Ο άθεος (;) διά Χριστόν σαλός των Εξαρχείων

Ο Νικόλας ο Άσιμος είναι μια προσωπικότητα που χαρακτήρισε και τα Εξάρχεια και την ελληνική ροκ σκηνή - όχι μόνο (ή όχι τόσο) με τα τραγούδια του, όσο με τη ζωή του, που ήταν μια "ροκ ζωή".

Απαρνήθηκε την ήσυχη και βολεμένη μικροαστική ζωή και πήγε στα Εξάρχεια, όπου φυτοζωούσε ηχογραφώντας τα τραγούδια του σε ιδιωτικές κασέτες, ερχόμενος σε σύγκρουση με το καθεστώς και την αστυνομία (για ιδεολογικούς λόγους, όχι για εγκλήματα) και κάνοντας κάθε είδους τρέλες, που προκαλούσαν την υποκριτική και "καθώς πρέπει" ηθική της κοινωνίας.

Είμαι σίγουρος πως κι εγώ, αν τον συναντούσα ξαπλωμένο στη μέση του δρόμου π.χ. να εμποδίζει την κυκλοφορία, θα τα έπαιρνα στο κρανίο - και, αν τον έβλεπα να έρχεται να μου μιλήσει, θα φοβόμουν και θα τον απόφευγα, αν μπορούσα. Την ακραία αντισυμβατική συμπεριφορά, αν και τη γουστάρω, και μερικές φορές παριστάνω πως την υιοθετώ (ίσως όχι τόσο ακραία, πάντως αντισυμβατική), όμως τη φοβάμαι κάπως όταν τη βλέπω στους άλλους. Αυτό είναι η ακτινογραφία της κοινωνίας: εκτιμάει τον καλό άνθρωπο, αλλά πετροβολεί τον "τρελό". Τα ίδια και σήμερα και στο παρελθόν.

Ο Νικόλας στις 17 Μαρτίου 1988 κρεμάστηκε στο σπίτι του, που το αποκαλούσε "χώρο προετοιμασίας". Νωρίτερα είχε συκοφαντηθεί για το βιασμό μιας κοπέλας, πράγμα που και τον ταλαιπώρησε απίστευτα, αλλά και του κόστισε ψυχικά πάρα πολύ. Μετά το θάνατό του, έγινε φίρμα, σαν τον Τσε Γκεβάρα και πολλούς άλλους αυθεντικούς ιδεολόγους και αντισυμβατικούς ήρωες. Εύχομαι ο Θεός να τον αναπαύσει, άσχετα αν ο ίδιος ο Νικόλας νόμιζε ότι πίστευε ή όχι σ' Αυτόν.

Εκτενές βιογραφικό του ΕΔΩ! 

Ο Χριστός ταύτισε τον εαυτό Του με τους απόκληρους (Ματθ. 25, 40). To να γίνεται κάποιος απόκληρος με τη θέλησή του είναι ό,τι πιο χριστιανικό. Φωτο: πάνω, ο Νικόλας, κάτω ο Τζιμ Καβίζελ ως Ιησούς Χριστός στο The Passion του Μ. Γκίμπσον (άποψη για την ταινία εδώ).

Ο Νικόλας και οι ορθόδοξοι άγιοι που του μοιάζουν

Αυτό που ο μοντέρνος άνθρωπος λέει "ροκ ζωή", οι ορθόδοξοι χριστιανοί το λέμε "σαλότητα" (=τρέλα). Στην Ορθοδοξία υπάρχει μια ομάδα αγίων που εκτείνεται σε πολλούς αιώνες (και στην εποχή μας) και ονομάζονται "διά Χριστόν σαλοί" (=τρελοί για το Χριστό). Οι άγιοι αυτοί παρίσταναν τους τρελούς, χωρίς να είναι, για να νεκρώσουν μέσα τους μέχρι τον πάτο το πάθος της υπερηφάνειας, για να απελευθερωθούν από όλα τα δήθεν χρήσιμα, αλλά στην πραγματικότητα περιττά (και να μείνουν μόνοι με την αγάπη του Χριστού), για να αποφύγουν την τιμή των ανθρώπων, αλλά και για να μπορέσουν να κριτικάρουν την αλαζονεία των ανθρώπων, τη δήθεν λογική της κοινωνίας, που συχνά γίνεται εγωιστική και απάνθρωπη. Γι' αυτούς βλ. εδώ.

Η αποδοχή των σαλών από την Ορθοδοξία και η επίσημη αναγνώρισή τους ως αγίων (παρά την ακραία αντισυμβατική συμπεριφορά τους και το κυνηγητό που έφαγαν -και τρώνε ακόμα και σήμερα- από την "καθωσπρέπει" κοινωνία) φανερώνει ότι στην ουσία της η Ορθοδοξία δεν είναι ούτε συμβατική ούτε ηθικιστική.
Ο Νικόλας δεν ήξερε ασφαλώς για τον άγιο Νικόλαο του Πσκωφ (κι ας είχαν το ίδιο όνομα), το "Νικόλσκα" (Νικολάκη), που σταμάτησε στο δρόμο τον παράφρονα τσάρο Ιβάν τον Τρομερό και του πρόσφερε ένα πιάτο με ωμό κρέας, για να στηλιτεύσει την αιμοσταγή βασιλεία του. Ούτε για τον άγιο Βασίλειο της Μόσχας, που έφτυνε τους τοίχους των εκκλησιών, για "να φύγουν οι δαίμονες", & φιλούσε τους τοίχους των πορνείων, για να τιμήσει τους λυπημένους αγγέλους που στέκονταν απ' έξω... Δε θα ήξερε (αλλά σίγουρα θα το εκτιμούσε, αν το είχε μάθει) ότι ο άγιος Συμεών ο σαλός, τον 6ο αιώνα, μπήκε στην εκκλησία κι άρχισε να σπάει καρύδια και να τα πετάει στους "ευσεβείς" μικροαστούς, που τον βούτηξαν και τον πέταξαν έξω...
Δε θα ήξερε επίσης ότι στα χρόνια του ζούσε στην Κερατέα μια αγία διά Χριστόν σαλή, η Ταρσώ (φωτο), που σκέπαζε το πρόσωπό της μ' ένα μαύρο πανί για να κρύψει την ομορφιά της (η ζωή της εδώ). Δε θα ήξερε πως δυο βήματα απ' αυτόν ζούσε ένας μεγάλος θαυματουργός άγιος (όχι σαλός, ούτε και ηθικιστής), ένας απλός παπάς που έμενε σε τροχόσπιτο & πρόσφερε υπηρεσίες στην Πολυκλινική Αθηνών και λεγόταν Πορφύριος...

Αν τα ήξερε, ίσως η ζωή του να είχε πάρει διαφορετική τροπή και, το κυριότερο, να είχε διαφορετική κατάληξη. Μέσα στην καρδιά μου, χωρίς τυμπανοκρουσίες, προσεύχομαι γι' αυτόν. Έστω κι αν είχε γράψει στην ταυτότητά του "Άνευ θρησκεύματος", όλοι οι άνθρωποι είναι του Θεού & μόνο ο Θεός ξέρει τα πιστεύω του καθενός - πολύ περισσότερο, ενός αγνού ανθρώπου που αντιδρούσε με αυτοθυσία στην καταπίεση και την υποκρισία.

"Κοσμικοί" σαλοί & διαφορές από τους σαλούς αγίους

Σαλότητες για λόγους κοινωνικής κριτικής έχουν εμφανιστεί σε αρκετά πρόσωπα, από την αρχαιότητα ακόμα (βλ. π.χ. το Διογένη και γενικά τους κυνικούς φιλοσόφους), στο δυτικοευρωπαϊκό Μεσαίωνα το έκανε αυτό ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, ο Σέξπιρ βάζει τον Άμλετ να το παίζει τρελός, για ν' ανακαλύψει το δολοφόνο του πατέρα του (αλλά έμμεσα περνάει το μήνυμα της απελευθέρωσης μέσω της απόρριψης της συμβατικής λογικής), ενώ στα νεότερα χρόνια αρνήθηκαν τους κανόνες της συμβατικής λογικής οι σουρεαλιστές και οι ντανταϊστές, ενώ κάποιοι ξεχώρισαν ακριβώς γι' αυτό το στυλ, όπως ο Σαλβατόρ Νταλί.
Αυτούς (πλην του αγ. Φραγκίσκου) τους χαρακτηρίζω "κοσμικούς σαλούς", διότι "κόσμος" = η εκτός χριστιανισμού περιοχή της κοινωνίας. Είναι τα ξαδέρφια των "διά Χριστόν σαλών" και ως τέτοια τα τιμώ και αναγνωρίζω τη μεγάλη αξία της επιλογής τους για την αφύπνιση της κοινωνίας. Ο Νικόλας Α., ο Έτσι, είναι ένας απ' αυτους.
Στις μέρες μας, σαλότητες κάνουν κι άλλοι, όπως ο Τζίμης Πανούσης, ο Θέμος Αναστασιάδης, ακόμα και οι Α.Μ.Α.Ν. (νυν "Ράδιο Αρβύλα"). Άξιος ο μισθός τους - βέβαια ο Νικόλας πέθανε κιόλας βαδίζοντας αυτό το δρόμο, και τούτο γιατί στο τέλος έγινε ένα με αυτό το δρόμο:

"...Ήταν σαν να πέρασε από δώ ο Έτσι και να μας έδωσε ζωή, και να γινήκαμε όλοι έτσι, και ξαναφεύγοντας ο Έτσι ρούφηξε όλη τη ζωή, παίρνοντας πίσω ό,τι είχε δώσει. Μαζί και μια σταγόνα απ' τον καθέναν. Ίσως του χρειαζόταν για να 'χει τη δύναμη να περπατά, για το αίμα που 'χε χάσει. Ίσως αυτό νομίζουν όλοι. Κι ίσως γι' αυτό τον αποφεύγουν, τον βρίζουν και τον θεωρούν αλήτη. Ίσως το πήρα κι εγώ έτσι. Αλλά τον ξέρω 'γώ τον Έτσι. Και ήμουν πριν κι εγώ σαν Έτσι. Θέλει κουράγιο να 'σαι Έτσι. Για να μπορείς να παραμένεις έτσι, πρέπει να παίζεις την ψυχή σου. Κι εγώ το ξέρω, δεν είν' έτσι. Και ο καθένας είν' ο Έτσι...".

Προσωπικά εύχομαι να μην πεθάνουν κι άλλοι. Οι παραπάνω που αναφέρω, παρότι μερικές φορές εμφανίζονται ως βλάσφημοι (τον Πανούση βασικά εννοώ), και δυστυχώς με αυτό τον τρόπο μάλλον απομακρύνονται από το Θεό (Του κλείνουν την καρδιά τους), στην πραγματικότητα ο εχθρός που πολεμάνε είναι η υποκρισία.
Επιδιώκοντας την αυθεντικότητα, την ελευθερία και την ειλικρίνεια, ζητούν πράγματα που τα ζητούν και οι ορθόδοξοι χριστιανοί. Ίσως δεν το ξέρουν οι ίδιοι, ίσως δε θα ήθελαν να τους το πει κανείς, αλλά τα αιτήματά τους είναι σοφά & πολύ χριστιανικά (να και μία εκπληκτική ανάλυση του "Μπαγάσα" από το θεολόγο Παν. Φραγκάκο). Και έχουμε αγίους που το κάνουν αυτό ήδη από τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Κατά τούτο οι κοσμικοί σαλοί είναι & λίγο "διά Χριστόν σαλοί", χωρίς να το ξέρουν. Στέκονται στην αφετηρία. Ανάλογα με τις συνθήκες και με τη διάθεση της καρδιάς τους μπορεί να κάνουν το βήμα...

Οι σαλοί άγιοι όμως έχουν μια μεγάλη διαφορά από τους κοσμικούς σαλούς, πέρα από το προφανές (τις θρησκευτικές πεποιθήσεις): η ορθόδοξη σαλότητα είναι πρώτιστα μορφή άσκησης & δευτερευόντως τρόπος κοινωνικής κριτικής! Ο ορθόδοξος σαλός, δηλαδή, παριστάνει τον τρελό για να καλλιεργήσει τον εαυτό του, να μάθει να υπομένει κάθε είδους προσβολές, ακόμα και ξύλο, χωρίς να νοιάζεται γι' αυτά, και έτσι να διδαχτεί την ταπείνωση - να γίνει "νεκρός για τον κόσμο", ώστε να ζωντανέψει για το Χριστό. Μόνο μετά τη δική του πνευματική πρόοδο (κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη, φωτισμός του νου από το Άγιο Πνεύμα, αγάπη προς όλους), ο σαλός γίνεται άγιος και μπορεί να κρίνει την κοινωνία χωρίς βλάβη του εαυτού του, δηλ. χωρίς μίσος, εκδικητικότητα, υπεροψία, αποστροφή προς τους ανθρώπους...
Γι' αυτό ο διά Χριστόν σαλός είναι αληθινά ελεύθερος, γίνεται φωτεινός, άγιος και σώζεται στην αιωνιότητα, ενώ ο κοσμικός σαλός κινδυνεύει από την ευφυέστερη παγίδα του διαβόλου: να χωρίσει τον εαυτό του (τον "καλό", που "είναι εντάξει τώρα") από τους άλλους (τους "κακούς", που "θέλουν διόρθωμα") & να θέλει να διορθώσει τους άλλους, αφήνοντας τη δική του ψυχή να μαυρίζει στο σκοτάδι, τη μοναξιά, την απελπισία, και τελικά το μηδέν του (πνευματικού) θανάτου - που καταντάει και φυσικός θάνατος: "Για να μπορείς να παραμένεις έτσι, πρέπει να παίζεις την ψυχή σου".
Πολλοί πνευματικοί άνθρωποι έπεσαν στην παγίδα & δε θεραπεύτηκαν ποτέ (δε βρέθηκε κανείς χριστιανός στο δρόμο τους, μέσα στην αθεϊστική έρημο της σύγχρονης κοινωνίας, για να τους βοηθήσει), αλλά κατέληξαν στο τρελάδικο ή στην αυτοκτονία.

Δεν είναι δουλειά μου, ούτε και μπορώ, να κρίνω κανέναν. Μπορεί κι ένας κοσμικός σαλός να είναι ταπεινός & να κρίνει την κοινωνία από αγάπη, χωρίς υπεροψία, αγαπώντας τους υποκριτές και τους διεφθαρμένους αντί να τους σιχαίνεται. Ο Θεός ξέρει την καρδιά καθενός. Ωστόσο ο αγώνας του ορθόδοξου ασκητή (και ο αγώνας κάθε χριστιανού, οικογενειάρχη, επαγγελματία, μαθητή κ.τ.λ., άντρα ή γυναίκας) αποσκοπεί ακριβώς σ' αυτό: στην παγκόσμια αγάπη - που είναι, ας το σημειώσω, και αγάπη προς το Θεό, που "πρώτος μας αγάπησε", γι' αυτό και έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε για μας.

Και τώρα;

Άνθρωποι που δεν άντεξαν την υποκριτική ηθική της κοινωνίας & έδωσαν τέρμα στη ζωή τους υπάρχουν πάντα πολλοί. Άνθρωποι σαν το Νικόλα. Άνθρωποι που θέλουν να γίνουν "νεκροί για τον κόσμο", να ξεφορτωθούν τους κανόνες που τους καταπιέζουν, να γίνουν ελεύθεροι και να μπορούν να είναι όπως θέλουν, καλοί και αυθεντικοί!
Κι όμως μένουν με μια αίσθηση μελαγχολίας, σαν αλυσίδα, σαν κάποιος να τους "ρούφηξε όλη τη ζωή, παίρνοντας πίσω ό,τι είχε δώσει, μαζί και μια σταγόνα απ' τον καθέναν, για να 'χει τη δύναμη να περπατά...". Αυτό το βαμπίρ όμως δεν είναι άνθρωπος, δεν είναι "ο Έτσι", δεν είναι ο Χριστός, αλλά ο Εχθρός.
Σ' αυτούς τους ανθρώπους απευθύνομαι και τους προσκαλώ να μάθουν για τους αγίους που έκαναν και κάνουν το ίδιο μέσα στον ίδιο τον πολιτισμό μας, το ρωμέικο/χριστιανικό πολιτισμό. Τους αγίους που έζησαν "ροκ", που (όπως τους κάποτε νεαρούς ροκάδες) οι καθώς πρέπει "τους αποφεύγουν, τους βρίζουν και τους θεωρούν αλήτες", αλλά ξεπέρασαν τους ροκάδες, γιατί δεν εξέφρασαν μόνο τη διαμαρτυρία & τον πόνο τους, αλλά έδωσαν και τη ΛΥΣΗ στο πρόβλημα: το αγκάλιασμα του Χριστού, το απόλυτο άνοιγμα προς τη θεία Χάρη, την αγαθή ενέργεια του Θεού, που κάνει τον άνθρωπο άγιο και του δίνει ζωή στην αιωνιότητα.

Πέρα από συμβατικότητες, θεσμούς, τυποποιημένες "ηθικές αξίες" κ.τ.λ., υπάρχει ο πιο αντισυμβατικός όλων, ο Θεός: αντί να συντρίψει τους αμαρτωλούς, γίνεται φτωχός κι αδύναμος άνθρωπος και κάθεται να τον βασανίσουν μέχρι θανάτου, για να σώσει κι αυτούς (τους συγχωρεί μάλιστα καρφωμένος στο σταυρό απ' αυτούς). Ναι, είναι ο πιο αντισυμβατικός όλων, ο Θεός: αντί να σου λύσει τα προβλήματα μια και καλή, αφού "μας αγαπάει όλους", σ' έχει και βασανίζεσαι και περιμένει να Του ζητήσεις βοήθεια, για να σου δώσει δύναμη ν' αντέξεις το πρόβλημα, χωρίς να το εξαφανίσει! Επειδή αντέχοντας αυτό το πρόβλημα γίνεσαι άγιος, κι Αυτός αυτό θέλει, να γίνεις άγιος, όχι ανθρωπάκι... Αφήνει το κακό να υπάρχει στον κόσμο, για να σώσει και τους κακούς, τους εγκληματίες, τους εκμεταλλευτές (αρκεί να μετανοήσουν), και μόνο έχει ανοιχτή την πόρτα και καλεί τα θύματα να περάσουν, να τα εφοδιάσει με τη θεία Χάρη Του, που τα κάνει ν' αντέχουν τα πάντα, όπως κι Εκείνος τα άντεξε ως άνθρωπος! Πράγματι, αυτός ο Θεός είναι τρελός - πάντως δεν έχει την τυπική λογική & την τυπική ηθική. Πιο αντισυμβατικός δε γίνεται! Κι όποιος το αντέξει!...