Χρυσοστόμου Σμύρνης: Έφταιξε γιατί ήταν Έλληνας…

Της Αγνής Αναστασίου

Ημέρα μνήμης σήμερα του Χρυσοστόμου Σμύρνης

Η μεγαλύτερη καταστροφή που υπέστη το ελληνικό έθνος κατά τη νεότερη ιστορία του

Ο ΘΕΟΣ δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς. Εις τας τρικυμίας αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και εις τας δοκιμασίας ο καλός χριστιανός…

Μετά τις επιτυχίες του ελληνικού στρατού κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, λόγω της αιώνιας ελληνικής κατάρας του εμφύλιου διχασμού, ακολούθησε η μεγαλύτερη καταστροφή που υπέστη το ελληνικό έθνος κατά τη νεότερη ιστορία του. Τρία χρόνια μετά την πανηγυρική απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, ξεκίνησε ο όλεθρος.

Στις 27 Αυγούστου γίνεται η πρώτη εμφάνιση Τούρκων «τσετών» (ατάκτων) υπό τον Κιόρ (μονόφθαλμος) Μπεχλιβάν στη Σμύρνη. Η τρομοκρατία απλώνεται στην πόλη. Τα πλήθη συρρέουν στη Μητρόπολη.

Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, βοηθούμενος από τον αδελφό του Ευγένιο, κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει. Την επομένη τελεί Λειτουργία στην Αγία Φωτεινή. Είναι κάτωχρος από τη νηστεία και την αγρύπνια.

Όταν όμως βγαίνει στην Ωραία Πύλη γονατίζει και προσεύχεται σαν ταπεινός λευίτης και εγείρεται ως άγιος. Είναι το τελευταίο κήρυγμά του: «Η Θεία Πρόνοια δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την υπομονή μας την ώραν αυτήν.

Αλλ' ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς. Εις τας τρικυμίας αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και εις τας δοκιμασίας ο καλός χριστιανός. Προσεύχεσθε και θα παρέλθη το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και θα ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς».

Την ίδια μέρα εισήλθε στη Σμύρνη και ο στρατηγός Νουρεντίν πασάς. Πρώτη ενέργεια τού άλλοτε σφαγέα της Ιωνίας ήταν να εκδώσει προκήρυξη, με την οποία καλούσε να παραδοθούν όλοι οι Έλληνες και Αρμένιοι από ηλικίας 18 έως 45 ετών, «διότι έλαβον επισήμως τα όπλα εναντίον της πατρίδος, διότι κατετάγησαν εις τον εχθρικόν στρατόν, διότι...».

Δεύτερη ενέργεια του Νουρεντίν ήταν να ταπεινώσει και να εξοντώσει τον αλύγιστο δεσπότη. Με το πέρας της Λειτουργίας, ο Μητροπολίτης διατάχθηκε να παρουσιαστεί στο φρουραρχείο. Γαλήνιος ο Χρυσόστομος αποχαιρέτησε το πλήθος και ανεχώρησε με τον κλητήρα του, Θωμά Βούλτσιο. Από την κατάθεση του τελευταίου παίρνουμε τις πιο έγκυρες πληροφορίες.

Ο φρούραρχος δέχτηκε τον Χρυσόστομο και του υπαγόρευσε μια διαταγή. Μ' ένα αυτοκίνητο που τους παρεχώρησαν Αμερικανοί αξιωματικοί επέστρεψαν στη Μητρόπολη. Ο Μητροπολίτης αντέγραψε και κοινοποίησε στον λαό τη διαταγή του φρουράρχου: να παραδοθούν τα όπλα και όλοι να μείνουν στα σπίτια τους. Στις οκτώ το βράδυ ήλθε ο ίδιος αστυνόμος με δύο οπλισμένους στρατιώτες.

Ο Αμερικανός τότε πρέσβης στη Σμύρνη Τζορτζ Χόρτον γράφει στις σσ. 93-94 του βιβλίου του τα ακόλουθα: «Όπως λέγουν, ο Νουρεντίν είχε υιοθετήσει τη μεσαιωνική ιδέα να παραδώση τον Μητροπολίτη στον φανατικό όχλο, για να τον κάνει ό,τι ήθελε. Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις της ορθότητος αυτής της διαπιστώσεως, είναι όμως βέβαιο, ότι ο Μητροπολίτης θανατώθηκε απ' τον όχλο.

Εβιαιοπράγησαν επάνω του, του ξερρίζωσαν την γενειάδα του, τον εχτύπησαν με ρόπαλα και με μαχαιριές, ωσότου πέθανε, και ύστερα τον έσυραν σβαρνίζοντάς τον επάνω στους δρόμους. Το μοναδικό του φταίξιμο ήταν ότι ήταν ένας Έλλην με μεγάλο πατριωτισμό και ευγλωττία, που επιθυμούσε την πρόοδο της φυλής του και εργαζόταν για τον σκοπό αυτό».

Ο Χόρτον, πέρα από τα μαρτύριο του Χρυσοστόμου, μας δίνει και συγκλονιστικά στιγμιότυπα από την καταστροφή της Σμύρνης, που έδωσε το πρότυπο στον Χίτλερ για την καταστροφή της Βαρσοβίας.

Συγκλονιστικές μαρτυρίες

ΥΠΑΡΧΕΙ και μία άλλη ελληνική μαρτυρία. Πρόκειται για το φυλλάδιο που τύπωσε το 1925 (τρία χρόνια μετά την καταστροφή) ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης και το οποίο αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της Σμύρνης.

Οι πληροφορίες που δίνει για το μαρτύριο του Χρυσοστόμου είναι συγκλονιστικές. Γράφει: «Λίγο πριν το μεσημέρι της Κυριακής, έβγαλαν τον Μητροπολίτη από το φρουραρχείο.

- Να οι δικαστές σου και οι τζελάτηδές σου (δήμιοι), του είπεν ο φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλήχ Ζακήμ Εφέντης.

»Και τον παρέδωσε στον μαινόμενον όχλο που αποβραδύς ξημερώθηκε εκεί -βαλμένος, από τον Νουρεδίν- να τον προσμένη. Κι αρχινά το μαρτύριο.

Ο δρόμος απ' την Πλατεία του Διοικητηρίου ώς την πλατεία του Ικί Τσεσμέ -τούρκικη συνοικία της Σμύρνης- αγρίεψε από το μαρτύριο του καινούργιου αυτού Εθνομάρτυρα. Του έβγαλαν με ξιφολόγχη τα μάτια, του έκοψαν τ' αυτιά και τη γλώσσα.

Τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά. Γύρω απ' το σώμα του έστησε η απάνθρωπη, η αφάνταστα βάρβαρη τουρκική μανία τον πιο φρικτό χορό.

Δεν άφησαν τίποτε το σκληρό και το εξευτελιστικό που να μην το κάμουν στο αφανισμένο και μισοσκοτωμένο κορμί του Χρυσοστόμου.

»Κι εσύρθηκεν έτσι, ώς τους Ικί-Τσεσμέ, ο γέρων Μητροπολίτης Σμύρνης, κατακομματιασμένος. Από το κορμί του, εκεί, το μεθυσμένο από κτηνωδία πλήθος πήρε ένα κομμάτι της σάρκας του Χρυσοστόμου για φυλακτό ματωμένο. Το κεφάλι του με βγαλμένα τα μάτια, κομμένα τ' αυτιά και τη γλώσσα, με τα γένεια ξερριζωμένα και μαύρο από το ξύλο, αιματοστάλαχτο το έμπηξαν στην πατερίτσα του και η πομπή μαινόμενη από βλαστήμιες και σαρκασμό, το περιέφερε στους τουρκομαχαλάδες».

Στο μαρτύριο του μητροπολίτη παρευρέθηκαν και οι 20 Γάλλοι ναύτες, την αντίδραση των οποίων περιέγραψε ο Γάλλος συγγραφέας Ρενέ Πουό: «Η γαλλική περίπολος παρακολουθούσε... Οι Γάλλοι ναύτες ''είχαν βγει από τα ρούχα τους''.

Χωρίς υπερβολή, έτρεμαν από αγανάκτηση και αποφάσισαν να επέμβουν. Ο επικεφαλής αξιωματικός τους, όμως, ακολουθώντας τις διαταγές που είχε, με το περίστροφο στο χέρι, τους εμπόδισε να κάνουν οποιαδήποτε κίνηση...».

Στις 5 Σεπτεμβρίου τα τελευταία τμήματα του Γ' Σώματος Στρατού εγκατέλειψαν τη Μικρά Ασία από το λιμάνι της Αρτάκης.

Το μαρτύριο που ακολούθησε, με θύματα τον ελληνικό πληθυσμό, είναι γνωστό.

Πέρασαν 91 χρόνια από τότε, αλλά η φρίκη εκείνων των ημερών παραμένει ζωντανή. Σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου, είναι η ημέρα μνήμης του μάρτυρα Μητροπολίτη Χρυσοστόμου Σμύρνης.

πηγή