Στην εορτή της περιτομής του Χριστού (1 Ιανουαρίου)

 

     [...] Σύμφωνα με το νόμο, οκτώ ημέρες μετά τη γέννησή του, οι γονείς έκαναν την περιτομή του παιδιού και του έδωσαν το όνομα Ιησούς, καθώς το είπε ο Άγγελος στην παρθένο Μαρία, όταν της έφερε από τον ουρανό το μήνυμα ότι θα γίνει η μητέρα του Θεοί. «Και ιδού συλλήψη εν γαστρί και τέξη υίόν και καλέσεις το όνομα αυτού Ίησοϋν». Το ίδιο όνομα είπε πάλι ο Άγγελος, όταν σε όραμα καθησύχαζε τον θορυβημένο Ιωσήφ· τον βεβαίωνε για τον τρόπο με τον οποίο η Παρθένος θα γινότανε μητέρα και εξηγούσε για ποιό λόγο το παιδί θα ονομαζόταν Ιησούς· «το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματος έστιν Αγίου. Τέξεται δε υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν· αυτός γαρ σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτού». Το όνομα Ιησούς, καθώς γράφει ο απόστολος Παύλος στην προς Φιλιππησίους επιστολή, είναι το «υπέρ παν όνομα», στο οποίο θα πέσει και θα προσκυνήσει κάθε αρχή και εξουσία «επουρα­νίων, επιγείων και καταχθονίων». Αλλά κι ο απόστολος Πέτρος, μετά την Πεντηκοστή ενώπιον των αρχόντων, των πρεσβυτέρων και των αρχιερέων του λαού διεκήρυξε και είπε ότι «ουκ έστιν άλλω ουδενί η σωτηρία, ουδέ γαρ όνομα έστιν έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν ανθρώποις, εν ω δει σωθήναι ημάς».

Στο σημείο αυτό πρέπει να προσέξουμε και να επιμείνουμε. Ο Ιησούς Χριστός λοιπόν δεν είναι εθνικός απελευθερωτής, όπως τον περίμεναν οι Εβραίοι, αλλ’ ούτε και κοινωνικός ηγέτης και επαναστάτης, όπως τον βλέπουν πολλοί από τους συγχρόνους μας, ακόμα και χριστιανοί. Ο Ιησούς, καθώς και το όνομά του φανερώνει, είναι ο θείος Σωτήρας του κόσμου, ο υιός του Θεού που έγινε υιός ανθρώπου, για να σώσει «τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτών». Λαός του Ιησού Χριστού, λαός του Θεού, δεν είναι μόνο οι Εβραίοι, αλλά όλοι που θα πιστέψουν σ’ αυτόν, η Εκκλησία, που αυτή είναι ο λαός του Θεού.

Ακόμα πρέπει να προσέξουμε και σε κάτι άλλο, που αυτό αναφέρεται στην ονοματοδοσία των χριστιανών. Πολλοί από τους χριστιανούς και σχεδόν όλοι συνδέουν τη βάπτιση του παιδιού με την ονοματοδοσία και θαρρούν πως βαπτίζομε το παιδί, για να του δώσουμε όνομα. Και είναι μεν αλήθεια ότι το όνομα αγιάζεται κι αυτό στη βάπτιση και συνάπτεται στο πρόσωπο του ανθρώπου, αλλά δεν δίδεται στο παιδί όταν βαπτίζεται ούτε και γι’ αυτό βαπτίζεται. Πριν από τη βάπτιση είναι η κατήχηση του παιδιού κι εκεί πρωτοακούεται το όνομά του, αλλ’ όμως ούτε και στην κατήχηση δίδεται το όνομα, αλλά οκτώ ημέρες μετά τη γέννηση του παιδιού όπως όριζε ό νόμος και στην Παλαιά Διαθήκη. Πριν λοιπόν από την κατήχηση και τη βάπτιση του παιδιού, υπάρχει Ευχή της Εκκλησίας «Εις το κατασφραγίσαι παιδίον, λαμβάνον όνομα τη ογδόη ημέρα από της γεννήσεως απίου». Τότε, όταν ο ιερέας δίνη το όνομα στο παιδί, μαζί με τα άλλα, λέγει και τα εξης· «δος, Κύριε, ανεξάρτητον μείναι το όνομά σου το άγιον επ’ αυτόν, συναπτόμενον εν καιρώ ευθέτω τη αγία Σου Εκκλησία και τελειούμενον διά των φρικτών Μυστηρίων…».

Το όνομα λοιπόν κάθε χριστιανού είναι άγιο όνομα, που συνάπτεται στον άνθρωπο και συνδέεται με τη ζωή του «διά των φρικτών μυστηρίων», με την βάπτιση δηλαδή, τη θεία Κοινωνία και τα άλλα. Εδώ φαίνεται πόσο πρέπει να προσέχουν οι χριστιανοί στα ονόματα που δίνουν στα παιδιά τους. Τα ονόματα των πιστών πρέπει να είναι ονόματα της Εκκλησίας και των αγίων της πίστεως. Ο κάθε χριστιανός σηκώνει το όνομά του για πάντα στη βασιλεία του Θεού· μ’ αυτό πολιτογραφείται και μένει στην Εκκλησία.

Ας προχωρήσουμε τώρα στο δεύτερο μέρος του σημερινού ευαγγελικού αναγνώσματος. Μας ομιλεί πάλι για τη συμμόρφωση της άγιας μητέρας του Ιησού Χριστού και του θετού πατέρα του Ιωσήφ προς το νόμο και τις εντολές του Θεού· «επορεύοντο… κατ’ έτος εις Ιερουσαλήμ τη εορτή του Πάσχα». Γνώρισμα των ευσεβών ανθρώπων είναι ότι πάντα συμμορφώνονται στις εντολές του Θεού και σε όσα ορίζει η Εκκλησία. Κι όταν δεν φτάνουν ίσως να εξηγήσουν τους λόγους των εντολών, οδηγούνται από την πίστη ότι «τω Θεώ μέλει περί ημών». Οι εντολές του Θεού και οι κανόνες της Εκκλησίας είναι πάντα για το καλό των ανθρώπων.

Τρεις ήσαν οι μεγάλες εορτές των Εβραίων, η εορτή του Πάσχα, η εορτή της Πεντηκοστής και η εορτή της Σκηνοπηγίας. Αυτές οι τρεις ονομάζονταν εορτές των προσκυνητών, επειδή σ’ αυτές κάθε άνδρας ήταν υποχρεωμένος να πηγαίνει στα Ιεροσόλυμα, για να προσκυνήσει στο ναό. Έτσι έλεγε ακριβώς η εντολή· «Τρεις καιρούς του ενιαυτού οφθήσεται παν αρσενικόν σου ενώπιον Κυρίου του Θεού σου». Μπορούμε να καταλάβουμε τη θρησκευτική, αλλά και την εθνική σημασία της εντολής, τότε μάλιστα που δεν υπήρχαν άλλοι τρόποι και μέσα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων παρά μόνο η συνάντησή τους σε ορισμένους καιρούς και τόπους. Αλλ’ αυτή τη σημασία έχουν πάντα και σήμερα ακόμα οι εορτές και οι πανηγύρεις της Εκκλησίας^-γίνονται αφορμή και είναι ευκαιρία να συναντηθούν, να γνωριστούν και να συνδεθούν μεταξύ τους οι άνθρωποι.

Για την παιδική ηλικία του Ιησού Χριστού τα ιερά Ευαγγέλια δεν μας λένε παρά μόνο γι’ αυτά τα δύο, για το προσκυνηματικό ταξίδι του κάθε χρόνο στα Ιεροσόλυμα και για το επεισόδιο που συνέβη, όταν ήταν δώδεκα ετών. Γι’ αυτά τα δύο μας ομιλεί το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, ο ευαγγελιστής δηλαδή Λουκάς, κατά τις πληροφορίες που πρέπει να είχε από την ύπεραγία Θεοτόκο. Το επεισόδιο αυτό, ότι δηλαδή ο Ιησούς Χριστός, έμεινε στα Ιεροσόλυμα κι ύστερα οι γονείς του τον βρήκαν «εν τω ιερώ καθεζόμενον εν μέσω των διδασκάλων και ακοὐοντα αυτών και επερωτώντα αυτούς», πρέπει να το συνδυάσουμε με τα λόγια του Ευαγγελιστή, που δύο φορές τα ίδια σχεδόν επαναλαμβάνει στην αρχή και στο τέλος της περικοπής. Στην αρχή «Το δε παιδίον ηύξανε και εκραταιούτο πνεύματι. πληρούμενον σοφίας και χάρις Θεού ην επ’ αυτό». Και στο τέλος· «Και Ιησούς προέκυπτε σοφία και ηλικία και χάριτι παρά Θεώ και ανθρώποις».

Αυτά τα δύο ευαγγελικά χωρία με το ίδιο νόημα είναι από τα δυσκολότερα για να τα ερμηνεύσουμε. Τί είναι λοιπόν ο Ιησούς Χριστός; Ο ευαγγελιστής Λουκάς, ως γιατρός που είναι, αλλά και ως θεόπνευστος συγγραφέας, κάνει μια παρατήρηση και διάγνωση για τη σωματική και διανοητική, αλλά και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού, που αφορά το ίδιο και στο Θεό και στον άνθρωπο. Τί είναι λοιπόν το παιδί Ιησούς; Ο προικισμένος άνθρωπος, που αναπτύσσεται φυσιολογικά κι από την ηλικία των δώδεκα ετών δείχνει τα εξαίρετα προσόντα του; Ή ο Θεός, που βαθμηδόν και προοδευτικά αποκαλύπτει τις υπερφυσικές ιδιότητές του; Είναι σε τέλειο βαθμό και τα δύο. Τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Θεάνθρωπος. Αυτή είναι η ορθόδοξη εκκλησιαστική διδασκαλία και πίστη, κατοχυρωμένη σε οικουμενικές Συνόδους.

Στο τέλος του σημερινού ευαγγελικού αναγνώσματος πρέπει να προσέξουμε επίσης σε δύο σημεία, που μας βοηθούν για να εννοήσουμε ορθά, όσο είναι δυνατό στον ανθρώπινο λογισμό, την αλήθεια για το θεανδρικό πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Στη στοργική επιτίμηση της μητέρας, «Τέκνον τί εποίησας ημίν ούτως; Ιδού ο πατήρ σου καγώ οδυνώμενοι εζήτουμέν σε» ο Ιησούς απήντησε ίσια και καθαρά· «Τί ότι εζητείτε με; Ουκ ήδειτε ότι εν τοις του πατρός μου δει είναι με;». Ύστερα από το επεισόδιο, ο Ευαγγελιστής μαρτυρεί ότι ο Ιησούς και οι γονείς του πήγαν στη Ναζαρέτ «και ην υποτασσόμενος αυτοίς». Η απάντηση αυτή του Ιησού και η υποταγή του ύστερα στους γονείς του μας δίνουν ακριβώς να εννοήσουμε τι είναι ο υιός του Θεού, που έγινε υιός άνθρωπου. Έχει τη συνείδηση πως είναι Θεός, κι ύστερα, ως άνθρωπος και ως παιδί, υποτάσσεται και υπακούει στους γονείς του.

Η ενανθρώπηση του θείου Λόγου και το πρόσωπο του Ιησού Χριστού είναι το «μέγα της ευσέβειας μυστήριον» καθώς το ψάλλει η αρχαία Εκκλησία και μας διασώζει τον ύμνο ο απόστολος Παύλος στην πρώτη προς τον Τιμόθεο επιστολή. Μέγα καθ’ εαυτό, ως προς την ουσία και τα αποτελέσματα, αλλά μέγα και βαθύ, για να μπορέσουμε εμείς να το συλλάβουμε στο νου μας και να το κατανοήσουμε. Δεχόμαστε το θείο λόγο, όπως μας αποκαλύπτεται στις Γραφές και το πιο συνετό και σίγουρο είναι να ακούμε το λόγο, να βλέπουμε τα γεγονότα και να σιωπούμε πιστεύοντας. Ερμηνευτή και διδάσκαλο έχουμε την Εκκλησία. Αυτό έκανε και η ύπεραγία Θεοτόκος, για την οποία ο Ευαγγελιστής δύο φορές, μαρτυρεί ότι «η μήτηρ αυτού διετήρει πάντα τα ρήματα ταύτα εν τη καρδία αυτής». Αμήν.

(Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης +Διονυσίου, «Ο Λόγος του Θεού», τ. Α΄, εκδ. Αποστ. Διακονίας- απόσπασμα)