Ομιλία εις τα Βάϊα (Αγίου Επιφανίου, Επισκόπου Κωνσταντίας της Κύπρου)

Χαίρε με ασυγκράτητη χαρά, θυγατέρα της Σιών. Απόλαυσε βαθιά χαρά και αναγάλλιασε, ολόκληρη του Χριστού η Εκκλησία. Έρχεται πάλι σε σένα ο Βασιλιάς. Ο νυμφίος σου έρχεται καθισμένος στο πουλάρι, όπως σε θρόνο. Ας βγούμε να Τον προϋπαντήσουμε. Ας βιαστούμε να δούμε τη δόξα Του. Ας προλάβωμε να τιμήσουμε τον ερχομό Του με χαρά. Άλλη μια φορά σωτηρία στον κόσμο, πάλι ο Θεός έρχεται για να σταυρωθεί. Ο Βασιλιάς της Σιών, η προσδοκία των εθνών, ξαναέρχεται σ᾽ αυτήν και χαρίζει πάλι τη σωτηρία στον κόσμο. Το φως άλλη μια φορά μας επισκέπτεται και η πλάνη διαλύεται, η αλήθεια λουλουδίζει, χορεύει η Εκκλησία και χηρεύει η Συναγωγή. Πάλι ντροπιάζονται οι δαίμονες, σκορπίζει η κατάρα, και πάλι ταράζονται οι Εβραίοι, συντρίβεται ο δράκοντας, χαίρονται τα Έθνη και η Σιών στολίζεται. Έρχεται ο Χριστός καθισμένος στο πουλάρι, όπως σε θρόνο. Αναγαλλιάστε ουρανοί. Υμνήστε Άγγελοι. Ευφρανθείτε τα βουνά. Σκιρτήστε λόφοι. Παφλάστε ποταμοί. Ο λαός της Σιών χορέψετε, οι Εκκλησίες χαρείτε. Ψάλλετε ιερείς, προφήτες ελάτε πρώτοι, ευαγγελισθείτε μαθηταί, υποδεχτείτε λαοί. Τρέξτε μαζί και οι γέροντες, χορέψετε μητέρες και τα νήπια τραγουδήστε. Φωνάξτε νέοι, οι φυλές μαζευτείτε. Κάθε πλάσμα, κάθε ύπαρξη, κάθε τάξη, κάθε τι που αναπνέει, όλη η γη, κάθε αξίωμα, όλες οι ηλικίες, όλες οι αρχές των εθνών, όλες οι βασιλείες, ας υποδεχθούν βασιλικά το βασιλιά των βασιλέων, δεσποτικά των δεσποτών το Δεσπότη. Ας προσκυνήσουμε, ας τραγουδήσουμε θεϊκά τραγούδια στο Θεό των θεών, στον αιώνιο νυμφίο θεϊκούς νυφιάτικους χορούς, ας χορέψουμε. Χαρούμενοι ας ανάψουμε τις χαρωπές λαμπάδες μας, τους χιτώνες των ψυχών μας, όπως ταιριάζει για να τιμήσουμε το Θεό, ας αλλάξουμε. Ας ετοιμάσουμε όμορφα τους δρόμους της ζωής, τα βαΐα της νίκης ας κρατήσουμε για το νικητή του θανάτου. Και ας σείσωμε τους βλαστούς της ελιάς στο βλαστό της Μαρίας. Αγγελικά ας υμνήσουμε το Θεό των Αγγέλων. Ας κραυγάσουμε μαζί με τα παιδιά, όπως πρέπει στο Θεό. Μαζί με το πλήθος και εμείς την κραυγή του πλήθους ας πούμε: «Ωσαννά, στον ουρανό. Ευλογημένος αυτός που έρχεται στ᾽ όνομα του Θεού». Ο Θεός και ο Κύριος φάνηκε σαν φως, έλαμψε σ᾽ εμάς που καθόμασταν στο σκότος και τη σκιά του θανάτου. Φάνηκε η επανόρθωση για όσους έπεσαν, φάνηκε η σωτηρία των αιχμαλώτων, φάνηκε η ανάβλεψη των τυφλών, φάνηκε η παρηγοριά για όσους πενθούν, φάνηκε η ανάπαυση όσων κοπιάζουν. Φάνηκε των διψασμένων το ξεδίψασμα. Φάνηκε η δικαίωση των αδικημένων. Φάνηκε των απελπισμένων η λύτρωση. Φάνηκε η ένωση των χωρισμένων. Φάνηκε η θεραπεία των ασθενών. Φάνηκε η γαλήνη όσων είχαν βρεθεί σε τρικυμία.
Γι’ αυτό και εμείς μαζί με το πλήθος ας φωνάξουμε σήμερα στο Χριστό:«Ωσαννά», που θα πει «Σώσε μας ο ουράνιος Θεός». Ω καινούργια πράγματα, θαύματα ανέλπιστα! Χτες ο Χριστός ανέστησε το Λάζαρο, σήμερα ο Ίδιος βαδίζει προς το θάνατο. Σε άλλον χτες, σαν Ζωή, τη ζωή χάρισε και σήμερα ο ζωοδότης έρχεται στο θάνατο. Χτες έλυσε τα σάβανα του Λαζάρου, σήμερα έρχεται να τυλιχτεί στα σάβανα ο Ίδιος, θεληματικά. Χτες από το σκοτάδι έβγαλε τον άνθρωπο. Σήμερα για τον άνθρωπο έρχεται να μπει στα σκότη και τη σκιά του θανάτου. Χτες, έξι μέρες πριν από το Πάσχα, ζωντανό και με τις πέντε αισθήσεις, τον τετραήμερο ο Τριήμερος, στις δυο αδελφές τον ένα αδελφό τους χαρίζει. Και σήμερα βαδίζει στο Σταυρό. Στη Μαρία τον τετραήμερο νεκρό χαρίζει, ενώ στην Εκκλησία τριήμερο χαρίζει τον Εαυτό Του ο Χριστός. Εκεί μόνο η Βηθανία θαυμάζει. Εδώ εορτάζει ολόκληρη η Εκκλησία. Εορτάζει την εορτή των εορτών, έχοντας στο μέσο το βασιλιά των αΰλων Δυνάμεων, ως Νυμφίο μαζί και Βασιλιά. Εορτάζει εορτή, σαν ελιά κατάκαρπη στον κήπο του Θεού, που πυκνόφυλλη πάντα σκιάζει. Εορτάζει η Εκκλησία εορτή, και είναι σαν κρίνο ανοιξιάτικο, όπου ο Χριστός είναι το αληθινό κρίνο, το θαλερό, που δεν κρίνει αλλά σώζει τον κόσμο. Όπου ο Χριστός είναι το γιατρευτικό βότανο, που γιατρεύει αληθινά τα πάθη των αρρώστων. Όπου ο Χριστός είναι το αμπέλι που λέει: «Εγώ είμαι το αμπέλι το αληθινό.» Όπου ο ελαιώνας ο Οποίος αληθινά ελεεί όσους ελπίζουν σ᾽ Αυτόν. Εκεί είναι όπου βλάστησε ο κλάδος ο προαιώνιος από τη ρίζα του Ιεσσαί, χωρίς να καλλιεργήσει και να σκάψει ο γεωργός. Εκεί όπου βρίσκεται η αέναη πηγή. Εκεί όπου δεν υπάρχει Φυσών και Γεών, Τίγρης και Ευφράτης, αλλά Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς και Ιωάννης, που ποτίζουν της Εκκλησίας του Χριστού το περιβόλι. Εκεί όπου όλη σήμερα η νεολαία, καθώς ελαία κατάκαρπη γεμάτη από ελιές, τον ελεήμονα Χριστό παρακαλούμε. Φυτεμένοι στο κτήμα του Χριστού, ανοιξιάτικα μέσα στον κήπο Του ανθισμένοι, εορτάζομε την εορτή μας, βλέποντας ότι έχει υποχωρήσει η χειμωνιά του Νόμου.
Γιόρταζε, Εκκλησία του Χριστού, όχι τυπικά και σωματικά, αλλά χορεύοντας χορό πνευματικό. Γιόρταζε τη γιορτή σου, βλέποντας την πτώση των ειδώλων και ζώντας τη δική σου ανάσταση. Προσθέτω τη φωνή μου στην ιερή και ισχυρή φωνή του Παύλου: «Πέρασαν τα παλιά· όλα ιδού, έχουν γίνει καινούργια». Αλλά και ανέλπιστα. Γι᾽ αυτό χαρείτε, χαρείτε, νεολαία του Χριστού. Είστε η Εκκλησία του Χριστού. Γιόρταζε, η Εκκλησία, η κόρη του Θεού και αγαλλίασε. Δική σου είναι ακέραια η δόξα, γνήσια κόρη του βασιλιά Χριστού. Και δεν είσαι η χήρα κάποιου αλλά του Θεού η σύζυγος, που ανθίζεις, όχι στ᾽ αριστερά του Θεού για τους ειδωλολάτρες, αλλά στα δεξιά. Είσαι το λουλούδι της θεογνωσίας. Δεν σε μολύνει αίμα δουλικό, αλλά του Θεού το Αίμα σε σφραγίζει. Δεν λατρεύεις τον Ωβήλ αλλά τον Εμμανουήλ. Δεν ανυμνείς την Τρωάδα αλλά την Τριάδα. Δεν τιμάς τον Πλάτωνα παρά τον Παντοκράτορα Θεό μας. Δεν τιμάς τον αλεξίκακο Ηρακλή, αλλά τον Παράκλητο, τον ποιητή των όλων. Δεν προσκυνείς τον Αριστοτέλη που σ᾽ έκαμε σοφό, αλλά τον Θεό που σ᾽ έσωσε για όλους τούς αιώνες. Έπεσε ο Κρόνος γιατί προσέλαβε σάρκα ο Θεός Λόγος. Δεν γεννήθηκε με συνέργεια ανδρός αλλά γεννήθηκε με δύναμη Θεού από τη Μαρία. Προσέξετε τη χάρη της ημέρας. Δήτε τη λαμπρότητα της εορτής. Χαίρε λοιπόν και αγαλλίασε, της Σιών κόρη. Γέμισε ευφροσύνη και αναγάλλιασε όλη η Εκκλησία του Χριστού. Γύρισε γύρω τα μάτια σου και κοίταξε μαζεμένα τώρα, τα σκορπισμένα πρώτα στα έθνη παιδιά σου. Δες της γιορτής την ευλάβεια. Δες του λαού τούς σύμφωνους ύμνους. Δες όλες τις γλώσσες ενωμένες, όλα τα στόματα σαν να ᾽ναι ένα να αναπέμπουν δοξολογικά τον ίδιο ύμνο. Δες τα πρόβατα που πρώτα είχαν ξεγλιστρήσει έξω από την πόρτα σου να είναι τώρα στην αγκαλιά σου. Άκουσε των εθνών την επιφήμιση, που είναι των ασωμάτων Αγγέλων η μίμηση. Πρόσεξε την αρμονία των αγγελικών χορών. Πρόσεξε ανθρώπων πλήθος που μοιάζει με παρατάξεις Αγγέλων. Θεώρησε τούς ψαλμούς σαν ύμνους Αγγέλων και τα παιδιά σαν άκακα αρνάκια που ψάλλουν στο Χριστό και λένε: «Ωσαννά στον ουράνιο Θεό. Ευλογημένος Αυτός που έρχεται.» Μαζί τους χτύπησε χαρούμενα και πανηγυρικά και το χέρι σου και φώναξε με καθαρή και λιονταρίσια φωνή λόγους εόρτιους και ευχαριστήριους. Ιδού εγώ και τα παιδιά που μου έδωσε ο Θεός, σ᾽ εμένα που ήμουν κάποτε άτεκνη και ασήμαντη στείρα. Ευλογημένος Αυτός που ήρθε, αλλά και που έρχεται στ᾽ όνομα του Κυρίου. Θεός μας και Κύριος είναι και φάνηκε για μας Αυτός που έρχεται και που ο κόσμος ολόκληρος δεν μπορεί να Τον περικλείσει. Ευλογημένος Αυτός που έρχεται χωρίς να απομακρύνεται από τον ουρανό. Ευλογημένος ας είναι Αυτός που έρχεται ως άνθρωπος, και που θα έρθει πάλι ως Θεός. Ευλογημένος Αυτός που ήρθε σ᾽ εμένα συμβολικά καβαλικεύοντας σε γαϊδουράκι σαν να ᾽ταν πάνω σε Χερουβίμ. Άκουσε τι μας λέει ο ιεροκήρυκας Ευαγγελιστής της εορτής.
Όταν πλησίαζε ο Κύριος στη Βηθφαγή και στη Βηθανία, κοντά στο βουνό που λέγεται των Ελαιών, έστειλε δύο από τους μαθητές Του παραγγέλλοντάς τους: «Πηγαίνετε στο απέναντι χωριό και καθώς μπαίνετε θα βρείτε γαϊδουράκι δεμένο. Λύστε το και φέρτε το εδώ.» Έκαναν οι Μαθηταί όπως τους παράγγειλε ο Ιησούς. Έστρωσαν τα ρούχα τους στο γαϊδουράκι και καβαλίκεψε ο Ιησούς. Και όταν έφτασε στους πρόποδες του βουνού, ο κόσμος που είχε συναχτεί για την εορτή, πήραν κλαδιά φοινίκων και βγήκαν να υποδεχθούν τον Ιησού. Και όσοι πήγαιναν μπροστά και όσοι ακολουθούσαν φώναζαν: «Ωσαννά στο γιο του Δαυίδ, ευλογημένος Αυτός που έρχεται στ᾽ όνομα του Κυρίου.» Αυτή είναι η Δεσποτική παρουσία στην παρούσα εορτή μας. Αυτή είναι η παλαιά και η νέα παραμονή στην Σιών του Βασιλέως των Βασιλέων. Αυτή είναι η πανηγυρική και πάνδημη έλευση της σημερινής ημέρας του Δημιουργού των όλων. Γι’ αυτό, αδελφοί μου, τώρα, όλο το πλήθος που ήρθαμε στην εορτή, ας βγούμε να Τον υποδεχτούμε, ορατοί και αόρατοι εορταστές, οι προφήτες που προηγούνται χρονικά, και οι διδάσκαλοι και όσοι ακολουθούν το γαϊδουράκι, όλοι όσους δένει αναμεταξύ τους η πίστη στο Θεό. Σήμερα τα ουράνια με τα επίγεια και τα καταχθόνια μαζί ας ψάλλουν. Κάθε στόμα και πνεύμα ας ανοίξει για τη δοξολογία του Θεού. Τα Χερουβίμ βροντοφωνήστε: «Άγιος, άγιος, άγιος, Κύριος ο Τρισάγιος, Σαβαώθ· από τη δόξα Του γεμάτος ο ουρανός και η γη.» Σεραφείμ, υμνήστε, προφήτες, κηρύξετε. Ας λέει ο άλλος:«Χαίρε, Κόρη της Σιών, διαλάλησε, Κόρη της Ιερουσαλήμ.» Και ο άλλος ας κραυγάσει ατενίζοντας το βασιλέα Χριστό: «Ιδού το αρνί του Θεού, που σηκώνει την αμαρτία του κόσμου.» Κι άλλος ας διαλαλήσει για τον Ίδιο τον Κύριο: «Αυτός είναι ο Θεός μας· δεν θα σταθεί άλλος κοντά Του.» Και κάποιος άλλος ας προσθέσει: « Ιδού ο άνθρωπος μαζί και Θεός, Ανατολή είναι το όνομά Του.» Και ο Δαυίδ ατενίζοντας το Χριστό που προήλθε από τη γενιά του, ας ψάλλει: « Είναι Θεός και Κύριος μας και παρουσιάστηκε για μας.» Κάποιος άλλος το γόνυ κλίνοντας ας πει στο Χριστό: «Ολόκληρη η γη ας σε προσκυνήσει.» Και άλλος ας προτρέψει τους λαούς: «Συγκροτήστε γιορτή στον ίσκιο ως τις άκρες του θυσιαστηρίου.»
Έτσι γινόταν παλαιά ο ερχομός του Κυρίου μας με το πουλάρι στη Σιών. Πάνδημη ομόνοια, οι χοροί των Πατέρων, των δικαίων ο λαός, τα πνεύματα των προφητών, τα παιδιά των Εβραίων, τα νήπια των μητέρων, τα πλήθη των Αγγέλων. Άλλοι άπλωναν τις φτερούγες τους, άλλοι κρατούσαν τα βάγια κι άλλοι ακολουθούσαν. Άλλοι έκοβαν κλαδιά, εκείνοι έπλεκαν στεφάνια, αυτοί έλυναν το γαϊδουράκι, άλλοι έστρωναν τα ρούχα τους, άλλοι άνοιγαν τις πύλες κι άλλοι καθάριζαν τους δρόμους. Αυτοί ετοίμαζαν το γαϊδουράκι κι εκείνοι διαλαλούσαν τη νίκη, άλλοι κουνούσαν τα κλαδιά κι άλλοι έλεγαν στα νήπια: «Υμνήστε, παιδιά, το Κύριο». Τα παιδιά αποκρίνονταν: «Ωσαννά, ευλογημένος Αυτός που έρχεται στο όνομα του Κυρίου.» Ω καινούργια πράγματα κι ανέλπιστα θαύματα της εορτής. Τα παιδιά σαν θεολόγοι χαρακτηρίζουν ως Θεό το Χριστό και οι ιερείς τον βρίζουν. Τον προσκυνούν παιδιά που θηλάζουν, και δείχνουν ασέβεια οι δάσκαλοι. Τα παιδιά τραγουδούν «Ωσαννά» και οι Εβραίοι κραυγάζουν να σταυρωθεί. Αυτά έρχονται με τα βάγια στο Χριστό κι εκείνοι Τον ζυγώνουν με μαχαίρια. Αυτά κόβουν κλαδιά κι εκείνοι ετοιμάζουν το ξύλο του Σταυρού. Τα παιδιά στρώνουν τα ρούχα τους στο Χριστό και οι ιερείς σκίζουν τα ρούχα του Χριστού. Τα παιδιά ανεβάζουν το Χριστό στο γαϊδουράκι κι οι γέροντες ανεβάζουν το Χριστό στο Σταυρό. Τα παιδιά προσκύνησαν τα πόδια του Χριστού κι εκείνοι κάρφωσαν με τα καρφιά τα πόδια του Χριστού. Τα παιδιά Του αφιερώνουν τον ύμνο κι αυτοί Του προσφέρουν το ξίδι. Τα παιδιά την τιμή και τη χολή εκείνοι. Τα παιδιά κουνούν τα βάγια κι αυτοί με τη ρομφαία Τον τρυπούν. Τα παιδιά υμνούν το Χριστό πάνω στο πουλάρι κι αυτοί Τον αναβάτη του πουλαριού πουλούν. «Το βόδι κατάλαβε τον Κύριό του, όταν πλησίασε στη φάτνη Του κι οι λαοί αναγνώρισαν τον κατακτητή τους. Ο Ισραήλ μόνο δεν αναγνώρισε το Χριστό, το Θεό του.» Οι άγριες κάποτε φυλές, θεοφίλητες έγιναν, οι άνομοι έννομοι και οι έννομοι παράνομοι. Ας είναι. Δεν ντράπηκες τους προφήτες, σκότωσες τους ιερείς, διέστρεψες τις Γραφές, κατέλυσες το Νόμο, καταπριόνισες τους δικαίους, αψήφησες το Μωυσή, κατάσφαξες τους γιούς, βεβήλωσες το Ναό, παράτησες το Θεό, δεν πίστεψες στο Χριστό, εξευτέλισες τα θαύματα, δυσπίστησες για το Λάζαρο, δεν πίστεψες στους τυφλούς που ξαναβρήκαν το φως τους. Καλά όλα αυτά. Τί έχεις όμως να πεις γι’ αυτά τα παιδιά; Τί δογματίζεις για τον ύμνο των νηπίων; Πες μου ποιός τα φώτισε; Ποιός τα δίδαξε; Ή ποιός τα παρότρυνε και τους έδωσε τη γνώση; Ποιός ξαφνικά στ᾽ αμάθητα παιδιά έδωσε το λόγο, αν όχι ο Χριστός ο προαιώνιος Λόγος; Τώρα οι νέοι και τα παιδιά και τα νήπια, που με το ένα χέρι κρατούν το μητρικό μαστό, τον αγγελικό ύμνο αναμέλπουν. Κρατούν το μαστό με το ένα χέρι και με το άλλο κουνούν τα κλαδιά στο Χριστό. Τα παιδιά, η φύση χωρίς να έχει πείρα του λόγου, θεολογούν· αμέσως το λόγο τον προφητικό, των Αγγέλων τον ύμνο προσφέρουν, σαν δώρο στο Θεό και κραυγάζουν : «Ωσαννά στον ουρανό. Ευλογημένος Αυτός που έρχεται στο όνομα Κυρίου. Είναι ο Θεός και Κύριός μας κι ήρθε για μας.»
Μέσα στο ξέσπασμα της χαράς και της εορτής, παίρνοντας θάρρος απευθύνω τις ερωτήσεις μου σ᾽ αυτά τα ένθεα παιδιά. Τί λέτε, παιδιά του Θεού, του Θεού υμνολόγοι; Πώς συγχρονίζετε τις φωνές σας με τον ύμνο των Χερουβίμ; Και πως, ενώ σαν άνθρωπο βλέπετε το Χριστό στο γαϊδουράκι, κραυγάζετε όπως ταιριάζει στο Θεό «Ωσαννά στον ουράνιο»; Ναι, μας λένε τα παιδιά με τη θεία γλώσσα. Στο γαϊδουράκι κάθεται ο Χριστός, χωρίς να απομακρύνεται καθόλου από τον πατρικό κόλπο. Στο γαϊδουράκι κάθεται, αλλά το θρόνο των Χερουβίμ δεν εγκαταλείπει. Αλλά Αυτός ο ένσαρκος που ζει ανάμεσα στους θνητούς, ο Ίδιος συγχρόνως και στον ουρανό υπάρχει αληθινός Θεός, ο Κύριος των πάντων, του κόσμου, των εθνών. Είναι ο αληθινός Θεός και ο δωρητής. Είναι ο δημιουργός και ο οδηγός και ο Σωτήρας όλων. Αυτός κάνει την είσοδό Του στην κάτω Ιερουσαλήμ και δεν απομακρύνεται από την άνω. Αυτός είναι ο δημιουργός των αιώνων. Έρχεται από την αιωνιότητα και πορεύεται στην αιωνιότητα. Αυτός είναι ο μόνος δημιουργός του ουρανού. Αυτός βαδίζει στη θάλασσα σαν να είναι στη γη. Αυτός τυλίγει τη θάλασσα με την ομίχλη. Αυτός έβαλε κορωνίδα του κόσμου τον άνθρωπο. Αυτός ρύθμισε τα όρια των θαλασσών. Αυτός άπλωσε τη γη μετέωρη στο κενό. Αυτός φρόντισε την ομορφιά των λουλουδιών. Αυτός άπλωσε σαν ρούχο τον ουρανό και με λαμπρά τον στόλισε αστέρια. Αυτόν τρέμουν τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ φοβούνται. Αυτόν υμνεί ο ήλιος και δοξολογεί η σελήνη. Αυτόν ψάλλουν τα άστρα κι υπηρετούν οι πηγές. Αυτόν φοβούνται οι άβυσσοι, μπροστά Του τα τάρταρα δειλιάζουν. Σ᾽ Αυτόν υπακούουν τα θηρία της θάλασσας κι οι δράκοντες τρέμουν. Αυτόν υπηρετούν οι βροχές και τα πνεύματα σέβονται. Αυτός έδωσε στον καθένα το φυσικό του, δημιούργησε τα πλάσματα, χώρισε τις τάξεις. Αυτός είναι ο Δημιουργός των όντων της γης και του ουρανού, ο Θεός και Κύριός μας. Σ᾽ Αυτόν ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες. Αμήν.