόριος, είναι «υπέρ πάσαν ενέργειαν» (=ξεπερνά κάθε εργασία), γιατί «ενεργούσε» τη θέωση.

Αυτή η «αργία» είναι η αδιάλειπτη προσευχή, «Κύριε, Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Με τη συντομία της βοηθούσε τον νου να συγκεντρωθεί στην καρδιά και να προσηλωθεί στον Θεό. Με τη μεταφορά στην καρδιά γινόταν το όπλο τους εναντίον του δια­βόλου. Η προσευχή αυτή γινόταν έξις (=ζωή) και τους συνείχε, έστω και αν το σώμα ασχολείτο με οτιδήποτε άλλο. Επειδή ήταν ένα με τη ζωή τους ή μάλλον αυτή η ίδια η ζωή τους, η οποιαδήποτε φυσική εργασία δεν εμπόδιζε τον νου να προσεύχεται αδιαλείπτως. Όπως για τον άνθρωπο στον Παράδεισο, πριν από τον πτώση, ζωή του ήταν να βρίσκεται σε διαρκή σχέση και κοινωνία με τον Θεό, σ’ αυτή τον κατάσταση επανέρχονταν -κατά το δυ­νατό- και οι Ησυχαστές. Κατόρθωναν να δουν το άκτιστο Φως, το οποίο ο άγ. Γρηγόριος αποκαλεί υποστατικό, δηλαδή δεν ήταν απλά μια αισθητή λάμψη, αλλά ένα φως «ενυπόστατο», «εν προσώπω». Και αυτό το πρόσωπο ήταν ο Κύριος Ιησούς Χριστός.

Όπως σημειώνει ο άγ. Γρηγόριος, «όταν η προσευχή γίνεται με καθαρό νου (από καθετί το αισθητό) εξέρχεται (ο νους) από τον ευχή, γεμάτος θερμότητα, ως να έχει φωτιά μέσα του (το θείο πυρ της Χάριτος). Εγώ νομίζω -σημειώνει- πως και ο ιδρώτας που έσταζε από το πρόσωπο του Κυρίου, κατά τον εναγώνια προ­σευχή του στη Γεθσημανή, ήταν αποτέλεσμα της εσωτερικής θερ­μότητας της προσευχής».

Ο άγ. Γρηγόριος έλεγε, πως οι Ησυχαστές πραγματοποιούσαν τον Μακαρισμό του Κυρίου: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». Και ο Κύριος υποσχέθηκε, πως σ’ αυτούς θα «ενοικήσει και θα εμπεριπατήσει» (Β’ Κορ. 6, 16). Για όσους τον αγαπούν αληθινά, υποσχέθηκε πως θα έρθει με τον Πατέρα Του και θα κάνουν «μονήν» (=διαμονή) στην καρδιά τους.

Οι Ησυχαστές βίωσαν την Παράδοση της Εκκλησίας, ότι ο άνθρωπος με την κάθαρσή του από τα πάθη προσεγγίζει τον Θεό και θεώνεται και αυτή η θέωση συνιστά τη σωτηρία του.

Σήμερα, που οι άνθρωποι νοιώθουμε τόσο κουρασμένοι από τους εκτός και τους εντός μας θορύβους, το μήνυμα του άγ. Γρηγορίου του Παλαμά και των Ησυχαστών είναι επίκαιρο.

Να επιστρέψουμε στους εαυτούς μας, στην περισυλλογή, την αυτοσυγκέντρωση, την αναζήτηση του Θεού και τη σχέση και κοι­νωνία μαζί Του και θα νοιώσουμε κοντά του την ανάπαυση, για την οποία μας υποσχέθηκε: «Καγώ αναπαύσω υμάς».

( Διήρχετο διά των σπορίμων, τ. Β΄, εκδ. Ι. Μητροπ. Λεμεσού 2008, σ. 380-384)

Το είδαμε εδώ

Ἡ σιωπή καί ὁ λόγος τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

 

Δυό μέρες τοῦ ἔτους ἀφιερώνονται στή μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Ἡ δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς καί ἡ 14η Νοεμβρίου. Τή δεύτερη Κυριακή τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, πού ἔρχεται ὡς προέκταση τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, γιορτάζεται ἡ νίκη τῆς διδασκαλίας του ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν ἀντιλήψεων τῶν ἀντιπάλων του. Στίς 14 Νοεμβρίου, τιμᾶται ἡ πρός τόν Κύριον ἐκδημία του. Ἡ δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν μᾶς θυμίζει περισσότερο τό λόγο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Ἡ 14η Νοεμβρίου μᾶς θυμίζει περισσότερο τή σιωπή του.

Στίς 14 Νοεμβρίου τοῦ 1359 ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, πού λάμπρυνε γιά δωδεκάμισι χρόνια τόν ἀρχιεπισκοπικό θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης καί καθοδήγησε μέ σοφία καί αὐταπάρνηση τούς πιστούς της σιώπησε ὁριστικά. Φορέας τῆς σιωπῆς του εἶναι τά ἱερά λείψανά του, πού ἀποτελοῦν μίαν ἀνεκτίμητη παρακαταθήκη γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Θεσσαλονίκης. Ἀλλά καί ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, πού διατηρεῖται ὡς σήμερα μέ τά πολυάριθμα συγγράμματά του, συχνά ἀναφέρεται στή σιωπή καί τήν ἡσυχία, πού μέ τόση ἐπιμέλεια ἄσκησε καί ὁ ἴδιος στή ζωή του ὡς ἡσυχαστής μοναχός.

Ἡ σιωπή καί ὁ λόγος εἶναι πράγματα ἀντίθετα στήν καθημερινή μας ζωή. Ὁ λόγος διαλύει τή σιωπή. Καί ἡ σιωπή διακόπτει τό λόγο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὡς ἡσυχαστής ἦταν βασικά ἄνθρωπος τῆς σιωπῆς. Ἀπέφευγε τό λόγο, ὅπως ἄλλωστε καί τή συγγραφή. Ὁ ἴδιος σημειώνει ὅτι πολλοί μεγάλοι πατέρες τῆς ἐρήμου, μολονότι θά μποροῦσαν νά γράψουν σπουδαῖα καί ὠφέλιμα πράγματα, δέν τό ἔκαναν, γιά νά μή διακόψουν τήν σιωπή καί τήν κοινωνία τους μέ τό Θεό. Κατακρίνει μάλιστα τόν ἑαυτό του καί λέει ὅτι ὁ ἴδιος συνήθιζε νά γράφει, ὅταν ὑπῆρχε κάποια ἐπείγουσα ἀνάγκη. Καί γνωρίζουμε πόσο πολλά καί δυνατά κείμενα ἔγραψε, ὅταν ἡ ἀνάγκη αὐτὴ ἦταν ὁ κίνδυνος νά παραχαραχθεῖ ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία.

Ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ προφορικός καί ὁ γραπτός, εἶχε πάντοτε πλούσιο ἀντίκρυσμα στή σιωπή του. Καί ἡ σιωπή του δέν ἦταν συνέπεια παραιτήσεως ἤ ἀδιαφορίας, ἀλλά καρπός ἔντονης σπουδῆς καί κοινωνίας μέ τό Θεό Λόγο. Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος γράφει: «Ἄμεινόν ἐστι σιωπᾶν καί εἶναι ἤ λαλοῦντα μή εἶναι».

Στήν καθημερινή μας ζωή συνδέουμε συνήθως τό λόγο μέ τήν ὕπαρξη καί τή σιωπή μέ τήν ἀνυπαρξία. Συχνά ὅμως ὁ ἀνθρώπινος λόγος εἶναι κενός καί φανερώνει μία οὐσιαστική ἀνυπαρξία. Δέ χρειάζεται ἄλλωστε νά εἶναι κανείς ψεύτης ἤ φλύαρος, γιά ν’ ἀποδειχθεῖ ὁ λόγος του κενός. Καί μόνο τό ὅτι εἶναι θνητός, καί ὁ θάνατος ἀποτελεῖ τό ἔσχατο ὅριο τῶν δυνάμεών του, φανερώνει τήν ἀβεβαιότητα καί τήν οὐσιαστική κενότητα τοῦ λόγου του.

Παράλληλα ὅμως ὁ κάθε ἀνθρώπινος λόγος ἔχει μεγάλη ἀξία, ὅταν διαθέτει ἀντικρυσμα στή σιωπή. Ἀκόμα περισσότερο, ὁ κάθε ἀνθρώπινος λόγος ἔχει τεράστια ἀξία, ὅταν εἶναι λόγος σιωπῆς. Τά λόγια πού ἀπευθύνει ὁ πατέρας στό παιδί του ἔχουν τό ἀντίκρυσμα καί τήν ἀξία τους, ὅσο ζεῖ ὁ πατέρας καί ἀκούει τό παιδί. Ἡ σιωπηρή ὅμως παρουσία τοῦ πατέρα στήν καρδιά τοῦ παιδιοῦ του, ὡς παρουσία ἀγάπης, εἶναι πολύ πιό εὔγλωττη καί πολύ πιό οὐσιαστική ἀπό τά λόγια πού ἀκούει ἀπό τό στόμα του. Καί αὐτό, γιατί ἡ ἀγάπη μεταφέρει τόν ἄνθρωπο σέ ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο πού βρίσκεται πέρα ἀπό τό θάνατο. «Ἠμεῖς οἴδαμεν», λέει ὁ Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Ἰωάννης, ἐμεῖς δηλαδή γνωρίζουμε, «ὅτι μεταβεβήκαμεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν, ὅτι ἀγαπῶμεν τούς ἀδελφούς• ὁ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν μένει ἐν τῷ θανάτῳ».

Ἡ ἀγάπη δίνει στόν ἄνθρωπο τήν ἐμπειρία τῆς διατηρήσεως τῆς ζωῆς του πέρα ἀπό τήν ἀτομικότητά του. Ἡ ἀγάπη δίνει στόν ἄνθρωπο μία αἴσθηση τῆς ἀθάνατης ζωῆς, τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ. Καί αὐτό εἶναι φυσικό, γιατί ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη.

Ἡ ἀληθινή ὅμως ἀγάπη δέ διατυπώνεται μέ λόγια. Καί ἡ οὐσία της δέν περιορίζεται σέ φραστικά σχήματα. Ἡ ἀληθινή ἀγάπη ἐκφράζεται περισσότερο μέ τή σιωπή. Ἡ σιωπή εἶναι συχνά ἡ πιό ἔντονη κραυγή. Αὐτό τό βλέπουμε προπαντός στόν ἡσυχασμό. Ἡ σιωπή τοῦ ἡσυχαστῆ εἶναι κραυγή ἀγάπης. Ὅπως καί ἡ ἀπομόνωσή του εἶναι ἐντατικοποίηση τῆς κοινωνίας του μέ τό Θεό.

Ζώντας στόν κόσμο καί διατηρώντας ἀκέραιο τόν ἐγωισμό μας ἀδυνατοῦμε συνήθως νά γνωρίσουμε καί νά ζήσουμε τήν ἀληθινή ἀγάπη. Ἡ ἀληθινή ἀγάπη βγαίνει ἀπό τήν σιωπή καί τήν ταπείνωση. Ὁ βιογράφος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἅγιος Φιλόθεος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, περιγράφοντας τή ζωή καί τίς ἀρετές τοῦ ἁγίου στά ἡσυχαστήρια τοῦ Ἄθω, σημειώνει σχετικά τά ἑξῆς: «Ταπείνωσις ἦν αὐτῷ ἀκρότατη, καί ἡ πρός τόν Θεόν καί τόν πλησίον, ἥ φησίν ὁ θεῖος Ἀπόστολος, ἀνυπόκριτος ἐκ καρδίας ἀγάπη, τά πρῶτα καί μέσα καί τελευταῖα τῶν ἀρετῶν ἐρείσματα καί στοιχεῖα».

Καί πραγματικά μόνο μέ ἀκρότατη ταπείνωση μπορεῖ νά ὑπάρξει ἡ ἀνυπόκριτη καί «ἐκ καρδίας ἀγάπη» πρός τό Θεό καί τό συνάνθρωπο. Αὐτὴ τήν ἀγάπη, πού τόσο σπανίζει στήν καθημερινή μας ζωή, καλλιέργησε ὁ ἡσυχαστής Γρηγόριος Παλαμᾶς στά ἐρημητήρια τοῦ Ἁγίου Ὅρους μέ τήν ἄσκηση καί τήν προσευχή. Ἡ ἴδια ἀγάπη τόν ἔφερε ἀργότερα στή μητρόπολη τῆς Θεσσαλονίκης καί τόν ἔκανε στήριγμα καί διδάσκαλο τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ ἀγάπη πού καλλιέργησε στή σιωπή. Ἡ ἀγάπη πού θεμελίωσε στήν ταπείνωση καί τόν ἀφανισμό τοῦ ἑαυτοῦ του. Ἡ ἀγάπη πού ἔδειξε, ὅταν χρειάστηκε, μέ τούς ἔντονους ἀγῶνες καί τήν ἀκατάβλητη δράση του.

Πολλές φορές ἀκοῦμε καί εὐσεβεῖς ἀκόμα Χριστιανούς νά λένε: Τί κάνουν αὐτοί οἱ μοναχοί στά ἐρημητήριά τους; Τί νόημα ἔχει ἡ ἀπόκοσμη ζωή τους; Ποιό εἶναι τό κοινωνικό ἔργο τους, ὅταν βρίσκονται μακριά ἀπό τούς ἀνθρώπους; Ποιά εἶναι ἡ ἀρετή τους, ὅταν φροντίζουν μόνο γιά τή σωτηρία τῆς ψυχῆς τους;

Καί εἶναι φυσικό νά διατυπώνονται τά ἐρωτήματα αὐτά, ὅταν ἀντιμετωπίζεται ὁ ἄνθρωπος ὡς μέσο γιά κάποιο σκοπό. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀντιμετωπίζεται ὡς αὐτοαξία, τότε τά πράγματα τοποθετοῦνται διαφορετικά. Ἔτσι ἀντιμετωπίζεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν ἡσυχαστή. Αὐτήν τήν εἰκόνα γιά τόν ἄνθρωπο εἶχε καί ἐνσάρκωσε στή ζωή του ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἡ ἴδια ἡ ἀνθρώπινη σάρκα, ἡ φθαρτή καί θνητή, πού τόσο ὑπωπιάζει καί δουλαγωγεῖ ὁ μοναχός ἔχει ἀνείπωτη ἀξία γι’ αὐτόν, ὅπως καί γενικότερα γιά τήν Ὀρθοδοξία, γιατί καταξιώθηκε ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό πού ἔγινε ἄνθρωπος. Ἔγινε λοιπόν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, γιά νά δείξει ὅτι ἡ ἀνθρώπινη φύση ἔχει μία τέτοια συγγένεια μέ τό Θεό, ὥστε νά μπορεῖ νά ἑνωθεῖ μαζί του σέ μία ὑπόσταση. Ἔγινε ἄνθρωπος, «ἵνα τίμησῃ τήν σάρκα καί αὐτήν τήν θνητήν».

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἡ ἀπόκοσμη ζωή τοῦ ἐρημίτη δέν εἶναι ἀπόλυτη ἀλλά σχετική. Στή σιωπή τῆς ἐρήμου ὁ μοναχός ἐξασφαλίζει μεγαλύτερο βαθμό ἐλευθερίας καί ἀποφεύγει τίς πολλαπλές καί ἀδιόρατες κοινωνικές δεσμεύσεις. Ἔτσι μπορεῖ νά βρίσκεται ψυχικά πολύ πιό κοντά στόν ἄνθρωπο, καί νά καλλιεργεῖ πραγματική καί ἀνυπόκριτη ἀγάπη γι’ αὐτόν. Μέ τή φυγή στήν ἔρημο καί τή στέρηση τῆς συναναστροφῆς μέ τόν κόσμο ἐνισχύει καί μεγιστοποιεῖ ὁ μοναχός τήν κοινωνικότητά του. Γι’ αὐτό καί μπορεῖ σέ ὁποιαδήποτε στιγμή νά δώσει τή μαρτυρία τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης στόν κόσμο. Αὐτό ἀποδεικνύει ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας. Αὐτό φανερώνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὁ ἐρημίτης καί ἱεράρχης, ὁ ἡσυχαστής καί κῆρυξ τῆς χάριτος.

Τό νόημα τοῦ λόγου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ βρίσκεται στή φύση τῆς σιωπῆς του. Γνώριζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὅτι ὅσο μιλοῦσε δέ βρισκόταν ἀκόμα ἐκεῖ πού ποθοῦσε. Τώρα πού σιωπᾶ βρίσκεται ἐκεῖ καί ὑπάρχει πραγματικά, γιατί βρίσκεται καί ὑπάρχει ἐν Κυρίῳ. Ἡ ζωή τῶν ἁγίων εἶναι ὁ Χριστός. Καί ἡ δική μας ζωή εἶναι ὁ Χριστός. Γι’ αὐτό ἄλλωστε λεγόμαστε Χριστιανοί. Ὁ χριστιανισμός -κι ἐπειδή σημειώθηκαν παραφθορές τοῦ Χριστιανισμοῦ – ἡ Ὀρθοδοξία ἦταν καί εἶναι ἡ πραγματική μας ταυτότητα. Μέ τήν Ὀρθοδοξία ταυτίστηκε ἡ ἱστορία μας καί ἡ ὕπαρξή μας.

Ὅταν ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦρθε στήν Θεσσαλονίκη καί βρῆκε τούς κατοίκους τῆς διχασμένους ἀπό τό κίνημα τῶν ζηλωτῶν, τούς κάλεσε μέ τήν πρώτη ὁμιλία του σέ εἰρήνη καί ἑνότητα λέγοντάς τους: Ἀδέλφια εἴμαστε ὅλοι ὄχι μόνο ὡς ἄνθρωποι, ἀλλά καί ὡς μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Κοινή εἶναι ἡ πίστη μας, κοινή ἡ ἐλπίδα μας, κοινός Πατέρας μας ὁ Χριστός, κοινή μητέρα μας ἡ Ἐκκλησία. Καί ὅπως μᾶς πληροφορεῖ καί πάλι ὁ βιογράφος του ἅγιος Φιλόθεος, «τούς ὑβριστὰς ἑαυτοῦ καί πολεμιωτάτους καί στασιαστὰς πρότερον, φίλους ἐκ τῆς ὁμιλίας εὐθύς ἐκείνης εἰργάσατο».

Ἔτσι ἡ πίστη στό Χριστό, ἡ πίστη στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἕνωσε καί πάλι τούς Θεσσαλονικεῖς. Αὐτή ἡ πίστη ἦταν ἡ ταυτότητα τοῦ γένους μας. Σ’ αὐτήν τήν πίστη στήριξε τήν ἑνότητά του. Μέ αὐτήν τήν πίστη ὑπέμεινε τή μακραίωνη σκλαβιά καί ξανακέρδισε τή λευτεριά του. Καί στή συνέχεια, -ἐλεύθεροι ἀπό ξένους-δεσπότες κινδυνεύουμε νά χάσουμε τήν ταυτότητά μας μέ τίς ξενομανίες μας καί τίς ξενόφερτες ἰδεολογίες μας. Εἶναι ἀπελπιστικό, καί ὅμως ἀληθινό, ὅτι οἱ λεγόμενες προηγμένες κοινωνίες τείνουν νά ἔχουν ὡς μοναδική ταυτότητά τους μία καλύτερα ἤ χειρότερα ὀργανωμένη καί ἱεραρχημένη γραφειοκρατία, χωρίς αἴσθημα καί ἀγάπη, χωρίς νόημα καί σκοπό.

Ἔτσι ἀνοίγεται μία πορεία, πού τέρμα της ἔχει τόν μονοδιάστατο ἄνθρωπο καί τή μονοδιάστατη κοινωνία. Ἕνας τέτοιος ὅμως ἄνθρωπος παύει νά εἶναι ἄνθρωπος. Καί μία τέτοια κοινωνία παύει νά εἶναι ἀνθρώπινη κοινωνία. Ἄν δέ θέλουμε ν’ ἀφήσουμε νά μεταπέσει ἡ ταυτότητά μας σέ ληξιαρχική πράξη θανάτου, πρέπει νά διατηρηθοῦμε ἑνωμένοι μέ τίς ρίζες μας. Καί δόξα τῷ Θεῶ στόν τόπο μας εἶναι αὐτό ἀκόμα δυνατό. Ἡ ἴδια ἡ ἀδυναμία πού δείχνουμε νά συμμορφωθοῦμε καί νά ταυτιστοῦμε μέ μία ἄψυχη γραφειοκρατία, ἀδυναμία πού εἶναι ἐμφανής σέ ὅλες τίς μορφές τῆς κοινωνικῆς μας ζωῆς, βεβαιώνει τήν ἀλήθεια αὐτή. Βεβαιώνει ὅτι κάπου ἀλλοῦ ἀναζητοῦμε τήν ταυτότητά μας. Καί αὐτό τό κάπου ἄλλου δέν εἶναι δύσκολο νά τό βροῦμε, ὅσο διατηροῦμε τό λόγο τῶν ἁγίων μας καί τιμοῦμε τή σιωπή τῶν λειψάνων τους.

Εορτή του Οσίου Θεοφυλάκτου του Επισκόπου Νικομήδειας

Τη μνήμη του Οσίου Θεοφυλάκτου του Επισκόπου Νικομήδειας τιμά σήμερα, 8 Μαρτίου, η Εκκλησία μας.

Ο Όσιος Θεοφύλακτος καταγόταν από την Ανατολή και έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Λέοντος του Δ' (775 - 780 μ.Χ.).

Λόγω της μεγάλης του παιδείας και προς συνέχιση των σπουδών του ήλθε στην Κωνσταντινούπολη, όπου γρήγορα απέκτησε φήμη σοφού και εδημιούργησε φιλικές σχέσεις με ανώτερους κρατικούς λειτουργούς και αξιωματούχους, καθώς και με τον μετέπειτα Πατριάρχη Ταράσιο, που ήταν τότε πρωτοσκρίτης (Πρώτος των δημοσίων υπηρεσιών της αυτοκρατορίας).

Όταν το έτος 784 μ.Χ. εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Ταράσιος, εις διαδοχήν του Πατριάρχου Παύλου, ο Όσιος Θεοφύλακτος μαζί με τον Μιχαήλ, που αργότερα έγινε επίσκοπος Συνάδων, απεστάλησαν από τον Ταράσιο σε κάποια μονή του Ευξείνου Πόντου. Λίγο αργότερα, πιθανόν περί το έτος 800 μ.Χ., εξελέγη Επίσκοπος Νικομηδείας.

Από τη θέση αυτή ο Όσιος Θεοφύλακτος διέπρεψε σε έργα εκκλησιαστικής φιλανθρωπίας και κοινωνικής πρόνοιας. Ανήγειρε ναούς, το μέγα νοσοκομείο των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, γηροκομεία, πτωχοκομεία και εδημιούργησε λογία για τις άπορες χήρες και τα ορφανά. Μάλιστα δε ο ίδιος διακονούσε και περιποιόταν τους πάσχοντες αδελφούς του.

Όταν απέθανε ο Πατριάρχης Ταράσιος, εξελέγη στον πατριαρχικό θρόνο ο Άγιος Νικηφόρος Α' (806 - 815 μ.Χ.). Στη βασιλεία υπερίσχυσε ο Λέων ο Ε' ο Αρμένιος (813 - 820 μ.Χ.), ο οποίος εκινήθηκε κατά των αγίων εικόνων.

Τότε παρέλαβε ο Άγιος Νικηφόρος τον Όσιο Θεοφύλακτο, τον Άγιο Αιμιλιανό Κυζίκου, τον Άγιο Ευθύμιο Σάρδεων, τον Ευδόξιο Αμορίου, τον Άγιο Μιχαήλ Συνάδων και τον Άγιο Ιωσήφ Θεσσαλονίκης, ανέβηκε στο παλάτι και έλεγξε με αγιογραφικά χωρία τον αυτοκράτορα για τα δυσσεβή διδάγματα και την εικονομαχική του διάθεση.

Επειδή ο αυτοκράτορας έμενε αμετάπειστος, ο Όσιος Θεοφύλακτος έλαβε το λόγο και του είπε με παρρησία: «Γνωρίζω ότι καταφρονείς την ενοχή και μακροθυμία του Θεού. Αλλά θα έλθει σε σένα ξαφνικά όλεθρος και η καταστροφή θα είναι όμοια με καταιγίδα».

Ο αυτοκράτορας εξαγριώθηκε και τους κατεδίκασε όλους σε εξορία. Τον μεν Πατριάρχη Νικηφόρο στη Χρυσούπολη, τους άλλους Αρχιερείς σε διαφορετικά μέρη και τον Όσιο Θεοφύλακτο στο Στρόβιλο, όπου επί τριάντα έτη παρέμεινε με καρτερία και εκεί εκοιμήθηκε με ειρήνη το έτος 840 μ.Χ.

Μετά την κατάπαυση του διωγμού, επί της ευσεβεστάτης βασιλίσσης Θεοδώρας (842 - 857 μ.Χ.) και του Πατριάρχου Μεθοδίου (842 - 846 μ.Χ.), το ιερό σκήνωμα αυτού ανακομίσθηκε στη Νικομήδεια, το 846 μ.Χ., και εναποτέθηκε στο ναό των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, που ο ίδιος είχε οικοδομήσει.

Ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης αποκαλεί τον Όσιο Θεοφύλακτο στύλο αληθείας, Ορθοδοξίας εδραίωμα, φύλακα της ευσεβείας, στήριγμα της Εκκλησίας.

Μικρός ναός του Οσίου Θεοφυλάκτου ανηγέρθη στο παλάτι κατά τον 10 αιώνα μ.Χ., ίσως επί αυτοκράτορος Ρωμανού Α' του Λεκαπηνού (920 - 944 μ.Χ.), πατέρα του πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Θεοφυλάκτου (931 - 956 μ.Χ.).

Απολυτίκιο:
Ήχος γ'. Θείας πίστεως.Φύλαξ άγρυπνος, της Εκκλησίας, και καθαίρεσις, της δυασεβείας, Ιεράρχα Θεοφύλακτε πέφηνας, του γαρ Χριστού την Εικόνα σεβόμενος, υπερορίας και θλίψεις υπέμεινας, Πάτερ Όσιε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημιν το μέγα έλεος.

Ψυχολογικὲς ἐπισημάνσεις στὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ

Κυμίσης Παῦλος (Καθηγητὴς Ψυχιατρικῆς, Διευθυντὴς Τμήματος Παιδοψυχιατρικῆς)

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὑποστηρίζοντας τούς ἡσυχαστές καί ἑρμηνεύοντας τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ἀπέκρουσε τόν φιλόσοφο Βαρλαάμ, πού ἦταν δεμένος στό ἅρμα τοῦ δυτικοῦ ἀνθρωποκεντρικοῦ οὑμανισμοῦ. Ἐπηρεασμένος ἀπό τή φιλοσοφία τῆς Δύσης, πού εἶχε ἔντονα χρωματισθεῖ ἀπό τήν Πλατωνική σκέψη, προσπαθοῦσε νά γελοιοποιήσει τούς ἡσυχαστές, ἰσχυριζόμενος ὅτι οἱ ἐμπειρίες τους ἦταν ἀποτέλεσμα φαντασιώσεων ἤ ἁπλές ἐκδηλώσεις φυσικῶν κτιστῶν φαινομένων. Θά πρέπει νά ἐπισημάνουμε ὅτι ὁ Βαρλααμισμός ἀποτελεῖ καί ἕνα σύγχρονο φαινόμενο, γι᾿ αὐτό καί ἡ παρουσίαση τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου σήμερα εἶναι ἐπίκαιρη, χρήσιμη καί καθοδηγητική.

Στήν ἐποχή μας γίνεται μιά ἔντονη προσπάθεια γιά διάλογο καί συνεργασία μεταξύ τῆς Θρησκείας καί τῆς ἐπιστήμης τῆς Ψυχολογίας. Ἡ σκέψη καί τό ἔργο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου μποροῦν νά γίνουν ὁδηγοί, ἔτσι ὥστε ἕνας τέτοιος διάλογος νά μή δημιουργήσει περισσότερη σύγχυση, παρανοήσεις καί προβλήματα. Σ᾿ αὐτόν τό διάλογο χρειάζεται νά καθοριστοῦν σαφῶς τά ὅρια μεταξύ τῆς λογικῆς, τῆς ἐπιστημονικῆς γνώσης καί ἀπόδειξης, τῶν φυσικῶν φαινομένων, καί τῶν μεταφυσικῶν ἐμπειριῶν καί ἀποκαλύψεων. Ἡ ἐπιστήμη μελετᾶ φαινόμενα πού ἐλέγχονται ἀπό φυσικούς νόμους. Οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, τά θαύματα, οἱ ἀποκαλύψεις παριστοῦν ὑπερβάσεις τῶν φυσικῶν νόμων.

Στό Δυτικό κόσμο ἡ ἔννοια τῆς θρησκείας ἔχει καταντήσει μιά ἁπλή ἐπιλογή ἤ προτίμηση. Εἶναι κάτι ἀνάλογο μέ τήν ἐπίσκεψη στήν ὑπεραγορά (Super Market), ὅπου διαλέγεις ὅ,τι προτιμᾶς. Σέ μιά τελευταία σύναξη στήν Κωνσταντινούπολη ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος τόνισε ὅτι ὁ Δυτικός Σχολαστικισμός ἔχει ἐλαττώσει τίς θεϊκές ἀλήθειες σέ ἔννοιες. Ἔτσι ὁ Θεός γίνεται ἀντιληπτός σάν ἰδέα ἤ ἔννοια. Ἀλλά μέ αὐτήν τήν προσέγγιση ἡ Δύση χάνει τή δυνατότητά της γιά τή συμμετοχή στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι βλέπουμε στή Δύση νά γίνεται λόγος γιά μεταφυσικές ἐμπειρίες διαφόρων θρησκειῶν, πού συνδέονται μέ παραισθήσεις, ὑπνωτικά φαινόμενα ἤ φαντασιώσεις.

Μερικοί μάλιστα εἶπαν ὅτι κβαντομηχανική θά εἶναι ἡ θρησκεία τοῦ μέλλοντος. Ἄλλοι προσπάθησαν νά ἐξηγήσουν ἐπιστημονικά τό θαῦμα σύμφωνα μέ τούς νόμους τῆς φύσης. Εἶπαν ὅτι ἕνας ἄνεμος ἄνοιξε τήν Ἐρυθρά θάλασσα, ἕνας νεκρός πού ἀναστήθηκε ἦταν σέ κατατονική κατάσταση, τό μάννα ἦταν μύκητες γεννημένοι στόν ἀέρα καί οἱ δαιμονισμένοι ἦσαν ὑστερικά ἄτομα.

Ἕνα ἄλλο παράλληλο σύγχρονο φαινόμενο εἶναι ἡ θρησκειοποίηση τῆς κοινῆς γνώμης. Ἡ κοινή γνώμη γίνεται τό ἔσχατο κριτήριο γιά τό τί πιστεύει ὁ ἄνθρωπος, ποιές πρέπει νά εἶναι οἱ ἀξίες του καί ποιά ἡ ἠθική του. Ὅ,τι εἶναι κοινῶς γενικά ἀποδεκτό, μπαίνει στά πλαίσια μιᾶς εὐλύγιστης ἠθικῆς ἤ δημιουργεῖ νέα ἱεράρχηση ἀξιῶν. Ἔτσι οἱ ὀρθολογιστές βλέπουν τή θρησκευτική πίστη σάν ἕνα προϊόν καί δημιούργημα τῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀνθρώπου. Ἔγραφε ὁ ἀείμνηστος ὀρθόδοξος θεολόγος στή Νέα Ὑόρκη π.Ἰωάννης Meyendorff, πού ἀσχολήθηκε ἰδιαίτερα μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ὅτι ἡ διαμάχη μεταξύ Ἁγίου Γρηγορίου καί Βαρλαάμ ἦταν συμβολική τῶν διαφορῶν μεταξύ τῶν Γραφῶν καί τῆς Ἑλληνικῆς Σκέψης, μεταξύ τῆς Ἱερουσαλήμ καί τῆς Ἀθήνας, μεταξύ τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Φιλοσόφων, μεταξύ τῆς θρησκείας τῆς ἐνσαρκώσεως καί τῆς Ἀνάστασης καί μεταξύ τῆς θρησκείας τῆς ἀπωλείας καί καταστροφῆς τοῦ σύμπαντος. Ἡ βάση τῆς Παλαμικῆς Σκέψης δέν περιορίζεται στό "γνῶθι σ᾿ αὐτόν", ἀλλά καθορίζεται ἀπό τό "ἐλθών εἰς ἑαυτόν", ὅπου ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό γίνεται ὁ ὑπέρτατος σκοπός τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης.

Εἶναι γεγονός ὅτι στό χῶρο τῶν ἐπιστημῶν τῆς συμπεριφορᾶς ἔγιναν γιγαντιαῖα ἅλματα τίς τελευταῖες δεκαετίες. Ἀπό τήν πρόοδο στή γενετική βλέπουμε τό σημαντικό ρόλο πού παίζει ἡ κληρονομικότητα σέ πολλές ψυχολογικές καί ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Μποροῦμε νά δοῦμε τή σημασία τῆς νευρολογίας, ὅπου χημικές διεργασίες καί νευροαπεικονίσεις ἀντικατοπτρίζουν συναισθηματικές καί νοητικές καταστάσεις καί λειτουργίες.

Εἶναι γνωστό ὅτι ψυχικά νοσήματα πού ἔχουν σχέση μέ νευροφυσιολογικές διαταραχές μπορεῖ νά ἐκδηλωθοῦν μέ ψευδαισθήσεις ὀπτικές ἤ ἀκουστικές. Ἄτομα ἐπίσης κάτω ἀπό ἔντονες συνθῆκες stress (ψυχοσωματικῆς καταπόνησης), μπορεῖ νά ἔχουν παραληρήματα ἤ ψευδαισθήσεις. Ἐπίσης, ἄτομα πού χρησιμοποιοῦν χημικές οὐσίες, ὅπως ναρκωτικά, LSD, κοκαΐνη κ.λ.π., μπορεῖ νά ἔχουν ἀκουστικές, ὀπτικές ἤ ἀπτικές ψευδαισθήσεις. Θά πρέπει νά γίνει σαφής διαχωρισμός μεταξύ τῶν ἐμπειριῶν αὐτῶν, πού ἔχουν φυσική προέλευση καί ἐξηγοῦνται ἐπιστημονικά, καί τῶν ὑπερφυσικῶν ἐμπειριῶν, πού δέν ἔχουν καμιά σχέση μέ τή φυσικοχημεία τοῦ ὀργανισμοῦ. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης προειδοποιεῖ τούς μαθητές του μέ τήν ἑξῆς παραίνεση: " Ὁταν δεῖς φῶς ἤ φλόγα μέσα σου ἤ ἔξω ἀπό σένα μήν τήν παραδεχθεῖς". Πολλοί Πατέρες τόνισαν τόν κίνδυνο τῆς φαντασίας, πού μπορεῖ νά ἀποτελέσει τόν πιό ἐπικίνδυνο ἐχθρό τῆς ἕνωσης μέ τόν Θεό. Σ᾿ αὐτό τό σημεῖο θά ἤθελα νά τονίσω τό ρόλο τῆς ὑποβολῆς στή δημιουργία "ψευτομεταφυσικῶν ἐμπειριῶν''.

Πολλά σύγχρονα φιλοσοφικο-θρησκευτικά συστήματα παρουσιάζουν τέτοια φαινόμενα καί ὑπόσχονται γαλήνη, ψυχική ἠρεμία, σωματική καί ψυχική ὑγεία. Ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου συγχρόνου φαινομένου εἶναι τό ἐνδιαφέρον πού παρατηρεῖται στή Δύση γιά ὁρισμένες ἀνατολικές θρησκεῖες, ὅπως παραδείγματος χάριν ὁ Βουδισμός. Ὁ Βούδας ἦταν ἕνας Ἰνδός μοναχός πού ἔζησε τόν 5ο π.Χ. αἰώνα. Ἀσκήθηκε γιά ἑπτά χρόνια καί μέ ἄσκηση καί αὐτοσυγκέντρωση ἦλθε σέ ἔκσταση κάτω ἀπό μιά συκιά. Γιά ἑπτά μέρες, ἀναφέρεται στή βιογραφία του, ἔχασε τήν ἐπαφή μέ τόν κόσμο καί ἀνέβηκε τά σκαλοπάτια τοῦ νιρβάνα καί ἐκεῖ, πάντοτε κατά τό βιογράφο του, "ξαναθυμήθηκε τίς μετεμψυχώσεις του καί κατάλαβε τούς νόμους τῆς τάξης τοῦ σύμπαντος". Δηλαδή, ξεκίνησε χωρίς Θεό καί τελικά κατέληξε στόν Πανθεϊσμό. Στό Βουδισμό ἡ "σωτηρία" ἔρχεται ἀπό τόν ἄνθρωπο καί ὄχι ἀπό ἔξω.

Ὁ Ἐπίσκοπος Πίτσμπουργκ Μάξιμος, σέ μιά εἰσήγησή του μέ θέμα μεταφυσικές ἐμπειρίες ἐντός καί ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας, ἀναφέρεται στό ρόλο τής αὐθυποβολῆς καί στίς πιθανές παρενέργειες ἐμπειριῶν πού στηρίζονται στίς Ἀνατολικές φιλοσοφίες καί περιλαμβάνουν κατάθλιψη, αὐτοκτονίες, ἀκόμη καί δαιμονική ἐπίδραση. Ὑπάρχουν πολλές προσπάθειες, πού ἐνῶ ξεκινοῦν ἀπό μιά ἁπλῆ φυσιολογική ἤ φιλοσοφική ἀρχή καταλήγουν νά ἐμποτίζονται ἀπό Ἰνδουϊστικές καί Πανθεϊστικές ἰδέες.

Μιά πιό ἐπιστημονική μέθοδος γιά χαλάρωση καί ἠρεμία ἐπρότεινε ὁ καθηγητής τοῦ Harvard H.Benson. Τό βιβλίο του The relaxation Response (ἡ ἀπάντηση τῆς χαλάρωσης) ἔσπασε ρεκόρ πωλήσεων στήν Ἀμερική, ὅταν εἶχε πρωτοεκδοθεῖ.

Περιγράφει μιά πολύ ἁπλῆ τεχνική χωρίς μεταφυσικά στοιχεῖα. Αὐτή ἡ τεχνική περιλαμβάνει ἥσυχο περιβάλλον, ἐπανάληψη μιᾶς λέξεως (οὐδέτερης ἤ καί προσευχῆς) καί μιά παθητική στάση.Τήν περιγράφει ὡς ἑξῆς:

"Κάθησε ἥσυχα σέ μιά ἀναπαυτική θέση, κλεῖσε τά μάτια σου, χαλάρωσε τούς μῦς σου, ἀνάπνεε μέ τή μύτη ἐπαναλαμβάνοντας μέ κάθε ἀναπνοή μία λέξη. Συνέχισε γιά 15-20 λεπτά καί ὕστερα κάθησε ἥσυχα γιά λίγα λεπτά". Εἶναι μιά ἰατρική μέθοδος, πού δέν ἔχει θρησκευτικές προϋποθέσεις. Ἀπό συστηματικές μελέτες πού ἔκανε διαπίστωσε ὅτι ὅταν ἐφαρμόζεται ἡ χαλάρωση αὐτή δύο φορές τήν ἡμέρα γιά ὁρισμένες μέρες, μπορεῖ νά ἐλαττώσει τήν ἔνταση τῶν μυῶν, νά ἐλαττώσει τήν ἀρτηριακή πίεση, νά ἐλαττώσει τήν κατανάλωση ὀξυγόνου καί νά βελτιώσει τήν ἀντίσταση τοῦ ἀτόμου στό stress.

Ἐδῶ πρέπει νά ἐπισημάνουμε ὅτι τά ἴδια εὐεργετικά ψυχοφυσιολογικά ἀποτελέσματα μπορεῖ νά ἔχει καί ἡ ἡσυχαστική μέθοδος ἀπό τήν ὁποία ὁ Benson δανείστηκε μερικά στοιχεῖα. Ἡ διαφορά ὅμως ἔγκειται στό ὅτι ἡ ἡσυχαστική μέθοδος δέν παραμένει ἁπλῶς σάν μιά ψυχοφυσιολογική τεχνική χαλάρωση, ἀλλά ἀποτελεῖ ἕνα στοιχεῖο τῆς γενικότερης προσπάθειας τοῦ ἀνθρώπου νά πλησιάσει καί νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό. Ἀναφέρθηκα στήν ἀπάντηση χαλάρωσης τοῦ Benson, γιατί ὑπάρχει μιά τάση τόσο στήν ὀρθολογιστική Δύση, ὅσο καί στήν Δυτικίζουσα Ἀνατολή, νά ἑρμηνεύσουμε ὅλες τίς ἐμπειρίες, καί αὐτές ἀκόμη τῶν ἁγίων, μέ βάση ὀρθολογιστικά καί ψευτοεπιστημονικά κριτήρια. Εἶναι ὁ σύγχρονος πειρασμός τοῦ Βαρλααμισμοῦ, τῆς μίμησης δηλαδή τοῦ Βαρλαάμ καί τοῦ Ἀκινδύνου, στήν ὀρθολογιστική τους στάση ἀπέναντι στήν ἐμπειρία τῶν ἡσυχαστῶν.

Αὐτή ἦταν ἡ σπουδαία συμβολή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, ὅπου τόνισε ὅτι ἐνῶ ἡ φύση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπρόσιτη, μπορεῖ ὅμως ὁ Θεός νά γίνει γνωστός στούς ἀνθρώπους μέ τίς ἐνέργειές του. Αὐτές οἱ ἐνέργειες, ἤ θεϊκές ἀποκαλύψεις καί παρουσίες, εἶναι ἐλεύθερες πράξεις τοῦ Ζῶντος Θεοῦ καί δέν ἐλέγχονται ἀπό καμιά ἀνθρώπινη λογική οὔτε ὑπακούουν καί περιορίζονται ἀπό κανένα φυσικό νόμο. Στήν ἀσκητική ζωή ὁ ἄνθρωπος ἐνεργεῖ, ἀλλά στή μυστική ζωή ὑφίσταται τή θεία ἐνέργεια .Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος τόνισε πώς καί τό ἄκτιστο φῶς εἶναι φαινόμενο πού ὑπερβαίνει τούς φυσικούς νόμους καί βρίσκεται πέραν πάσης λογικῆς, ἐπιστημονικῆς ἤ πειραματικῆς ἐμπειρίας. Ἡ ἡσυχαστική μέθοδος περιλαμβάνει τέσσερα βασικά στοιχεῖα.

α) Κίνηση πρός μιά κατάσταση ἀπόλυτης ἡσυχίας καί ἠρεμίας, πού δέν περιλαμβάνει οὔτε διάβασμα οὔτε ψαλμωδία.

β) Ἄσκηση στή συγκέντρωση τοῦ νοῦ, φυσική ἀκινησία, ἔλεγχο τῆς ἀναπνοῆς, προσήλωση τῶν ματιῶν στήν καρδιά ἤ τό στομάχι.

γ) Αἴσθηση μιᾶς ἐσωτερικῆς θερμότητας ἤ θέα τοῦ ἀκτίστου φωτός. Αὐτή ἡ θέα δέν εἶναι οὔτε ψευδαίσθηση οὔτε εἰδικό ἀτμοσφαιρικό φαινόμενο, οὔτε ἐλέγχεται ἤ καθορίζεται ἀπό τούς φυσικούς νόμους.

δ) Οἱ ὀφθαλμοί τοῦ ἀνθρώπου μέ τή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μετασκευάζονται (γράφει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς "μετασκευασθεῖσι γάρ ὑπό τοῦ Πνεύματος ὦπται") καί ἔτσι ἔχουν τήν ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου φωτός.

Οἱ ἡσυχαστές ξεκινοῦν ἀπό τήν ἡσυχία καί προχωροῦν στήν ἐκστατική ἕνωση. Γίνεται μιά κυκλική κίνηση, πού ἐπαναφέρει τήν ψυχή πίσω στόν Θεό. Ἡ νοερά προσευχή χρησιμοποιεῖται ὄχι μόνο ὡς ἀφετηρία ἀλλά καί ὡς συνεχής ὑποστήριξη στή μυστικιστική αὐτή πορεία.

Μελετώντας κανείς τόν Ἅγιο Γρηγόριο ἐντυπωσιάζεται βλέποντας ἰδέες πού περιέγραψε πρίν ἕξι-ἑπτά αἰῶνες νά ταυτίζονται μέ σύγχρονα δεδομένα τῆς Ψυχολογίας.

Ἀναφέρθηκε στήν παιδική σεξουαλικότητα αἰῶνες πρίν γίνει λόγος γι᾿ αὐτό τό θέμα στήν ψυχανάλυση. Ἔγραφε ὅτι, "αἱ πρός τεκτογονίαν φυσικαί κινήσεις ἐπισημαίνουσιν ὑπομαζίοις ἔτ᾿ οὖσι τοῖς παισί".. Ἀλλά πολύ σοφά ἐτόνισε ὅτι τά πάθη αὐτά στή βρεφική ἡλικία "οὐκ ἔστι δείγματα ψυχῆς νοσούσης". Ἐπίσης ὁ Ἅγιος Γρηγόριος διέκρινε τρία χαρακτηριστικά τοῦ ψυχικοῦ κόσμου τό λογιστικό, τό ἐπιθυμητικό καί τό θυμικό.

Σήμερα, γίνεται πολύς λόγος στή σύγχρονη ψυχολογία καί ψυχιατρική γιά τή σημασία πού ἔχει ἡ νοητική ἐπεξεργασία μιᾶς καταστάσεως ἤ ἑνός γεγονότος.

Ἔγραφε ὁ Ἐπίκτητος: "Ταράσσει τούς ἄνθρώπους οὐ τά πράγματα, ἀλλά τά περί τῶν πραγμάτων δόγματα". Οἱ νοητικές δραστηριότητες καί ὁ ρόλος τους κατέχουν πρωταρχική σημασία στήν ψυχική ζωή τοῦ ἀτόμου.

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τόνισαν τή σημασία τοῦ νοῦ καί εἶπαν ὅτι ὁ νοῦς πρέπει νά εἶναι βασιλεύς καί δέν ἀνήκει στήν τάξη τῶν ὑπηκόων. Ἐπίσης εἶπαν ὅτι ὁ νοῦς πρέπει νά εἶναι λογικός, δόκιμος καί φωτισμένος. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔγραφε ὅτι ἡ ἀνακαίνηση τοῦ νοῦ εἶναι βασική προϋπόθεση γιά τήν πνευματική ἀνανέωση.

Οἱ γνωσιακές διεργασίες καί ἡ γνωσιακή ἀναδόμηση (cognitive restructuring) συνιστοῦν βασικά συστατικά τῶν συγχρόνων γνωσιακῶν θεραπειῶν. Αὐτές στηρίζονται στό γεγονός τό ὅ,τι σκεπτόμαστε μέ τό νοῦ, ἔχει ἄμεση σχέση μέ τά συναισθήματα καί τή συμπεριφορά μας.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ἔγραφε ὅτι ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ γίνεται μέ τήν κακοπάθεια τοῦ σώματος, τήν ἐγκράτεια καί τήν προσευχή "ἐκ ταπεινωμένης καρδίας". Ἡ ἀλλαγή πού ἐπιδιώκεται στίς γνωσιακές θεραπεῖες ἔχει σάν σκοπό τήν ἀλλαγή τοῦ τρόπου τοῦ σκέπτεσθαι μέ τή γνωσιακή ἀναδόμηση, μέ συνέπειες ἀλλαγές στά συναισθήματα καί τή συμπεριφορά.

Ἕνα σημαντικό θέμα στή σύγχρονη Ἰατρική εἶναι ἡ ἀναγνώριση τῆς ἀλληλεπίδρασης μεταξύ ψυχῆς καί σώματος καί ἡ θεώρηση τοῦ ἀνθρώπου σάν ψυχοσωματικοῦ συνόλου. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁμιλεῖ γιά τή συμμετοχή καί τοῦ σώματος στήν προσευχή καί τή μέθεξη τῆς θεϊκῆς παρουσίας. Ἡ ἄσκηση καί ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή εἶναι ἔργο τῆς ὅλης ὕπαρξης καί τό σῶμα συμμετέχει στίς Θεῖες δωρεές ἀπό τήν παρούσα ζωή.

Ὁ γνωστός ψυχολόγος Skinner τόνισε τή σημασία πού ἔχει ἡ μάθηση καί ἡ ἀνταμοιβή στή διαμόρφωση τῆς ἀνθρώπινης συμπεριφορᾶς. Περιέγραψε τό φαινόμενο operant conditioning (ἐπεμβατικῆς ἐξάρτησης) ὅπου τό ἄτομο ἐνεργεῖ ἀναμένοντας ὁρισμένα ἀποτελέσματα καί ἡ ἀνθρώπινη συμπεριφορά ἐνισχύεται συνεχῶς ἀπό τά ἀποτελέσματά της. Ἐλέχθη ὅτι ἡ θρησκευτικότης ἀποτελεῖ τήν ὑψηλότερη μορφή ἐμπειρίας στόν ἄνθρωπο. Τά ἀποτελέσματα καί οἱ συνέπειες αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας ἐνισχύουν τή συνέχιση τῆς συμπεριφορᾶς τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι ἡ ἀναζήτηση τῆς χαμένης σχέσης του μέ τόν Δημιουργό του.

Ὁ ἄνθρωπος περιγράφηκε σάν ἕνα φοβισμένο ζῶο, μόνο, χαμένο, σ᾿ ἕνα ἀχανές καί ἄγνωστο σύμπαν. Ὁ Einstein ἔλεγε ὅτι "τό αἰώνιο μυστήριο τοῦ κόσμου εἶναι ἡ τάξη πού τόν διακρίνει''. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, μοναδικό ὄν, μέ Θεῖο σπινθήρα, ἀναζητεῖ μέ ἀγωνία τό δρόμο τῆς ἐπαφῆς μέ τόν Δημιουργό του, πού εἶναι καί ὁ Δημιουσγός τοῦ φυσικοῦ Σύμπαντος.

Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ ἐπιβίωση τῆς πίστης σέ ὅλους τούς αἰῶνες. Πολλοί ἐπροφήτευσαν τό τέλος τῆς θρησκείας καί εἶπαν ὅτι κάποτε θά ἀντικατασταθεῖ ἀπό τήν ἐπιστημονική γνώση. Ὅλοι ὅμως αὐτοί οἱ ''προφῆτες'' (ἀπό τούς Ρωμαίους, μέχρι τούς ὑλιστές, μέχρι τούς ἐπιστημονιστές), ἀπεδείχθησαν λανθασμένοι. Γιατί ὁ ἄνθρωπος συνεχῶς ἀναζητεῖ αὐτήν τήν κυκλική κίνηση, τῆς ἐπιστροφῆς στόν Δημιουργό του.

Ἡ προσευχή δέν εἶναι ἕνας μαγικός τρόπος ἐξαναγκασμοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέσο γιά ἀνύψωση. Ἡ προσευχή δέν εἶναι μονόλογος, ἀλλά κυρίως διάλογος. Ἡ ἀπάντηση μπορεῖ νά εἶναι ἕνα γεγονός στή ζωή ἤ μιά ἐμπειρία τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἅγιοι περιγράφουν τέτοιες ἐμπειρίες πού φτάνουν στό φωτισμό ἤ αἰσθάνονται μιά κατάσταση πού τά λόγια δέν μποροῦν νά περιγράψουν (''οὐκ ἐξόν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι'' κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο) καί πού χαρακτηρίζεται ἀπό μιά χαρά ἀνεξήγητη πού κατακλύζει ὁλόκληρη τήν ὕπαρξη. Σ᾿ αὐτή τή στιγμή μποροῦν νά ποῦν ὅ,τι εἶπαν οἱ μαθητές στό Θαβώρ "καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι".

Πολλοί διερωτῶνται, γιατί οἱ ἡσυχαστές ἀφήνουν χαρές τῆς ζωῆς, σταδιοδρομία, δόξα, πλοῦτο καί ἀκολουθοῦν τό δρόμο τῆς πτωχείας καί τῆς ἄσκησης. Γράφει ὁ καθηγητής Γεώργιος Μαντζαρίδης, πώς ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ προσφέρεται ὡς Θεῖον δῶρον, δέν παύει ὅμως νά ἔχει καί τόν χαρακτήρα τῆς ἀμοιβῆς ἤ ἐπιβράβευσης γιά τό μόχθο, τήν ἄσκηση καί τή διαρκή προσπάθεια γιά κάθαρση.

Ἡ πείνα γιά θεολογία στήν ἐποχή μας, πού περιέγραψε ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, μπορεῖ νά χαρακτηριστεῖ μέ τόν ὅρο πού πρότεινε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, "πείνα γιά θεοπτία". Ἄλλο εἶναι "τό περί Θεοῦ λέγειν καί ἄλλο τῷ Θεῷ συντυγχάνειν".

Οἱ ἐμπειρίες τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν του, ὅπως τίς περιέγραψε ὁ Παλαμᾶς, εἶναι ἡ ἀπάντηση στό ἄγχος ἀνυπαρξίας πού βασανίζει τό σύγχρονο ἄνθρωπο. Ὄχι μόνο οἱ ἡσυχαστές καί οἱ κληρικοί, ἀλλά καί ὅλοι οἱ ''ἐν συζυγίᾳ ζῶντες'', καλοῦνται στή δυνατότητα αὐτῆς τῆς συνάντησης τοῦ δημιουργήματος μέ τόν Δημιουργό ἤ τῆς ἀμοιβαίας ἔκστασης, πού ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς περιγράφει: " Ὁ νοῦς ἔξω ἑαυτοῦ γίνεται καί ὁ Θεός ἔξω ἑαυτοῦ γίνεται". Τό Ἅγιο Πνεῦμα δείχνει τά μέλλοντα ἀγαθά καί ὁ ἄνθρωπος, ψυχή καί σῶμα, βρίσκει τό Θαβώρ μέσα του, σάν προοίμιο καί ἀπαρχή τῆς διαρκοῦς θέας τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ πού θά τελειοποιηθεῖ στό μέλλοντα αἰώνα.

Το είδαμε εδώ

ΜΗΝΥΜΑ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ:ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΓΕΡΤΗΡΙΟΝ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΜΗΝΥΜΑ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΓΕΡΤΗΡΙΟΝ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

Ιδού καιρός μετανοίας. Μεγάλη Τεσσαρακοστή και τα γεγονότα τρέχουν με ασύλληπτη ταχύτητα· το ίδιο και η αμετανοησία μας, που όσο πιο πολύ λόγω υπερηφάνειας αρρωσταίνει την ψυχή μας τόσο και κενοί όλοι μας δίχως Αγάπη ηχούμε ως κύμβαλα αλαλάζοντα (τενεκέδες).

Μα ο Θεός μας έπλασε ελεύθερους να διαλέξουμε την Σωτηρία μας ή την καταστροφή μας! Με τις παρωπίδες που έχουμε βάλει και φθάνοντας πλέον στο χείλος του γκρεμού σκεπτόμαστε αλλά δεν αποφασίζουμε να κάνουμε μεταβολή και να γυρίσουμε πίσω μήπως και σώσουμε την ψυχή μας (λέμε είναι μακρύς ο δρόμος του γυρισμού)…

Ο πανάγαθος Κύριος βλέποντας την πνευματική μας τεμπελιά, επιτρέπει για το συμφέρον της αθάνατης ψυχής μας, για να προβληματιστούμε, μερικές παιδαγωγικές επεμβάσεις, οι οποίες θα λάβουν χώρα στο άμεσο προσεχές μέλλον.

Εδώ απαριθμούνται:

Μεγάλη γενική πείνα

Μεγάλη γενική δίψα

Μεγάλος συντελειακός σεισμός

Ακραία καιρικά φαινόμενα

Ελληνοτουρκικός και κυπριακός πόλεμος (κινδυνεύει μεταξύ των άλλων πιο πολύ η νήσος Κως)

Ρωσοτουρκικός πόλεμος

Παραίτηση της κυβερνήσεως των άθεων ανδρείκελων της νέας τάξεως πραγμάτων που κορόιδεψαν τον ελληνικό λαό.

Μετανοείτε για το συμφέρον της ψυχής σας !

Προλάβετε έστω και την τελευταία ώρα !

Αμήν

Γέροντες Αγίου Όρους και Ιεροσολύμων 

Πηγή