Ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα;

 

Ἐννοιολογική σύγχυση καί πολιτική ἐκμετάλλευση. Περί ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων

Δέν ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα. Γιά νά τό ποῦμε ἀκριβέστερα: ἐν ἔτει 1998 δέν ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα καί κανείς δέν μπορεῖ νά γνωρίζει ἄν θά ὑπάρξουν στό μέλλον. Ἡ διαπίστωση αὐτή εἶναι ἀναπόδραστη ἄν ἐπιθυμοῦμε νά ὁρίσουμε τήν ἔννοια τοῦ «δικαιώματος» καί τοῦ «ἀνθρώπινου δικαιώματος» αὐστηρά καί ἀδιαφορώντας ἀπέναντι σέ πολιτικές – ἰδεολογικές σκοπιμότητες. «Δικαίωμα» δέν εἶναι κάτι πού ἁπλῶς διάγει βίο φαντάσματος μέσα στά κεφάλια τῶν φιλοσόφων ἤ πού εὐδοκιμεῖ στά χείλη τῶν προπαγανδιστῶν. Στήν οὐσία τοῦ δικαιώματος ἀνήκει ἐξ ὁρισμοῦ ἡ δυνατότητα νά ἀπαιτεῖται καί νά ἐπιβάλλεται. Καί ὡς «ἀνθρώπινο δικαίωμα» ἐπιτρέπεται νά θεωρεῖται μονάχα ἕνα δικαίωμα τό ὁποῖο ἀπολαμβάνουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μόνο καί μόνο ἐπειδή εἶναι ἄνθρωποι, δηλαδή χωρίς τή διαμεσολάβηση ἐξουσιαστικῶν ἀρχῶν καί συλλογικῶν ὑποκειμένων (π.χ. ἐθνῶν καί κρατῶν) πού, ἀπό ἐννοιολογική καί φυσική ἄποψη, εἶναι στενότερα ἀπό τήν ἀνθρωπότητα ὡς σύνολο.

Ἐπιπλέον, ἕνα γνήσιο ἀνθρώπινο δικαίωμα θά πρέπει νά ἰσχύει καί νά ἀπολαμβάνεται παντοῦ ὅπου ὑπάρχουν ἄνθρωποι, δηλαδή παντοῦ ὅπου ἐπιθυμεῖ νά ἐγκατασταθεῖ καθένας. Ὥστε σέ τελευταία ἀνάλυση δέν ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα δίχως ἀπεριόριστη ἐλευθερία κίνησης καί ἐγκατάστασης καί δίχως αὐτόματη νομική ἐξίσωση ὅλων τῶν ἀτόμων μέ ὅλα τά ἄτομα χάρη στήν οἰκουμενική ἰσχύ μιᾶ ἑνιαίας νομοθεσίας. Ὅσο ὁ Ἀλβανός, π.χ., δέν ἔχει στήν Ἰταλία τά ἴδια δικαιώματα μέ τόν Ἰταλό, μποροῦμε stricto sensu νά μιλᾶμε γιά πολιτικά καί ἀστικά, ὄχι γιά ἀνθρώπινα δικαιώματα.

Βεβαίως, τά κράτη μποροῦν νά βαφτίζουν ὁρισμένα τουλάχιστον ἀπό τά δικαιώματα, τά ὁποῖα δίνουν στούς πολίτες τους, «ἀνθρώπινα δικαιώματα», ὅμως ἡ ἔκφραση αὐτή θά εἶχε νόημα μόνον ἐάν τό κράτος ἐπεφύλασσε ἀποκλειστικά στούς δικούς του ὑπηκόους τόν χαρακτηρισμό «ἄνθρωπος», ὅπως κάνουν μερικές πρωτόγονες φυλές. Γιατί σέ ἐνάντια περίπτωση κανένα κράτος δέν μπορεῖ νά ἐγγυηθεῖ ὅτι δικαιώματα τά ὁποῖα θεωροῦνται κατ’ ἐξοχήν ἀνθρώπινα δικαιώματα, ὅπως π.χ. τό δικαίωμα τῆς σωματικῆς ἀκεραιότητας ἤ τῆς ἐλευθερίας τοῦ λόγου, εἶναι δυνατό νά τά ἀπολαύσουν ἄτομα πού βρίσκονται ἔξω ἀπό τά σύνορά του. Καί ἀντίστροφα: κανένα κράτος δέν μπορεῖ, χωρίς νά αὐτοδιαλυθεῖ, νά ἀναγνωρίσει σέ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ἀνεξαιρέτως ὁρισμένα δικαιώματα πού θεωροῦνται πολιτικά ἤ ἀστικά δικαιώματα, π.χ. τό δικαίωμα τοῦ ἐκλέγειν καί ἐκλέγεσθαι ἤ τό δικαίωμα τῆς ἐλεύθερης ἐγκατάστασης.



Ἐγκαθίδρυση ἑνός παγκόσμιου κράτους

Ἡ κατάσταση στόν σημερινό κόσμο εἶναι σαφής: δέν ἐπιτρέπεται σέ ὅλους τους ἀνθρώπους, ὑπό μόνη τήν ἰδιότητά τους ὡς ἀνθρώπων, νά κατέχουν ὅλα τά δικαιώματα (εἴτε αὐτά λέγονται πολιτικά καί ἀστικά εἴτε λέγονται ἀνθρώπινα) ἀνεξάρτητα ἀπό τό ποῦ γεννιοῦνται ἤ τό ποῦ βρίσκονται. Ἀνθρώπινα δικαιώματα, τά ὁποῖα θά ἄξιζαν πράγματι αὐτό τό ὄνομα, θά μποροῦσε νά χορηγήσει μονάχα ἕνα παγκόσμιο κράτος, πρός τό ὁποῖο ὅλα τά ἄτομα θά βρίσκονταν σέ ἴση καί ἄμεση σχέση, δηλαδή θά ἀποκτοῦσαν ἄμεσα ὅλα τους τά δικαιώματα ἀπ’ αὐτό ὡς τόν ἐκπρόσωπο ὁλόκληρης τῆς ἀνθρωπότητας. Μόνο ὅποιος ἐκπροσωπεῖ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα μπορεῖ καί νά θεωρήσει τόν κάθε ἄνθρωπο ὑπό μόνη τήν ἰδιότητά του ὡς ἄνθρωπο, ἀνεξάρτητα ἀπό φυλετικά ἤ ἐθνικά κατηγορήματα, καί νά τοῦ χορηγήσει ἀνθρώπινα δικαιώματα.

Ἡ ἐγκαθίδρυση ἑνός παγκόσμιου κράτους στό μέλλον, καί ἑπομένως ἡ καθιέρωση ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, δέν μπορεῖ νά ἀποκλεισθεῖ, ἔτσι ὅμως δέν θά ἐπιτυγχανόταν αὐτόματα ἡ ἐναρμόνιση ἀνάμεσα στήν ἠθική – κανονιστική καί στή νομική ἔννοια τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, καί μάλιστα ὑπό τήν αἰγίδα τῆς πρώτης. Γιατί τό παγκόσμιο κράτος θά μποροῦσε, π.χ., νά καθιερώσει τά ἀνθρώπινα δικαιώματα ὑπό συνθῆκες μεγάλης πληθυσμιακῆς πυκνότητας καί σπάνης ἀγαθῶν, ἔτσι ὥστε τά δικαιώματα αὐτά πολύ λίγο θά ἀντιστοιχοῦσαν στίς σημερινές δυτικές ἠθικές – κανονιστικές ἀντιλήψεις. Ὅποιος λοιπόν εἶναι σέ θέση νά κάνει ἐννοιολογικές διακρίσεις, δέν μπορεῖ νά θεωρήσει ἀναγκαία τή σχέση ἀνάμεσα στήν ἐγκαθίδρυση ἑνός παγκόσμιου κράτους καί στήν ἠθικοποίηση τῆς παγκόσμιας κοινωνίας, ὅπως ἀρέσκονται νά πράττουν οἱ ὀπαδοί τοῦ ἠθικοῦ οἰκουμενισμοῦ.

Ἡ διαφορά ὅμως ἀνάμεσα στίς δύο παραπάνω ἔννοιες τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καταφαίνεται καί ἄν κάνουμε μίαν αἰσιόδοξη ὑπόθεση. Ἐννοοῦμε τό ἑξῆς: εἶναι δυνατό νά μήν ἐγκαθιδρυθεῖ ἕνα παγκόσμιο κράτος, ἀλλά παρ’ ὅλα αὐτά νά ἐπικρατήσει καθολικά τό ἠθικό – κανονιστικό περιεχόμενο ἐκείνου πού ὀνομάζουμε σήμερα «ἀνθρώπινα δικαιώματα», γιατί ὅλα τά κράτη ἀνεξαιρέτως θά τό καθιστοῦσαν γνώμονα καί ὁδηγό προκειμένου νά διατυπώσουν τά πολιτικά καί ἀστικά δικαιώματα πού παραχωροῦν στούς ὑπηκόους τους. Αὐτό σημαίνει: τά ἠθικά αἰτήματα μποροῦν νά ἱκανοποιηθοῦν καί χωρίς νά καταφύγει κανείς στή ρητορική τῶν πανανθρώπινων δικαιωμάτων, καί ὅποιος θεωρεῖ τούτην ἐδῶ κενή δέν ἀνήκει σώνει καί καλά σέ ὅσους χαίρονται ὅταν γίνονται αὐθαίρετες συλλήψεις καί βασανιστήρια, ὅπως ἀφήνουν συχνά νά ἐννοηθεῖ οἱ ὀπαδοί τῆς οἰκουμενικῆς ἠθικῆς.

Συμπέρασμα: ἡ πρόταση «δέν ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα» εἶναι αὐτονόητη ἄν δέν τή συγχέουμε μέ κανέναν τρόπο καί σέ κανένα ἐπίπεδο μέ τίς προτάσεις «δέν εἶναι ὀρθό νά ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα (μέ τήν ἠθική – κανονιστική ἔννοια)» καί «δέν θά ὑπάρξουν ποτέ ἀνθρώπινα δικαιώματα». Ἡ πρόταση «δέν ὑπάρχουν ἀνθρώπινα δικαιώματα» ἐπιβεβαιώνεται ἄλλωστε καθημερινά ἀπό τήν πολιτική, νομική καί ἀστυνομική πρακτική τῆς ἴδιας τῆς «Δύσης», ἡ ὁποία προσπαθεῖ νά παρακάμψει τίς ὀδυνηρές ἔσχατες συνέπειες τῆς δικῆς της προπαγάνδας περί «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων» ἐμμένοντας στήν κρίσιμη διάκριση ἀνάμεσα σέ ἀνθρώπινα καί πολιτικά δικαιώματα καί δίδοντας τό προβάδισμα στά δεύτερα, δηλαδή ἀρνούμενη νά ἀναγνωρίσει ὅλα τά δικαιώματα σέ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ὑπό μόνη τήν ἰδιότητά τους ὡς ἀνθρώπων.



Ἡ συνταγή τῆς Δύσης γιά τό «κράτος δικαίου»

Τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» ἀσκοῦνται πάντοτε ὑπό τήν ἐπιφύλαξη τῶν (ἐθνικῶν, «εὐρωπαϊκῶν» κτλ.) κυριαρχικῶν δικαιωμάτων. Τό κάθε κυρίαρχο κράτος ἤ ἡ κάθε κυρίαρχη ἐξουσία ἔχει τό δικαίωμα νά συλλαμβάνει ἀνθρώπους ἀπό ἄλλες χῶρες μόνο καί μόνο ἐπειδή αὐτοί εἰσέρχονται ἤ παρεπιδημοῦν, δίχως ἄδεια, στήν ἐπικράτειά της, ὅμως δέν ἔχει, π.χ., τό δικαίωμα νά τούς ξυλοκοπήσει, γιατί ἡ ἴδια διακηρύσσει τό ἀνθρώπινο δικαίωμα τῆς σωματικῆς ἀκεραιότητας λές καί ἡ σύλληψη καθ’ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ eo ipso ἄρση τοῦ δικαιώματος τοῦ ἀτόμου νά διαθέτει τό σῶμα του ὅπως θέλει! Μέ αὐτή τή συνταγή ἡ Δύση νομίζει ὅτι «δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν», ὅμως τό κάνει μέ ἀντίτιμο τή λαθραία εἰσαγωγή τῶν ἀρχῶν καί τῆς πρακτικῆς τοῦ «κράτους δικαίου» μέσα στόν χῶρο τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οἱ παράνομοι μετανάστες, οἱ ὁποῖοι ἀπελαύνονται, ὑφίστανται βέβαια τή μοίρα τους σύμφωνα μέ τίς (μεταβλητές) διατάξεις τοῦ «κράτους δικαίου», ὅμως δέν τήν ὑφίστανται ἐπειδή δέν εἶναι ἄνθρωποι, παρά ἐπειδή δέν εἶναι Γάλλοι, Ἕλληνες, Γερμανοί κτλ. Στήν κρίσιμη αὐτή περίπτωση ἀποφασιστικό ἀποδεικνύεται τό κριτήριο τῆς ἐθνικότητας, ὅσα καί ἄν ἰσχυρίζεται ἡ ρητορική τῆς Δύσης περί «ἀξιοπρέπειας τοῦ ἀνθρώπου» κ.τ.τ. Τό «κράτος δικαίου» ἐμφανίζεται ἐδῶ καταχρηστικά ὡς φύλακας τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί συμπεριφέρεται ἐξίσου ἀνακόλουθα ὅσο καί ἕνας ὀπαδός τοῦ ἠθικοῦ οἰκουμενισμοῦ, ὁ ὁποῖος, ὅταν βρίσκεται σέ μία ξένη χώρα καί ἀντιμετωπίζει δυσκολίες, προκειμένου νά διευκολυνθεῖ δέν τηλεφωνεῖ στήν… ἀνθρωπότητα, ἀλλά στήν πρεσβεία τῆς χώρας ἐκείνης πού ἔχει ἐκδώσει τό διαβατήριό του.



Ἐπιλεκτική ἐπίκληση καί χρήση

Ἡ ἐννοιολογική σύγχυση συχνότατα βολεύει ἐξαιρετικά τά ἄτομα καί τά κράτη, ἐπειδή συγκαλύπτει κραυγαλέες ἀντιφάσεις ἀνάμεσα στή θεωρία καί στήν πράξη. Ὡστόσο ἡ δική μας πρόθεση ἐδῶ δέν εἶναι νά ἐξαναγκάσουμε κατά κάποιο τρόπο τά δρῶντα ὑποκείμενα νά υἱοθετήσουν ἠθικά «ὀρθολογική» συμπεριφορά, ἀποσαφηνίζοντας τίς ἔννοιες καί ξεσκεπάζοντας ἀσυνέπειες καί ὑποκρισίες. Τέτοιες δουλειές μπορεῖ νά τίς ἀφήσει κανείς στούς πολλούς ὑψηλόφρονες φιλοσόφους, οἱ ὁποῖοι περιμένουν τήν ὥρα τῆς πανηγυρικῆς τους ἐμφάνισης. Ἡ ἐννοιολογική σύγχυση καί ἡ ἀμφιλογία θά ἐπικρατοῦν στήν παγκόσμια σκηνή ὅσο ἐπικρατοῦν καί τά συμφέροντα πού κρύβονται πίσω τους. Καί ἡ πολιτική ἐκμετάλλευση τῶν «ἀνθρώπινων δικαιωμάτων» θά καταφαίνεται πρῶτα πρῶτα στήν ἐπιλεκτική τους ἐπίκληση καί χρήση μέ βάση ἐξωηθικά κριτήρια.

Ἤδη τήν ἐποχή τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου ἡ προγραμματική ἐπιστράτευση τῶν «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων» ἐναντίον τοῦ «ὁλοκληρωτισμοῦ» δέν ἐμπόδισε τίς στενές συμμαχίες τοῦ δυτικοῦ στρατοπέδου μέ ὠμές δικτατορίες. Ἡ πολύ διαφορετική συμπεριφορά τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν, π.χ., ἔναντι τῆς Σαουδικῆς Ἀραβίας καί τοῦ Ἰράν, μολονότι καί οἱ δύο αὐτές χῶρες ἀντιμετωπίζουν κατά τόν ἴδιο τρόπο τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα», μαρτυρεῖ ὅτι ἡ Δύση δέν ἐννοεῖ νά ξεκόψει ἀπό τίς παραδόσεις της στό σημεῖο αὐτό. Βεβαίως, τά διδακτικά παραδείγματα εἶναι πολυάριθμα. Ἄς περιοριστοῦμε λοιπόν σέ μία γενική παρατήρηση. Ἡ πολιτική ἐκμετάλλευση τῶν «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων», δηλαδή ἡ χρήση τους ὡς μέσου πίεσης καί ἐπέμβασης, εἶναι ἀναπόδραστη ἤδη λόγω τοῦ γεγονότος ὅτι τά τέτοια «δικαιώματα» μποροῦν νά ἐπιβληθοῦν μονάχα ἀπό τούς ἰσχυρότερους πάνω στούς ἀσθενέστερους, τό ἀντίστροφο ὅμως εἶναι ἀδύνατο νά γίνει, οὔτε εἶναι δυνατό στήν περίπτωση αὐτή νά ὑπάρξουν ὁποιεσδήποτε θεσμικές ρυθμίσεις.

Ἐπαναλαμβάνουμε: ἐδῶ δέν καυτηριάζουμε ἠθικά παραπτώματα, ἀλλά περιγράφουμε μία κατάσταση μέσα στήν ὁποία τά ἠθικά παραπτώματα εἶναι ἀναπόδραστα. Ἀναπόσπαστο στοιχεῖο τῆς περιγραφῆς αὐτῆς εἶναι βέβαια καί ἡ ἐπισήμανση τῆς ἀντίφασης ἀνάμεσα στήν ἐξιδανικευμένη εἰκόνα τῶν δρώντων ὑποκειμένων γιά τόν ἑαυτό τους καί στήν πραγματική τους ἰδιοσυστασία καί πρακτική. Πρίν ἀπό λίγα χρόνια ἀκόμη παρόμοιες ἐπισημάνσεις προέρχονταν συχνά ἀπό τά ἀναλυτικά ἐργαστήρια τῆς μαρξιστικῆς «Ἀριστερᾶς», στό μεταξύ ὅμως ἡ πηγή αὐτή ἔχει στερέψει. Μετά τήν κατάρρευση τῆς οὐτοπίας τῆς Ἀνατολῆς ἡ ἐξημερωμένη πλέον δυτική «Ἀριστερά» ἔχει ἐγκολπωθεῖ τήν οὐτοπία τῆς Δύσης, δηλαδή τήν οὐτοπία μιᾶς παγκόσμιας κοινωνίας πού τείνει πρός τήν ἁρμονία πάνω στή βάση τῶν «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων».



Ψευδαισθήσεις «ἀριστερῶν»

Διάφοροι «ἀριστεροί», καί μάλιστα πρώην κομμουνιστές ἤ φιλοκομμουνιστές, ἐπιστρατεύουν σήμερα ποικίλες ἐκλογικευτικές ἀκροβασίες προκειμένου νά προσαρμόσουν τήν «προοδευτική» τους συνείδηση στήν πραγματικότητα ὅπως αὐτή διαμορφώθηκε μετά τήν ἀμερικανική νίκη στόν Ψυχρό Πόλεμο. Ἡ παθιασμένη ὁμολογία πίστεως στά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» τούς προσφέρει τή δυνατότητα νά στήσουν γέφυρες συμβιβασμοῦ ἀνάμεσα στό παρελθόν καί στό παρόν χωρίς νά ἐξευτελισθοῦν φανερά, γιατί αὐτήν τήν ὁμολογία πίστεως στήν ἰδεολογία τοῦ πρώην ἐχθροῦ τήν καλύπτουν πίσω ἀπό τήν δῆθεν ἐμμονή στό ἀρχικό «ἀνθρωπιστικό ἰδεῶδες» της «δυτικῆς Ἀριστερᾶς». Ἔτσι, ἡ ἴδια ἐκείνη «Ἀριστερά», ἡ ὁποία χθές ἀκόμη ἔπαιζε τόν ρόλο τοῦ «χρήσιμου ἠλίθιου» (Λένιν) στίς διάφορες ἐκστρατεῖες εἰρήνης τοῦ Κρεμλίνου καί δέν ὑπέφερε τήν ἔκφραση «ἀνθρώπινα δικαιώματα», ὅταν αὐτή ἔβγαινε ἀπό τά χείλη τοῦ Ρήγκαν καί τῆς Θάτσερ ἡ ἴδια ἐκείνη «Ἀριστερά» ἀποτελεῖ σήμερα τόν «χρήσιμο ἠλίθιο» τῶν πολυεθνικῶν ἑταιρειῶν καί τοῦ οἰκουμενιστικοῦ ἀμερικανισμοῦ. Κίνητρά της εἶναι ἡ πολιτική ἀφέλεια καί τά χειροπιαστά κοινωνικά ὀφέλη, ἄν καί σέ πολύ διαφορετικές δόσεις καί μείξεις ἑκάστοτε.

Βέβαια, πολλοί «ἀριστεροί» τρέφουν ἀκόμη τήν ψευδαίσθηση ὅτι ἐκπροσωποῦν τήν ἀντίθεση πρός τό «σύστημα», μόνο καί μόνο ἐπειδή ἐνίοτε ἐπικαλοῦνται τήν ἰδεολογία τοῦ συστήματος ἐνάντια στήν πραγματικότητά του. Ἔτσι πορίζονται τόν ἄσπιλο μανδύα, τόν ὁποῖο κατόπιν φοροῦν ἐπιδεικτικά. Ἡ ἰδεολογία ὅμως τοῦ συστήματος, δηλαδή ἡ συνείδησή του, ἀποτελεῖ ἐξίσου μέρος του ὅσο ἀποτελεῖ καί ἡ πρακτική του, δηλαδή ἡ κοιλιά του. Καί ὑπάρχουν σοβαρές ἐνδείξεις ὅτι ἐδῶ ἡ κοιλιά κοιμᾶται λιγότερο ἀπό τή συνείδηση καί τήν κατευθύνει.

Τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» εἶναι πολιτικό ἐργαλεῖο μέσα σέ μιὰ πλανητική κατάσταση, ἡ πυκνότητα τῆς ὁποίας καθιστᾶ βέβαια ἀπαραίτητη τή χρήση οἰκουμενιστικῶν ἰδεολογημάτων, μέσα στήν ὁποία ὅμως ἡ δεσμευτική ἑρμηνεία τῶν ἰδεολογημάτων αὐτῶν συνεχίζει νά ἐναπόκειται στίς διαθέσεις καί στά συμφέροντα τῶν ἰσχυρότερων ἐθνῶν.

Τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» ὑπόκεινται στήν ἐπαμφοτερίζουσα λογική αὐτῆς τῆς κατάστασης καί ἀντικατοπτρίζουν τίς ἀντιφάσεις καί τίς ἐντάσεις πού σημαδεύουν κατά τρόπο δραματικό τήν παγκόσμια κοινωνία. Γι’ αὐτό ὁ ἀγώνας γιά τήν ἑρμηνεία τους ἀναγκαστικά θά μετατραπεῖ σ’ ἕναν ἀγώνα μεταξύ ἀνθρώπων γύρω ἀπό ὅ,τι θεωρεῖ ἑκάστοτε ὁ καθένας τους δικό του ἀναφαίρετο δικαίωμα. Αὐτός ὁ ἀγώνας περί ἑρμηνείας ἔχει ἀρχίσει ἀπό καιρό ἀνάμεσα σέ «Βορρᾶ» καί «Νότο» ἤ «Δύση» καί «Ἀνατολή» καί ὀξύνεται στόν βαθμό ὅπου τά δισεκατομμύρια τοῦ «Νότου» ἤ τῆς «Ἀνατολῆς» ἑρμηνεύουν ὄχι τυπικά, παρά ὑλικά τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα», ἀπαιτώντας μιὰ οὐσιαστική ἀνακατανομή τοῦ παγκόσμιου πλούτου χωρίς νά τούς ἐνδιαφέρει ἡ ἠθική τῶν χορτασμένων. Ὅπως ἡ ἐσωτερική λογική τοῦ «ἐλεύθερου ἐμπορίου», ἔτσι καί ἡ ἐσωτερική λογική τῶν «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων» θά στραφεῖ σύντομα ἐναντίον τῆς Δύσης, καί τότε αὐτή θά ἐγκαταλείψει τίς σημερινές ἰδεολογικές της θέσεις. Εἶναι βέβαια πολύ ἀμφίβολο ἄν κι ἔτσι ἀκόμη θά μπορέσει νά κερδίσει τούς τρομακτικούς ἀγῶνες κατανομῆς, οἱ ὁποῖοι θά συγκλονίσουν τόν 21ο αἰώνα.

πηγή