Οι ανησυχίες του Πατριάρχη, η Πενταρχία και τα περί Τρίτης Ρώμης

 

Ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Καθημερινή» πριν από λίγες ημέρες κάνει λόγο για τις ανησυχίες του Οικουμενικού μας Πατριάρχου, ο οποίος φοβάται ότι θα έρθουν να του πάρουν την πρωτιά οι Ρώσοι...
Και πού νομίζετε αγαπητοί αναγνώστες ότι εκμυστηρεύτηκε αυτούς τους φόβους του; Μα... πού αλλού; Στους Αμερικανούς!
Εύλογα και καλόπιστα αναρωτιέται κανείς γιατί δεν προτίμησε να εκφράσει τους φόβους του στους ίδιους τους ρώσους και να συζητήσει ως αδελφός προς αδελφόν (εάν δε αμαρτήση εις σε ο αδελφός σου, ύπαγε και έλεγξον αυτόν μεταξύ σου και αυτού μόνου... Ματθ. 18,15) με τον Πατριάρχη της Ρωσίας το θέμα που τον απασχολούσε.
Γιατί αναζήτησε προστασία από τους Αμερικανούς σαν να είναι πολιτικός αρχηγός κάποιου κρατιδίου, του οποίου αμφισβητείται η εδαφική ακεραιότητα;
Η απάντηση είναι πολύ απλή: γιατί επικρατεί η σκέψη ότι το Πρωτείο τιμής είναι ταυτισμένο με Πρωτείο εξουσίας.
Αυτό δηλαδή για το οποίο κατηγορούμε τους Ρωμαιοκαθολικούς θέλουμε να το επιβάλλουμε μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία!
Το πρόβλημα δεν είναι οι Ρώσοι, οι ρουμάνοι ή οι βούλγαροι. Το πρόβλημα είναι ότι κάποιοι εμμένουν στο να θεωρούν ότι η δική τους αρχιερωσύνη είναι ανώτερη των υπολοίπων.
Δεν θέλουν να είναι Πρώτοι μεταξύ ίσων (primus inter pares) και επιθυμούν να απολαμβάνουν την έννοια του Πατριάρχη της Ανατολής.
Επειδή την πνευματικότητα την έχουμε αποχωριστεί προ πολλού για χάρη της εξουσίας, αυτό που μας ενδιαφέρει είναι μήπως διασαλευθεί κάτι από τα κεκτημένα του κόσμου τούτου.
Συχνά αναφέρεται η λεγόμενη Πενταρχία. Πενταρχία δεν υπάρχει όμως γιατί απλά «αρχή» σημαίνει εξουσία και η έννοια της εξουσίας είναι εντελώς ασύμβατη με την Ορθόδοξη πνευματικότητα.
Η ειρήνη της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν θα διασαλευθεί αν χάσει τα πρωτεία του (φευ, μη γένοιτο!!!) το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο.
Θυμίζουμε ότι Εκκλησία υπήρχε και πριν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο δεν είναι η Μήτηρ όλων των Εκκλησιών, όπως λανθασμένα προβάλλεται.
Ο τίτλος αυτός ανήκει μόνο στη Σιωνίτιδα Εκκλησία και είναι περιττό να εξηγήσουμε το γιατί.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι Μήτηρ των Εκκλησιών που δημιουργήθηκαν με τη δική του ιεραποστολή.
Ακόμη και ο Απόστολος Παύλος, ο απόστολος των εθνών που ίδρυσε τόσες τοπικές εκκλησίες δεν απέδωσε σε καμία αυτό τον τίτλο!
Να θυμίσουμε επίσης εν συντομία, χωρίς να κουράσουμε τους αναγνώστες με περιττές ακαδημαϊκές αναλύσεις, ότι κατά την Α' Οικουμενική Σύνοδο (325), το Πατριαρχικό σύστημα δεν υπήρχε αφού δημιουργήθηκε με την Δ' Οικουμενική Σύνοδο (451).
Η πρώτη σε δύναμη Εκκλησία ήταν εκείνη της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας και για εκείνη συνεκλήθη η Α' Οικουμενική σύνοδος, αφού αντιμετώπιζε προβλήματα με τον αρειανισμό.
Την Εκκλησία της Αλεξανδρείας ακολουθούσε σε δύναμη εκείνη της Αντιοχείας.
Η έννοια Πατριαρχείο δεν υπάρχει μέχρι και την Δ' Οικουμενική Σύνοδο (451) και ο Πρώτος της κάθε Εκκλησίας καλείται Αρχιεπίσκοπος.
Με τη επικράτηση του Μ. Κωνσταντίνου και τη μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Δύση στην Ανατολή, αποφασίζεται να είναι η Κωνσταντινούπολη η κοιτίδα της αυτοκρατορίας και έτσι το 330 γίνονται τα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας.
Το 381 με τη Β' Οικουμενική Σύνοδο (η οποία συνεκλήθη στην αρχή ως Ενδημούσα και έπειτα έλαβε οικουμενικό χαρακτήρα) και τον κανόνα 3 έχουμε για πρώτη φορά αναγνώριση των προνομίων του επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως (Τον μεν τοι Κωνσταντινουπόλεως επίσκοπον έχειν τα πρεσβεία της τιμής μετά τον της Ρώμης επίσκοπον, δια το είναι αυτήν νέαν Ρώμην).
Αυτός μάλιστα ο κανόνας απετέλεσε και σημείο τριβής μεταξύ της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας και της Κωνσταντινουπόλεως για πάρα πολλά χρόνια, καθώς η Εκκλησία της Αλεξανδρείας έχανε τη δύναμή της από την Κωνσταντινούπολη μόνο και μόνο επειδή ήταν τότε πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας.
Ο ρόλος του Κυρίλλου Αλεξανδρείας κατά την Γ' Οικουμενική Σύνοδο (431) είναι ενδεικτικός της δυνάμεως της τοπικής Εκκλησίας της Αλεξανδρείας ακόμη και την εποχή εκείνη! Κατά την Δ' Οικουμενική σύνοδο (451) με τον κανόνα 28 θεμελιώνονται τα προνόμια του Κωνσταντινουπόλεως:
«.... Και γαρ τω θρόνω της πρεσβυτέρας Ρώμης, δια το βασιλεύειν την πόλιν εκείνην, οι Πατέρες εικότως αποδεδώκασι τα πρεσβεία· και τω αυτώ σκοπώ κινούμενοι οι εκατόν πεντήκοντα θεοφιλέστατοι επίσκοποι, τα ίσα πρεσβεία απένειμαν τω της Νέας Ρώμης αγιωτάτω θρόνω ευλόγως κρίναντες, την βασιλεία και συγκλήτω τιμηθεισα πόλιν και ίσων απολαύουσαν πρεσβείων τη πρεσβυτέρα βασιλίδι Ρώμη, και εν τοις εκκλησιαστικοίς ως εκείνην μεγαλύνεσθαι πράγμασι, δευτέραν μετά εκείνην υπάρχουσαν....».
Τα όσα αναφέραμε δείχνουν ότι οι λόγοι που δόθηκε το Πρωτείο τιμής ήταν καθαρά πολιτικοί. Άλλωστε αν μελετήσει κανείς και την αυτοκρατορική νομοθεσία εκείνης της περιόδου θα δει ότι οι αποφάσεις αυτών των κανόνων είναι σχεδόν επιθυμία του αυτοκράτορα.
Τα ανωτέρω λοιπόν δεν είναι νοσηρό αποκύημα της φαντασίας μας, αλλά ιστορικά γεγονότα που τεκμηριώνονται από τις πηγές της εποχής.
Καλό είναι λοιπόν να μην ταράζονται όσοι αγαπητοί αδελφοί βλέπουν γύρω τους Τρίτες Ρώμες, Τέταρτες κτλ. γιατί το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν θα μας το πάρει κανείς: ούτε βούλγαροι, ούτε ρώσοι, ούτε σέρβοι.
Άλλωστε ότι έχουμε μας το δίνει ο Θεός και όταν το χάνουμε μας το παίρνει γιατί μάλλον δεν το εκτιμήσαμε όπως έπρεπε, κάνοντας κατάχρηση και όχι χρήση της δωρεάς Του( τω γάρ έχοντι παντί δοθήσεται και περισσευθήσεται, του δε μη έχοντος και ο έχει αρθήσεται απ' αυτού Ματθ. 25,29).
Μέσα από το Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως ο Θεός μας έδωσε τον άγιο Γρηγόριο Θεολόγο, τον άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο και πολλούς άλλους αγίους αλλά μας έδωσε και Νεστορίους.. που όμως δεν πρόκειται να αλλοιώσουν το γεγονός ότι το Πατριαρχείο αποτελεί έναν φάρο πνευματικότητας, που όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αναγνωρίζουν.
Καλύτερα λοιπόν να σταματήσουμε να αναμασάμε την έννοια του εθνοφυλετισμού, την οποία ενίοτε χρησιμοποιούμε περισσότερο από εκείνους που φοβόμαστε ως κατακτητές, να αναζητήσουμε την πνευματικότητα που χάσαμε διαλεγόμενοι με πάσης φύσεως αιρετικές παραφυάδες, κάνοντας υποχωρήσεις που σπάνια βλέπουν το φως της δημοσιότητας και τότε όταν βρούμε αυτά που χάσαμε δεν έχουμε να φοβηθούμε κανένα.
Θα κλείσουμε με την απάντηση που έδωσε ο ίδιος ο Κύριος μας στους μαθητές του έπειτα από το αίτημα των υιών του Ζεβεδαίου για πρωτοκαθεδρία:
« Ο δε Ιησούς προσκαλεσάμενος αυτούς είπεν. Οίδατε ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτών. Ουχ ούτως έσται εν υμίν, αλλ' ος εάν θέλη εν υμίν μέγας γενέσθαι έσται υμών διάκονος, και ος αν θέλη εν υμίν είναι πρώτος έσται υμών δούλος. Ώσπερ ο υιός του ανθρώπου ουκ ήλθεν διακονηθήναι αλλά διακονήσαι και δούναι την ψυχήν αυτού λύτρον αντί πολλών (Ματθ. 20, 25-28)».