Ἅγιος Ἱερομάρτυς Παγκράτιος

Ἱερόθεος Βλάχος (Μητροπολίτης Ναυπάκτου)

Μεταξὺ τῶν ἁγίων ποὺ ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας σήμερα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, εἶναι καὶ ὁ ἅγιος ἱερομάρτυς Παγκράτιος, Ἐπίσκοπος Ταυρομενίας. Ὁ ἅγιος Παγκράτιος ἔζησε στὰ χρόνια τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων. Καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἀντιόχεια καὶ ὅταν πῆγε στὰ Ἱεροσόλυμα, μαζὶ μὲ τοὺς γονεῖς του, δέχθηκε τὸ ἅγιον Βάπτισμα. Στὴν συνέχεια, μετὰ τὸν θάνατο τῶν γονέων του, ὁ ἅγιος Παγκράτιος πῆγε στὰ ὅρια τῆς Μαύρης Θάλασσας, εἰσῆλθε σὲ ἕνα σπήλαιο καὶ «ἡσύχαζε κατὰ μόνας». Ἐκεῖ τὸν συνάντησε ὁ Ἀπόστολος Πέτρος κατὰ τὶς περιοδεῖες του, τὸν πῆρε μαζί του πρὸς τὰ μέρη τῆς Κιλικίας, ὅπου ὁ Παγκράτιος συνάντησε καὶ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος τὸν κατέστησε ἐπίσκοπο στὸ Ταυρομένιο τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ ὁ ἅγιος Παγκράτιος ἔκανε πολλὰ θαύματα, θεράπευσε πολλὲς ἀσθένειες, γκρέμισε δὲ καὶ τὰ προσκυνούμενα ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους εἴδωλα. Πολλοὶ πίστευσαν στὸν Χριστό, ἀκόμη καὶ αὐτὸς ὁ ἡγεμόνας Βονιφάτιος. Ὅμως οἱ ὀπαδοὶ τοῦ αἱρετικοῦ Μοντανοῦ τὸν θανάτωσαν.

Τὰ τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας ποὺ ἐγράφησαν γιὰ νὰ τιμήσουν τὸν ἅγιο Παγκράτιο ἀναφέρονται σὲ αὐτὴν τὴν προσωπικότητα. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ τὸν ὀνομάζει «λίθον ἔντιμον» ποὺ ἐτέθη στὸ θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλο τροπάριο κάνει λόγο γιὰ τὸ ὅτι ὁ ἅγιος Παγκράτιος, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος, ἄνοιγε αὐλάκια στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ ἔσπερνε ἐκεῖ τὸν ἔνθεο σπόρο καὶ τὸν προσήγαγε στὸν ἐπουράνιο γεωργό, τὸν Χριστό. Ἄλλο τροπάριο κάνει λόγο γιὰ τὸ ὅτι κατέστησε τὴν Δύση, στὴν ὁποία ἀπεστάλη γιὰ νὰ τὴν ποιμάνη ὡς Ἐπίσκοπος, ἀνατολή, ἀφοῦ ἔφερε ἐκεῖ τὴν θεία ἐπίγνωση τοῦ ὑπὲρ νοῦν ἀνατείλαντος ἡλίου, τοῦ Χριστοῦ, καὶ στὴν συνέχεια ἐκεῖ ἔδυσε μὲ τὴν ἄθλησή του καὶ ἀνέτειλε πρὸς τὸ ἀνέσπερο φῶς, ὅπου βλέπει τὸ ποθούμενο κάλλος τοῦ ἀγωνοθέτου Χριστοῦ.

Στὴν ζωὴ τοῦ ἁγίου Παγκρατίου βλέπουμε τὴν στενὴ σχέση μεταξύ τῆς πίστεως, τοῦ Βαπτίσματος, τῆς ἀσκήσεως, τῆς ἀρχιερωσύνης, καὶ τοῦ μαρτυρίου. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ Χριστιανικὴ ζωὴ εἶναι ἑνιαία καὶ δὲν διασπῶνται τὰ μυστήρια ἀπὸ τὴν πίστη, ἡ ἄσκηση ἀπὸ τὴν ἱερωσύνη καὶ τὸ μαρτύριο.

Τὸ ἀπολυτίκιο τοῦ ἁγίου, ποὺ ἔχει θεσπισθῆ νὰ ψάλλεται καὶ γιὰ πολλοὺς ἱερομάρτυρας, δεῖγμα ὅτι ὅλοι οἱ ἱερομάρτυρες ἔχουν κοινὴ παράδοση καὶ ζωή, κάνει λόγο γιὰ τὸ ὅτι ὁ ἅγιος Παγκράτιος δὲν ἦταν ἁπλῶς διάδοχος τῶν Ἀποστόλων, ἀλλὰ ἦταν καὶ μέτοχος τῆς ζωῆς τῶν Ἀποστόλων. Ἐπίσης τονίζεται ὅτι ὑπῆρξε θεόπνευστος, γιατί ἔζησε τὴν πράξη, δηλαδὴ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὰ πάθη, πάνω στὴν ὁποία στήριξε τὴν θεωρία, δηλαδὴ τὴν ὑπαρξιακὴ βίωση τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἐπειδὴ διακρινόταν γιὰ τὴν πνευματικὴ αὐτὴ ζωή, γι’ αὐτὸ καὶ ἀξιώθηκε καὶ τοῦ μαρτυρίου, ἀφοῦ τὸ μαρτύριο δὲν εἶναι μία ἀνθρώπινη πράξη καὶ ἐνέργεια, ἀλλὰ καρπὸς καὶ ἀποτέλεσμα τῆς ἑνώσεως τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, μέσα ἀπὸ τὰ μυστήρια καὶ τὴν ἄσκηση.

Τιμοῦμε τοὺς ἁγίους καὶ τοὺς μάρτυρας, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ βλέπουμε τί ἦταν αὐτὸ ποὺ τοὺς ἀνέδειξε ὁμολογητάς, μάρτυρας καὶ ἁγίους. Ὁ πρωταρχικὸς παράγοντας εἶναι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποία λαμβάνει κανεὶς μὲ τὰ μυστήρια καὶ τὴν ἀφήνει νὰ καρποφορήση μὲ τὴν ἄσκηση. Ὁ ἁγιασμὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς συνέργειας, δηλαδὴ τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἀνταποκρίσεως τοῦ ἀνθρώπου σὲ αὐτήν. Στὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου πρωτεύοντα ρόλο ἔχει ὁ Θεός, ἀλλὰ ἀπαιτεῖται καὶ ἡ ἐλεύθερη ἀνταπόκριση ἐκ μέρους τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἂν καταργήσουμε τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, πέφτουμε στὸν μονοφυσιτισμό, καὶ ἐὰν δὲν βλέπουμε τὴν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, καταλήγουμε στὸν νεστοριανισμὸ καὶ τὸν οὑμανισμό.

Ὁ ἅγιος Παγκράτιος μπορεῖ νὰ γίνη πρότυπο γιὰ ὅλους μας, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, ἄνδρες καὶ γυναῖκες. Δείχνει τί εἶναι ἡ κατὰ Χριστὸν ἄσκηση, τί εἶναι ἡ ἱερωσύνη καὶ τί εἶναι τὸ μαρτύριο. Ἂς ἔχουμε τὶς πρεσβεῖες του.