Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

( ιστορική διαδρομή)

Ουσιώδες στοιχείο της εμπειρικής βίωσης του λειτουργικού χρόνου είναι στην παράδοση μας η νηστεία. Παλαιότερα οι άνθρωποι ζούσαν τη νηστεία. Ήξεραν πόσο μεγάλη σημασία έχει η νηστεία, όπως ήξεραν και πόσο μεγάλη σημασία έχει η κατάλυση. Όσο αμαρτία ήταν να μη νηστέψουν σε ημέρα νηστείας, τόσο αμαρτία ήταν γι’ αυτούς το να νηστεύουν σε πασχαλιάτικη ημέρα, σε ημέρα κατάλυσης. Δηλ. ήξεραν πως θα οικονομούσαν το χρόνο τους, ήξεραν πως μέσα στον κοσμικό χρόνο θα ζούσαν ένα λειτουργικό χρόνο. Εμείς προσπαθούμε να κατανοήσουμε με θεωρητικό τρόπο τι σημαίνει λειτουργικός χρόνος έξω απ’ αυτή τη βιωμένη παράδοση.

Κατά τον εβδομαδιαίο κύκλο έχουμε τη νηστεία της τετάρτης και της παρασκευής. Η Εκκλησία έχει θεσπίσει αυτή τη νηστεία από αρχαιοτάτων χρόνων, σύμφωνα μ’ αυτά που παρέλαβε από την Συναγωγή, δηλ. την Ιουδαϊκή παράδοση.

Επίσης πολύ νωρίς πιθανότατα από τα τέλη του 2^ου μ.Χ. αι. η Εκκλησία θεσπίζει την προετοιμασία των ανθρώπων που θα βαπτισθούν. Στην πρώιμη χριστιανική παράδοση, όπως και την Ιουδαϊκή κι όπως σε όλες τις παραδόσεις, ένα μεγάλο πνευματικό γεγονός οι άνθρωποι το περίμεναν μέσα από μια προετοιμασία.

Οι πατέρες της Εκκλησίας είδαν δηλ. ότι η προετοιμασία αυτή έπρεπε να αποσκοπεί όχι μόνο στη θεωρητική κατάρτιση, αλλά στην καθολική εσωτερική συγκρότηση της ψυχής του κατηχουμένου. Σ’ αυτή την προοπτική η νηστεία είναι ένα μέσον πνευματικής προετοιμασίας, μαζί με όλα τα’ αλλά που προβλέπονταν για τους κατηχουμένους.

Έτσι θεσπίσθηκαν από πολύ νωρίς οι λεγόμενες βαπτιστήριες περίοδοι νηστείας, όπως είναι η Μ. Τεσσαρακοστή. Η νηστεία και όλη η πνευματική προετοιμασία της Μ. Τεσσαρακοστής είχε να κάνει με το βάπτισμα κατά το εσπέρας του Μ. Σαββάτου. Προετοιμάζονταν οι μεν κατηχούμενοι για να βαπτισθούν και όλοι μαζί όδευαν γι’ αυτό το μεγάλο γεγονός. Αυτές τις νηστείες ξέρουμε στην Εκκλησία μας. Αργότερα επειδή οι ανάγκες αυξήθηκαν, θεσπίστηκαν και κάποιες άλλες νηστείες. Επειδή δεν μπορούσαν όλοι οι κατηχούμενοι να βαπτίζονται το Μ. Σάββατο, ορίστηκε μια δεύτερη μεγάλη βαφτιστήρια περίοδος που κατάληγε στην ημέρα των Θεοφανείων. Θεσπίστηκε λοιπόν μία ακόμη περίοδος προετοιμασίας, η Σαρακοστή των Χριστουγέννων που ουσιαστικά αποσκοπεί στη βάπτιση κατά την ημέρα των Φώτων.

Ορισμένες άλλες νηστείες που εισήχθησαν σιγά-σιγά, όπως η νηστεία της Παναγίας, των Αγ. Αποστόλων, είναι αποτέλεσμα της μοναστικής επίδρασης.

Πάντως η νηστεία είναι μόνο ένα από τα μέσα της πνευματικής προετοιμασίας. Κανονικά η νηστεία δεν είναι μόνο αποχή από ορισμένα φαγητά, είναι μία πολύπλοκη άσκηση

Κατ’ αρχήν είναι ένας έλεγχος του λογισμού και της θελήσεως. Η φύση μας μας καλεί να θέλουμε μία τροφή, κι’ εμείς ασκούμεθα επί της θελήσεως της φύσεως μας και δεν τρώμε αυτή την τροφή. Αλλά δεν είναι μόνο οι τροφές. Η βούληση μας και ο λογισμός μας γεννούν ορισμένες σκέψεις. Πρέπει αυτές τις σκέψεις να τις ελέγχουμε.

Δυστυχώς σήμερα με την άμβλυνση που υπάρχει δεν ακολουθείται αυτό και περιοριζόμαστε μόνο στη νηστεία του φαγητού. Αυτό δεν κάνει βέβαια κακό, αλλά δεν αρκεί, αν θέλουμε να δούμε τη νηστεία ως μια πλήρη πνευματική άσκηση, όπως την έχει θεσπίσει η παράδοση μας.

Παράλληλα η νηστεία και όταν τηρείται και όταν δεν τηρείται, είναι μια μνήμη της παρουσίας του ιερού στη ζωή μας, μία υπενθύμιση της αναφοράς προς την παρουσία του Θεού. Αρκεί να ξέρουμε ότι νηστεύουμε κατά την εκκλησιαστική τάξη ή δεν νηστεύουμε αρνούμενοι αυτή την τάξη.