Ο ΧΑΡΙ ΠΟΤΕΡ ΚΑΙ Η ΣΧΕΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ Ιωάννη Μηλιώνη,

Ο ΧΑΡΙ ΠΟΤΕΡ ΚΑΙ Η ΣΧΕΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

 ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Ιωάννη Μηλιώνη,Δ/του της Σχολής «Άγιος Ιωάννης» St. John's
και μέλους του Δ. Σ της Π. Ε. Γ.

      Όταν πριν 10 περίπου χρόνια η Τζόαν Ρόουλινγκ (J. K. Rowling) συνέλαβε την ιδέα του ήρωα της «παιδικής» της σειράς, ίσως να μην είχε ακόμη διανοηθεί την προβολή, που τα βιβλία της έμελλε να έχουν από το παγκόσμιο κύκλωμα προώθησης του αποκρυφισμού, ευρύτερα γνωστό σαν το δίκτυο της Νέας Εποχής του Υδροχόου.
Η τοποθέτηση μας αυτή μπορεί αρχικά να φαντάζει αυθαίρετη, υπερβολική ή και «σκοταδιστική, φονταμενταλιστική, ξενοφοβική, φασιστική, ρατσιστική» ή και όποια άλλη . .ιστική από τους πολλούς παρόμοιους χαρακτηρισμούς, που ό αποκρυφισμός και ή παραθρησκεία και οι πίσω από αυτά κρυπτόμενοι έχουν εφεύρει, στην προσπάθεια τους να φιμώσουν τους ανά την γη ερευνητές του φαινομένου, που δε διστάζουν να αποκαλύπτουν τα σκοτεινά τους σχέδια. Μιά μικρή όμως λογική έρευνα στον τομέα της κυκλοφορίας και της προώθησης των αγαθών και ειδικά της φιλολογίας, εύκολα πείθει ότι τίποτε δεν μπορεί να διακινηθεί και ειδικά, παγκόσμια αν δεν ενταχθεί στο ιδιόμορφο «στάρ σύστεμ» της προώθησης των πωλήσεων, που στην περίπτωση μας άφορα εκατομμύρια αντίτυπα των τεσσάρων τίτλων, που ή σκωτσέζα συγγραφέας παρουσίασε μέσα σε λιγότερο από 6 χρόνια.
Το εντυπωσιακό μάλιστα είναι ότι η J. K. Rowling δεν είναι κάποια χαρισματική λογοτέχνης, ούτε το θέμα της: «Ιστορίες με μάγους», είναι θέμα πρωτότυπο. Θα πρέπει βέβαια να της αναγνωρίσουμε, ότι η πλοκή είναι ενδιαφέρουσα και συχνά δόσεις χιούμορ ποικίλουν τη διήγηση. Όμως είναι αυτά τα στοιχεία αρκετά για να δικαιολογήσουν κυκλοφορίες της τάξεως των 81. 000. 000 αντιτύπων και μετάφραση σε 42 γλώσσες μέσα σε 4 χρόνια όταν τα «Άπαντα του Σαίξπηρ» έχουν πουλήσει λιγότερα αντίτυπα μέσα σε 4 αιώνες;

Οι υποστηρικτές του Χάρι Πότερ ισχυρίζονται ότι τα δημιουργήματα της J. K. Rowling είναι «πνευματώδη, ερεθίζουν τη σκέψη, ψυχαγωγούν, διευρύνουν την παιδική φαντασία» κι ακόμη, «διατηρούν στοιχεία ηθικής». Επιπλέον ότι αυτή η Ρόουλινγκ «επέτυχε να επαναφέρει στον κόσμο του βιβλίου μια γενιά εθισμένη στα ηλεκτρονικά παιχνίδια».

Όλα αυτά είναι αλήθεια. Οι ιστορίες είναι γεμάτες απρόοπτα, απολαυστικά φανταστικά στοιχεία, που λίγοι από τους μικρούς αναγνώστες θα καταφέρουν να μη γοητευτούν: Πιόνια σκακιού, που μιλούν και συζητούν με τους παίκτες πάνω στη σκοπιμότητα των κινήσεων, αφθονία παιχνιδιών με νοημοσύνη, μυθολογικά όντα, που μπαινοβγαίνουν στις σκηνές, κουκουβάγιες, που διεκπεραιώνουν το ταχυδρομείο, ένας αξιαγάπητος γίγαντας, που επωάζει αυγά δράκου και πραγματοποιεί διασταυρώσεις νέων ειδών πλασμάτων, ξωτικά που υπηρετούν ευσυνείδητα, εντυπωσιακά σοφά φαντάσματα, που κάνουν φάρσες και, φυσικά, υπάρχει το Κουΐντιτς (Quidditch) ένας συνδυασμός από ράγκμπι, μπάσκετ μπολ και πόλο που παίζεται καβάλα σε μαγικά σκουπόξυλα. Όμως οι γοητευτικές λεπτομέρειες, ανακατεύονται με το αηδιαστικό, με κάθε ευκαιρία: Ο Ρόν μελετά ένα μαγικό ξόρκι, που η παρενέργεια τον κάνει να ξερνά γλοιώδεις μάζες. Το φάντασμα ενός μικρού κοριτσιού ζει μέσα στα απόβλητα του αποχωρητηρίου. Αναφορές σε περιττώματα δεν είναι σπάνιες. Η διούρηση δεν είναι πλέον ταμπού στα αναγνώσματα. Η χυδαιότητα μεταξύ συμμαθητών γίνεται συμπεριφορά ρουτίνας. Στο τέταρτο βιβλίο, αυτές οι τάσεις είναι πλέον εμφανείς, μαζί με μία πρόσθετη γεύση σεξουαλικότητας, που υποδηλώνεται σε αναφορές όπως: «Εξωτερικά γεννητικά όργανα» και μαθητές, που, κατά ζευγάρια, «κρύβονται μέσα στους θάμνους». Μαθητές μάγοι και μάγισσες διδάσκονται να χρησιμοποιούν τα μαγικά ραβδιά τους, ρίχνοντας ξόρκια και κατάρες, για να αλλάζουν το περιβάλλον τους, να τιμωρούν μικρούς εχθρούς και να προστατεύουν τον εαυτό τους εναντίον πιο μοχθηρών έχθρων. Μαθήματα μεταμόρφωσης τους διδάσκουν πως να μετατρέπουν αντικείμενα και ανθρώπους σε άλλου είδους όντα μερικές φορές παρά τη θέληση των μεταμορφούμενων. Στο μάθημα των Ελιξιρίων δημιουργούν καταπότια, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο άλλων. Στη Βοτανική καλλιεργούν φυτά που τους χρησιμεύουν στα Ελιξίρια οι ρίζες του φυτού Μανδραγόρας, για παράδειγμα, «είναι μικρά ζωντανά μωρά, που ουρλιάζουν όταν τα ξεριζώνουν για μετεμφύτευση» και καλλιεργούνται με προορισμό να «κόβονται κομματάκια και να βράζονται σε ένα μαγικό φίλτρο». Ο κόσμος των μάγων έχει σαν επιδίωξη τη Δύναμη και την Εσωτερική Γνώση κι από αυτή την άποψη είναι η σύγχρονη εκδοχή κλάδου τουΓνωστικισμοϋ, της θρησκευτικής εκείνης πίστης και λατρείας, που προσπάθησε να υπονομεύσει τον Χριστιανισμό τους πρώτους αιώνες. Οι αυτοαποκαλούμενοι «Χριστιανοί Γνωστικοί» του 2ου αιώνα, δεν ήταν καθόλου Χριστιανοί, ακυρώνοντας τη σημασία της Αναστάσεως και διαστρεβλώνοντας την αντίληψη περί σωτηρίας, σύμφωνα με τις παραδοσιακές γνωστικές δοξασίες ότι: «Ο άνθρωπος σώζει μόνος του τον εαυτό του, αποκτώντας απόκρυφη γνώση και δύναμη». Το πρόσωπο του Χριστού ήταν γι' αυτούς ένας ακόμη «μύθος» τον οποίο ενέτασσαν στην κοσμοθεωρία τους.

Στο σχολείο Χόγκουαρτς, γιορτές σαν τα Χριστούγεννα και το Πάσχα απογυμνώνονται από τον Χριστό, προβάλλονται σαν κοινωνικά έθιμα και απορροφώνται από το «ευρύτερο» περιβάλλον της αποκρυφιστικής συμβολικής κοσμολογίας. Το Χαλοουγουΐν (Halloween)1 είναι η μεγάλη εορτή του έτους. Ο Κόσμος των Μάγων της J. K. Rowling, Γνωστικός στην ουσία και στις πρακτικές του, εξουδετερώνει τη διδασκαλία της Εκκλησίας και ταυτίζεται με ό,τι πιο ανώμαλο και καταστρεπτικό στον σημερινό κόσμο.
Μπορεί όμως να προβληθεί η αντίρρηση: «Αφού πρόκειται για φανταστική δημιουργία, η συγγραφέας έχει το ελεύθερο να καθορίσει τους δικούς της νόμους και να είναι συνεπής προς τα πλαίσια, που η ίδια καθόρισε».
Αυτή όμως η θέση παραγνωρίζει το γεγονός ότι ο Κόσμος των Μάγων της Ρόουλινγκ προβάλλεται σε αλληλεπίδραση με τον πραγματικό κόσμο παραβιάζοντας την ηθική και των δύο.

Η ιστορία διαδραματίζεται στο σημερινό Λονδίνο και στις εξοχές της Βρετανίας. Οι μάγισσες και οι μάγοι είναι οι γνωστικοί μυστικοί των οποίων η απόκρυφη γνώση πρέπει να διαφυλαχθεί από τους απλούς ανθρώπους και να αποκαλυφθεί μόνο σε νεοφύτους αποκρυφιστές. Οι μαθητές και οι καθηγητές του Χόγκουαρτς είναι πρόσωπα, που θα μπορούσε κανείς να συναντήσει σε κάθε αγγλικό σχολείοοικοτροφείο. Η διαφορά έγκειται μόνο στις εξωπραγματικές δυνάμεις τους και τις εκκεντρικές τους δραστηριότητες. Μερικοί, σαν τον Χάρι Πότερ, είναι συμπαθείς, άλλοι είναι σνομπ και θρασύδειλοι. Αυτός είναι ο δικός μας κόσμος, στον οποίο όμως οι υπερφυσικές δυνάμεις επαναπροσδιορίζονται σαν ανθρώπινες ικανότητες, που απαιτούν μόνο τη σωστή διδασκαλία ώστε να χρησιμοποιούνται σωστά.

Κι ενώ η Ρόουλινγκ «επιβεβαιώνοντας» τη χρήση τω απόκρυφων δυνάμεων για καλούς σκοπούς εις βάρος της κατάχρησης τους, περιβάλλει το δημιούργημα της με το μανδύα της ηθικής, τελικό αποτέλεσμα είναι η μετάθεση από τη μέχρι σήμερα αντίληψη μας της γραμμής της μάχης καλού και κακού. Η γραμμή αυτή ποτέ δεν προσδιορίζεται. Το αρχέτυπο της «κατάχρησης της μαγείας» είναι, βέβαια, ο Βόλντεμορτ, του οποίου η βάρβαρη σκληρότητα και η επιθυμία για Δύναμη, είναι καταφανώς διαβολική. Όμως ο αναγνώστης καθησυχάζεται, ώστε να ελαχιστοποιήσει ή και να ξεχάσει τελείως ότι ο ίδιος ο Χάρι Πότερ και πολλοί άλλοι από τους «καλούς», συχνά χρησιμοποιούν τις ίδιες δυνάμεις, σε μειωμένη κλίμακα, υποθετικά για καλούς σκοπούς. Η λανθασμένη αντίληψη ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» υποφώσκει σε όλο το έργο. Η θέση της συγγραφέως, μέσα από τους χαρακτήρες και την πλοκή, συνεχώς ενισχύει το μήνυμα ότι: Αν κάποιος είναι «συμπαθητικός», αν έχει «καλές» προθέσεις, αν είναι θαρραλέος και πιστός στους φίλους του, τότε δικαιούται να ενεργεί όπως ο ίδιος κρίνει. Τότε είναι ικανός να μάχεται και το πιο αποτρόπαιο κακό με τις μαγικές δυνάμεις, φυσικά, σαν το ιδανικό όπλο. Το παραπάνω συμβαδίζει με την συγκεχυμένη αντίληψη της συγγραφέως περί εξουσίας. Στην ουσία, η μαγεία είναι μία προσπάθεια υπέρβασης των περιορισμών της ανθρώπινης φύσης και της αυθεντίας του Θεού, με σκοπό την απόκτηση έλεγχου πάνω στην υλική κτίση και στη βούληση των άλλων, μέσω παραποίησης των υπερφυσικών δυνάμεων. Η μαγεία σχετίζεται με την απόκτηση έλεγχου με βίαιο τρόπο. Αποτελεί βασική άρνηση των Θείων Νόμων μέσα στη δημιουργία. Στο Βασιλειών α' (Σαμουήλ α' 15:23) ή μαντεία εξισώνεται με το πνεύμα της ανταρσίας. Η Εκκλησία θεωρεί τη μαντεία, μαγεία και ειδωλολατρία. Όλες οι πρακτικές της μαγείας, με τις όποιες κάποιος προσπαθεί να καθυποτάξει απόκρυφες δυνάμεις, ώστε να τις θέσει στην υπηρεσία του, για να έχει υπερφυσικές δυνάμεις επάνω σε άλλους είναι αυστηρά αντίθετες με το Νόμο του Θεού και την Εκκλησία2. Στον Κόσμο των Μάγων της Ρόουλινγκ, τα παιδιά διδάσκονται να διαχειρίζονται απροσδιόριστες δυνάμεις και να μην υποτάσσονται σε άλλο νόμο παρά στις ειδικές Αρχές (Κυβέρνηση των Μάγων), που θα τα βοηθήσουν να ασκούν τις δυνάμεις τους «με σύνεση». Όμως οι ίδιες οι Αρχές αυτές είναι διασπασμένες, μεταδίδοντας στον ευεπηρέαστο αναγνώστη τη σιγουριά, ότι το πιο έγκυρο πρόσωπο να αποφανθεί ποια είναι και ποια δεν είναι η «αποδεκτή χρήση μαγείας», είναι ο ίδιος ο νεαρός μαθητευόμενος μάγος, καθοδηγούμενος περιστασιακά με τη μεσολάβηση κάποιου Ντάμπλντορ ή κάποιας άλλης μορφής γκουρού. Το «Υπουργείο Μαγείας» προσπαθεί να ρυθμίσει τη χρήση της μαγείας, όμως δρα τόσο αδέξια και μπερδεύεται με συμβιβασμούς, όσο και οι κυβερνήσεις των απλών ανθρώπων.

Η συγγραφέας ορθώνει κατ' επανάληψη τη νομιμοφροσύνη για να την καταρρίψει στη συνέχεια με αδέξια χτυπήματα. Οι Ντάρσλεϊ είναι μία παρωδία αυστηρού συντηρητισμού, «ευαίσθητοι στο καθετί, έστω και λίγο έξω από το συνηθισμένο». Ο Πέρσι, ο αδελφός του Ρόν, ο πιο ανιαρός, στην οικογένεια των Ουέσλι, είναι μια καρικατούρα του λεπτολόγου υπαλλήλου, «μίζερος στην παράβαση καθήκοντος». Ο μοχθηρός καθηγητής Σνέιπ, υποκριτής και τυπολάτρης, φλύαρος και κοινότοπος, στο τέλος αποδεικνύεται σύμμαχος.

Στο Χόγκουαρτνς αν και οργανωμένο με τους κανονισμούς ενός συνηθισμένου οικοτροφείου, η ανυπακοή του Χάρι Πότερ συχνά παραβλέπεται κι ακόμη, ανταμείβεται από τις αρχές του σχολείου. Στο κάτω, κάτω είναι ένα ξεχωριστό αγόρι, χαρισματικό, που μισείται από την ενσάρκωση του κακού και προορισμένο να μεγαλουργήσει. Επιπλέον, το κουράγιο και η ευρηματικότητα του συνδυασμένα με μια αίσθηση «δίκαιης μεταχείρισης» προς τους «καλούς» συμμαθητές πάντα επιβραβεύονται εις βάρος των «κακών» χαρακτήρων.
Είναι όμως ο Χάρι Πότερ πράγματι τόσο καλός; Εκβιάζει τους θείους του, χρησιμοποιεί ζαβολιές και άπατες και «παραβαίνει εκατό κανόνες» (για να παραθέσουμε τον ελαφρά επικριτικό, αλλα τελικά συγκαταβατικό Ντάμπλντορ). Συχνά λέει ψέματα, για να γλιτώσει από φασαρίες και επιτρέπει στον εαυτό του να εξοργίζεται υπερβολικά και να εκδικείται τους αντιπάλους συμμαθητές του. «Μισεί» τους εχθρούς του.
Σύντομα ο αναγνώστης συλλαμβάνει τον εαυτό του να συγχωρεί τον Χάρι για όλ' αυτά, επειδή οι αντίπαλοι του είναι είρωνες και μνησίκακοι.

Καταδικάζοντας τους, με απολυταρχικό τρόπο, η Ρόουλινγκ περιγράφει τέτοιους «κακούς» χαρακτήρες σαν άσχημους και στην εμφάνιση. Δε χάνει ευκαιρία να χλευάσει τους Ντάρσλεϊ, επειδή είναι χονδροί, ενώ διακωμωδεί τα άγαρμπα σώματα των μαθητών, που αντιπαρατίθενται στον Χάρι Πότερ.
Από αυτές τις λεπτομέρειες και πληθώρα άλλων, μέσα στη σειρά των τεσσάρων βιβλίων, ο μικρός αναγνώστης ενθαρρύνεται στην ανάπτυξη των πιο χαμηλών του ενστίκτων, ενώ η ηθική αντιμετωπίζεται φαρισαϊκά. Στην πραγματικότητα, πουθενά μέσα στα βιβλία δεν υπάρχει κάποιο σύστημα απολύτων άξιων, με βάση το οποίο να μετριούνται οι πράξεις. Με μια λέξη, αυτή είναι η προβολή μιας μαγείας στο απόλυτα υλιστικό επίπεδο. Η μαγεία σαν δύναμη ανθρώπινη στην υπηρεσία του υλισμού. Όταν το ανθρώπινο πρόσωπο προσδιορίζεται με μόνα τα υλικά του χαρακτηριστικά, τότε το Κακό ταυτίζεται με κάποια αφηρημένα λάθη ή προβλήματα στο ψυχικό δυναμικό. «Οι σύγχρονοι άνθρωποι», σημειώνει ο Gabriele Amorth, ειδικός ερευνητής επί των αιρέσεων, «χάνουν την αίσθηση της πραγματικότητας σχετικά με το μεταφυσικό Κακό. Σαν αποτέλεσμα, έχουν γίνει περισσότερο τρωτοί στην επιρροή πονηρών πνευμάτων, που ζητούν να διαφθείρουν και να καταστρέψουν ψυχές».

Συνοψίζοντας τα ανωτέρω μπορούμε εύκολα να διακρίνουμε, ότι η Ρόουλινγκ δίνει με τη σειρά του «Χάρι Πότερ», ένα ακαταμάχητο όπλο στην Νέα Εποχή του Υδροχόου, στον ιδιαίτερα ευαίσθητο χώρο του προσηλυτισμού της νέας γενιάς της ανθρωπότητας, των παιδιών μας . . .
Αποδέχεται κάτι που επί γενεές η Θεοσοφία της Μπλαβάτσκη, της Μπαιζάν, της Μπέιλη και των άλλων αποκρυφιστικών εκπροσώπων της προσπαθεί να μας πείσει, με όλους τους δυνατούς τρόπους: Θεάματα, Φιλολογία, Διαφήμιση: Ότι η Μαγεία έχει δύο όψεις. Ότι υπάρχει με δύο μορφές: Την «Λευκή», την κατ' αυτούς ονομαζόμενη και «Θεουργία», με την οποία κανείς μπορεί να επιτελεί δήθεν «καλά» έργα. Και τη «Μαύρη», τη Σκοτεινή, τη γνωστή και σαν Σατανισμό.
Από τη στιγμή, που κάποιος πεισθεί στη αντίθεη και αντιεκκλησιαστική αυτή κοσμοθεωρία, έχει ήδη ασυνείδητα αποδεχθεί την ένταξη του στις δυνάμεις του Σκότους και η επιστροφή είναι πολύ δύσκολη. Αυτό είναι το «δώρο» της J. K. Rowling στη Νέα Εποχή του Υδροχόου και σε όσους συμπορεύονται με αυτήν, για οποιοδήποτε λόγο.

1. Εορτή παγανιστικής προέλευσης, με έντονο το μαγικό και εωσφορικό στοιχείο και μεγάλη εξάπλωση στην αγγλόφωνη Δύση, κυρίως στις Η. Π. Α. Εορτάζεται την 31η Οκτωβρίου.
2. Μαγεία, Μάγος, Φαρμακεία, Αγυρτία, Εγγαστρίμυθος:
Έ ξ' 11-13, 22, η' 3, 1415, κβ' 18, Λευιτικ. ιθ' 26, 30, 31, κ' 6, 27, Αρ. κγ' 23, Δευτερ. η' 914, Α' Βασ. κη' 3, 79, 822, Δ' Βασ. ιζ' 17, κα' 6, κγ' 24, Α' Παρ. ι' 13, Β' Παρ. λγ' 6, Σοφ. Σολ. ιβ' 4, ιζ' 78, Σοφ. Σειράχ λδ' 5, Μιχ. γ' 67, ε' 11, Μαλ. γ' 5, Ης. η' 19, ιθ' 3, μδ' 25, μζ' 1215, Ίερ. λδ' 910, Ίεζ. ιβ' 24, ιγ' 67, 1723, κα' 2223, 29, κβ' 28, Δαν. β' 2, 27. Πρά|. η' 11, Γαλ. ε' 20, Β' Θεσ. β' 312, Άποκ. θ' 21, ιη' 23, κα' 8, κβ' 15.

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 27  2002

πηγή