Μητροπολίτης Αθανάσιος Νικομηδείας

Ο Αθανάσιος Νικομηδείας, ή Αθανάσιος ο του Καρύδη, (1755 -1821), ήταν Κύπριος επίσκοπος αρχικά Λιβύης, αργότερα μητροπολίτης Νικομηδείας και εθνομάρτυρας του 1821.

Γεννήθηκε στη Κύπρο το 1755 και από ενωρίς ακολούθησε την ιεροσύνη. Σπούδασε στη Βενετία απ΄ όπου επιστρέφοντας στηνελλαδική χώρα δίδαξε σε σχολή στην Αθήνα. Στη συνέχεια μετέβη στοΠατριαρχείο Αλεξανδρείας όπου και χειροτονήθηκε βοηθός επίσκοπος του Πατριάρχη, αναλαμβάνοντας αργότερα επίσκοπος Λιβύης. Το 1791 εκλέχθηκε μητροπολίτης Νικομηδείας.
Όταν εκδηλώθηκε η Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν ήδη μητροπολίτης Νικομηδείας και συνοδικός επίσκοπος στηνΚωνσταντινούπολη. Κατηγορήθηκε από τους Οθωμανούς ως υποκινητής της επανάστασης των Ελλήνων όταν αρνήθηκε μεταξύ άλλων μητροπολιτών να επικυρώσει την εγκύκλιο με τον αφορισμό της Επανάστασης από το Πατριαρχείο. Οι τουρκικές αρχές τότε τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στην Κωνσταντινούπολη στις φυλακές του Μποσταντζή μαζί με τους συλληφθέντες επίσης επισκόπους Δέρκων Γρηγόριο, Αγχιάλου Ευγένιο, Εφέσου Διονύσιο, Αδριανουπόλεως Δωρόθεο, Θεσσαλονίκης Ιωσήφ και Τυρνόβου Ιωαννίκιο.

Την ημέρα του Πάσχα, 10 Απριλίου 1821, μετά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, στην κεντρική πύλη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι Τούρκοι, μέσα στο πλαίσιο των σουλτανικών αντιποίνων, μετέφεραν τον Αθανάσιο και τους μητροπολίτες Αγχιάλου Ευγένιο και Εφέσου Διονύσιο, σε διάφορα σημεία της πόλης όπου και τους απαγχόνισαν. Στο δε στήθος και των τριών μητροπολιτών φερόταν υβριστική επιγραφή χαρακτηρίζοντάς τους προδότες και αποστάτες.
Τα σώματά τους παρέμειναν κρεμασμένα επί τριήμερο, μετά δε την αποκαθήλωσή τους, αφού σύρθηκαν και διαπομπεύθηκαν ατιμωτικά στους δρόμους της πόλης από τουρκικό όχλο αλλά και Εβραίους, στη συνέχεια ρίχτηκαν στη θάλασσα. Λίγες ημέρες μετά ανασύρθηκαν από κάποιους ευσεβείς Χριστιανούς όπου και τάφηκαν κάποια στο Επταπύργιο και άλλα σε κοντινό νησί απροσδιόριστου σημείου.

Αναφορά Οικονόμου

Ιδιαίτερη αξιόπιστη πηγή της περιγραφής του μαρτυρίου που υπέστη η παραπάνω τριάδα των εθνομαρτύρων μητροπολιτών μετά του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ "υπέρ πίστεως και πατρίδος" αποτελεί ο επιμνημόσυνος λόγος του Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων που εκφώνησε ένα χρόνο μετά, στις 10 Απριλίου του 1822, στην Οδησσό, στο εκεί ετήσιο μνημόσυνο του Πατριάρχη "και των συν αυτώ μαρτυρησάντων Μητροπολιτών", που έχει διασωθεί.

Σύμφωνα με την περιγραφή αυτή μετά τη δύση του Ηλίου του Μεγάλου Σαββάτου του 1821 οι τρεις μητροπολίτες μεταφέρθηκαν σε ιδιαίτερο κελί των φυλακών όπου υπέστησαν φρικώδη μαρτύρια "...εφέρθησαν στρέβλαι, ητοιμάσθησαν μάστιγες, επυρώθησαν σίδηρα και εβιάζοντο οι ιεροί αθληταί να εξομόσωσι την πίστην την αμώμητον. Εστρέβλωνον, εξήρθρωναν, εμάστιζον, αφρίζοντες οι βασανισταί, αλλ΄ οι Ιεράρχαι καρτερούντες προσήύχοντο".
Συνεχίζοντας παρά κάτω την περιγραφή μετά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη: "την πρωίαν της Κυριακής εξήγαγον συγχρόνως εκ του δεσμωτηρίου τους τρεις Ιεράρχας συνοδεύοντες αυτούς ως σαρκοφάγοι γύπες, άλλο πλήθος ασεβών, και πεζοί και ιππείς, και νέοι και άνδρες, όλοι ένοπλοι, όλοι άγριοι, όλοι φονικοί... Οι δε ιερομάρτυρες μέχρι μέν τινος ήγοντο συμπεριπατούντες, αλλ΄ έπειτ΄ απεχωρίζοντο, απαγόμενος άλλος αλλαχού".
Ειδικότερα για τον μητροπολίτη Αθανάσιο αναφέρεται: "Ο Αθανάσιος οδηγηθείς πέραν της λεγομένης Κιγκλιδωτής πύλης είπεν «ώ Θεέ μη με παραδώσης εις τα θηρία να με βασανίσουν μέχρι τελευταίας αναπνοής, αλλά παρέλαβε τώρα, παρακαλώ, την ψυχήν μου εις χείρας σου εν ειρήνη». Ταύτα ειπών πεσών κατά γης εξέπνευσεν. Οι τύραννοι όμως μη αρκεσθέντες εις τον φυσικόν τούτον θάνατον επιβιβάσαντες επί κτήνους το ιερόν εκείνο σώμα το ωδήγησαν εις τον προωρισμένον της εκτελέσεως τόπον και το εκρέμασαν νεκρόν!".

O Αθανάσιος, αν και ο ίδιος φιλάσθενος και καχεκτικός διακρίθηκε για την φροντίδα του για τη μόρφωση του κλήρου αλλά και για την εκπαίδευση των Ελλήνων της μητρόπολής του ιδρύοντας με εράνους ελληνικό σχολείο, για την ανέγερση του οποίου πρόσφερε ο ίδιος 1000 γρόσια, στο οποίο και δίδασκαν μορφωμένοι κληρικοί. Ως Συνοδικός επίσκοπος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη βελτίωση των συνθηκών της λειτουργίας της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής και τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της.

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.Β΄, σελ.9.
• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica" τομ.3ος, σελ.248.