Αγάπα τον πλησίον σου: Η Εκκλησία και οι πρόσφυγες

Ιερείς στα Βαλκάνια βρίσκονται μεταξύ αυτών που βοηθάνε τους χιλιάδες ανθρώπους οι οποίοι καταφθάνουν στις ακτές της Ευρώπης 
– ακόμη και αν ορισμένοι από τους συναδέλφους τους 
γεννούν φόβους για την άφιξη μεγάλου αριθμού Μουσουλμάνων

Κώστας Κουκουμάκας 
Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Λέσβος, Βελιγράδι και Σουμποτίτσα

Ο πατέρας Στρατής Δήμου, Έλληνας Ορθόδοξος ιερέας στη Λέσβο, στην είσοδο του κτιρίου της φιλανθρωπικής οργάνωσης που ίδρυσε  για να βοηθήσει πρόσφυγες και μετανάστες. Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας Ο πατέρας Στρατής Δήμου, Έλληνας Ορθόδοξος ιερέας στη Λέσβο,  στην είσοδο του κτιρίου της φιλανθρωπικής οργάνωσης που ίδρυσε  για να βοηθήσει πρόσφυγες και μετανάστες. Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

Περίπου στις 6 τα ξημερώματα της 1ης Ιουνίου 2015, ο συρτός ήχος μιας μικρής μηχανής έφθανε από την ήρεμη θάλασσα στην παραλία της Λέσβου. Σύντομα φάνηκε μία φουσκωτή βάρκα που μετέφερε περί τους 20 ανθρώπους.

 Καθώς η βάρκα προσέγγιζε την παραλία της Εφταλούς στη βόρεια πλευρά του νησιού, οι επιβάτες ύψωναν τα χέρια στον ουρανό και φώναζαν “Allahu Akbar” («Ο Θεός είναι μεγάλος» στα Αραβικά).

 Μέσα στην επόμενη μία ώρα, δύο ακόμα βάρκες βγήκαν στην ακτή. Οι περισσότεροι από τους επιβαίνοντες ήταν άνθρωποι από τη Συρία, το Αφγανιστάν και διάφορα αφρικανικά κράτη. Το πέρασμα των περίπου 10 χιλιομέτρων από τις τουρκικές ακτές ήταν το τελευταίο κομμάτι ενός μεγάλου ταξιδιού. Για πρώτη φορά, πατούσαν το πόδι τους σε ευρωπαϊκό έδαφος.

 Περίπου 25 χιλιόμετρα μακριά, στο χωριό Κεράμι Καλλονής, ένας 57χρονος Έλληνας Ορθόδοξος ιερέας με το όνομα Στρατής Δήμου, ψηλός άντρας με λαμπερά γαλάζια μάτια, πληροφορήθηκε από το τηλέφωνο για τις νέες αφίξεις.

 Ο πατέρας Στρατής έφυγε αμέσως από το σπίτι του για το μικρό κτίριο που στεγάζει την «Αγκαλιά», τη φιλανθρωπική οργάνωση που ίδρυσε το 2009 για να βοηθήσει πρόσφυγες και μετανάστες. Ετοίμασε σάντουιτς και μπουκάλια με νερό για τους νέους αφιχθέντες, οι οποίοι θα έφθαναν στο χωριό μέχρι το απόγευμα, με τα πόδια. Καθώς είχαν μπει στη χώρα παράνομα, η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει τους ντόπιους να τους μεταφέρουν με δικά τους μέσα.

 Ο πατέρας Στρατής, ο οποίος φορούσε μάσκα οξυγόνου εξαιτίας αναπνευστικών προβλημάτων, μου είπε ότι η οργάνωσή του είχε διαθέσει όλα αυτά τα χρόνια περισσότερους από 60 τόνους τροφίμων, προσφορές των κατοίκων του νησιού, και είχε βοηθήσει περί τις 10.000 μετανάστες και πρόσφυγες.

 «Πολύ πρόσφατα, τρεις γυναίκες έφθασαν στο χωριό – δύο από αυτές εγκυμονούσες. Είχαν όλες χάσει τους συζύγους και τα παιδιά τους. Αναλάβαμε δράση και επανενώσαμε τις οικογένειες» είπε.

 «Τότε, ένας από τους άντρες στάθηκε μπροστά μου και με φίλησε. Η αγάπη δεν έχει θρησκεία. Ο Απόστολος Παύλος γράφει στην Επιστολή προς Κορινθίους: ‘Εάν τις γλώσσες των ανθρώπων μιλώ και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη, έγινα χαλκός που ηχεί ή κύμβαλο που αλαλάζει’».

Σκηνές σαν κι αυτή στην παραλία της Εφταλούς επαναλήφθηκαν αμέτρητες φορές στα ελληνικά νησιά από τηναρχή του χρόνου, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση των τελευταίων δεκαετιών.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  

Άνθρωποι από τη Συρία, το Αφγανιστάν και άλλες χώρες φθάνουν στο νησί της Λέσβου, νωρίς το πρωί της 1ης Ιουνίου 2015. Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

Μέχρι στιγμής τη φετινή χρονιά, σχεδόν 800.000 πρόσφυγες και μετανάστες αφίχθησαν στην Ελλάδα από την Τουρκία μέσω θαλάσσης. Ολόκληρο το 2014, οι αφίξεις ήταν μόλις 43.500. Περισσότεροι από 3.600 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα ή αγνοούνται στην προσπάθειά τους να φθάσουν στην Ευρώπη, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες..

 Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι Χριστιανικές εκκλησίες και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις τους δραστηριοποιούνται ενεργά στις πρωτοβουλίες για παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες και μετανάστες. Ωστόσο στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει τον πρώτο λόγο, μάλιστα ορισμένοι ιερείς έχουν εκφράσει ακόμη και την άποψη ότι οι Μουσουλμάνοι μετανάστες αποτελούν κίνδυνο για τη χώρα.

 Την ίδια στιγμή, άλλοι ιερωμένοι έχουν κρατήσει την ίδια θέση με τον πατέρα Στρατή, ο οποίος υπέκυψε τελικά από καρκίνο του πνεύμονα στις 2 Σεπτεμβρίου 2015.  Πέθανε την ίδια μέρα με τον Αϊλάν Κουρντί, το τρίχρονο αγόρι από τη Συρία, ο θάνατος του οποίου έγινε σύμβολο της προσφυγικής τραγωδίας μετά τη δημοσίευση σε ολόκληρο τον κόσμο των φωτογραφιών με τη σορό του, ξεβρασμένη από τα κύματα σε μια τουρκική ακτή.

 Αυτοί οι κληρικοί αντιλαμβάνονται ως μέρος της χριστιανικής τους αποστολής να βοηθούν εκείνους που καταφθάνουν από τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής, της Νότιας Ασίας και τις φτωχές αφρικανικές χώρες.

Ο μοναχός και ο πρόσφυγας

Ο πατέρας Χρυσόστομος Χατζηνικολάου, 41 ετών, είναι ένας μοναχός που διαβιεί σε ένα μοναστήρι του Αγίου Όρους στη Βόρεια Ελλάδα. Οι καλόγεροι εκεί θεωρούνται εσωστρεφείς και συντηρητικοί, ωστόσο ο πατέρας Χρυσόστομος ανέπτυξε μια ασυνήθιστη σχέση φιλίας με τον Αμίντ Φαντούλ, έναν 29χρονο δικηγόρο από τη Συρία, ο οποίος συμμετείχε στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις εναντίον του προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ και διέφυγε από τον πατρίδα του το 2013, φοβούμενος για τη ζωή του.

 Τον περασμένο Μάιο σε ένα καφέ στη Θεσσαλονίκη, ο μοναχός, μία ψηλή φιγούρα με μαύρο ράσο και σταθερό βλέμμα, και ο Φαντούλ, φορώντας ένα μπλε μπουφάν και τσεκάροντας κάθε τόσο το κινητό του τηλέφωνο, εξιστόρησαν τα γεγονότα που τους έφεραν κοντά.

«Στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτη,  αυτός περιποιήθηκε τον χτυπημένο ξένο,  τού φρόντισε τις πληγές, τον μετέφερε σε ένα πανδοχείο,  πλήρωσε ακόμη και τον λογαριασμό του.  Αλλά δεν τον έβαλε μέσα στο σπίτι του»

- Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος

Στις αρχές του 2014, ο πατέρας Χρυσόστομος επισκέφθηκε το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας στη Χάλκη, ένα νησάκι απέναντι από την Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε τον Φαντούλ, ο οποίος του εκμυστηρεύτηκε ότι ήταν Ορθόδοξος.

 Στα μέσα της περασμένης χρονιάς, ο Φαντούλ επικοινώνησε με τον μοναχό και του ζήτησε βοήθεια, ώστε να προσπαθήσει να έρθει νόμιμα στην Ελλάδα, καθώς δεν είχε καταφέρει να ανανεώσει την άδεια παραμονής στην Τουρκία.

 Ο πατέρας Χρυσόστομος απευθύνθηκε στις ελληνικές Αρχές, αλλά δεν βρέθηκε κάποια λύση. Τότε, ο Φαντούλ αποφάσισε να πράξει ό,τι και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι αυτή τη χρονιά – να πληρώσει έναν διακινητή, στη δική του περίπτωση 1.250 ευρώ, ώστε να τον μεταφέρει στην Ευρώπη.

 Καθώς πλησίαζαν τα Χριστούγεννα, τα μεσάνυχτα της 23ης Δεκεμβρίου 2014, επιβιβάστηκε σε μία φουσκωτή βάρκα κοντά στο Κουσάντασι στα τουρκικά παράλια, μαζί με ακόμη 36 ανθρώπους από τη Συρία, το Ιράκ και το Καμερούν και ξεκίνησε το επικίνδυνο ταξίδι για τη Σάμο. Κάποια στιγμή, ο Φαντούλ κοίταξε τον χάρτη στο κινητό του τηλέφωνο και συνειδητοποίησε ότι η βάρκα, με τα καύσιμα που διέθετε, ήταν πολύ μακριά για να φθάσει στη στεριά.

 «Πίστεψα ότι θα πνιγόμασταν», είπε ο Φαντούλ.

 Στις 2.45 τα ξημερώματα έστειλε μήνυμα στον πατέρα Χρυσόστομο, ζητώντας να ειδοποιήσει ένα σωστικό ελικόπτερο.

 Ο πατέρας Χρυσόστομος συνέχισε την αφήγηση από εκείνο το σημείο: «Ήμουν στο χωριό μου στη Φλώρινα, ήταν παραμονή Χριστουγέννων. Τηλεφώνησα σε κάποιον γνωστό μου στη Σάμο και μου είπε ότι δεν υπήρχε τρόπος να κινητοποιηθεί ελικόπτερο ή σωστικό σκάφος. Επιπλέον, οι Αρχές θα με ρωτούσαν πώς γνώριζα για τους μετανάστες και υπήρχε περίπτωση να κατηγορηθώ για συνέργεια σε διακίνηση. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα, παρά μονάχα να προσευχηθώ».

 Ο Αμίντ ανακάλεσε τις στιγμές στη μνήμη του: «Στο μέσον της νύχτας, η βάρκα προσέκρουσε στα βράχια. Πέσαμε στο νερό. Ήταν σκοτεινά. Κολύμπησα με όλη μου τη δύναμη και τελικά έφθασα στην ακτή. Ήταν ένα θαύμα».

 Ο ίδιος έφθασε αργότερα στη Θεσσαλονίκη και βρήκε στέγη σε ένα σπίτι που τού παραχώρησε ο πατέρας Χρυσόστομος. Σήμερα μαθαίνει ελληνικά στο πανεπιστήμιο της πόλης και σκέφτεται να ζητήσει πολιτικό άσυλο ώστε να παραμείνει στην Ελλάδα.

 Ο μοναχός είπε ότι θα βοηθούσε τον Φαντούλ ακόμη και αν δεν ήταν Χριστιανός.  

 «Ο Απόστολος Παύλος επισημαίνει στην Επιστολή του προς Γαλάτες: ‘Δεν υπάρχει Ιουδαίος ούτε Έλληνας, δεν υπάρχει δούλος ούτε ελεύθερος, δεν υπάρχει άνδρας και γυναίκα’» ανέφερε.

«Αρχίζουμε να τους φοβόμαστε»

Μπορεί να φαίνεται προφανές ότι Χριστιανοί ιερείς, αν οι ακολουθούσαν την προτροπή του Ιησού «Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν», τότε θα βοηθούσαν χωρίς δεύτερη σκέψη τους πρόσφυγες. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει πάντα.

 Ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος είναι ένας από τους πιο προβεβλημένους ιερωμένους στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Στα κηρύγματά του συχνά καταφέρεται εναντίον των μεταναστών.

 Στο γραφείο του, μου είπε ότι οι Μουσουλμάνοι πρόσφυγες συνιστούν απειλή για τη θρησκευτική πίστη των Ελλήνων.

 «Δυστυχώς, σήμερα δεν υπάρχουν φωνές αντίστασης στην επίθεση που γίνεται με σκοπό να φύγουν οι πιστοί από την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη - και αν δεν υποκύψουν, τότε να εκτελεστούν» είπε.

 «Ούτε στον Μεσαίωνα δεν συνέβαιναν όσα κάνουν οι τζιχαντιστές σήμερα. Όταν μας λένε ότι υπάρχουν εξτρεμιστές μεταξύ των μεταναστών, τότε αρχίζουμε να τους φοβόμαστε».

 Στην επισήμανση ότι η Αγία Γραφή διδάσκει την αγάπη προς τον ξένο, ο Άνθιμος αποκρίθηκε αφοπλιστικά: «Ακριβώς! Να τους αγαπάμε, όχι να είμαστε τα θύματα μαζί τους. Στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, αυτός περιποιήθηκε τον χτυπημένο ξένο, τού φρόντισε τις πληγές, τον μετέφερε σε ένα πανδοχείο, πλήρωσε ακόμη και τον λογαριασμό του. Αλλά δεν τον έβαλε μέσα στο σπίτι του».

Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος στα κηρύγματά του καταφέρεται συχνά εναντίον των μεταναστών.  Φώτο: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Ο Άνθιμος δεν είναι ο μοναδικός υψηλόβαθμος ιερωμένος που εκφράζει αντίστοιχες απόψεις. Η ρητορική του Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ είναι ταυτόχρονα ξενοφοβική

 και ρατσιστική. Τον Μάιο του 2015, διένειμε εγκύκλιο σε όλες τις εκκλησίες του Πειραιά, καταδικάζοντας τον αντιρατσιστικό Νόμο που ψήφισε η ελληνική κυβέρνηση, καθώς και την απόφαση για την κατασκευή μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα. Ο Σεραφείμ δεν ανταποκρίθηκε σε αλλεπάλληλες προσκλήσεις για συνέντευξη στο πλαίσιο αυτής της έρευνας.

 Η Νίκη Παπαγεωργίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σημείωσε ότι η ξενοφοβία δεν έχει καμία θέση στην Ορθοδοξία, η οποία αντίθετα διαπνέεται από πνεύμα ανεκτικότητας. Ωστόσο, τόνισε η ίδια, η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία συχνά αντιλαμβάνεται το ρόλο της ως φύλακα των ελληνικών παραδόσεων και της ελληνικής γλώσσας.

«Ορισμένο Ορθόδοξοι ιερείς, κι επίσης άνθρωποι κοντά στην εκκλησία, θεωρούν ότι το ελληνικός έθνος και η Ορθόδοξη πίστη είναι ένα και το αυτό. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η εκκλησία παραμένει ένας συντηρητικός θεσμός και οι άνθρωποι μέσα σε αυτή είναι συνήθως συντηρητικοί, οι οποίοι φοβούνται την εξωστρέφεια, ή ακόμη θεωρούν την τεχνολογία ως μπαμπούλα» είπε η Παπαγεωργίου.

 Η Αγγελική Ζιάκα, επίκουρη καθηγήτρια Θρησκειολογίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο, δήλωσε ότι οι ρατσιστές ιερωμένοι αντιπροσωπεύουν ορισμένες μόνο τάσεις μέσα στην εκκλησία, ωστόσο τα λεγόμενά τους έχουν απήχηση, διότι ακριβώς ακούγονται πιο δυνατά από εκείνους που εργάζονται αθόρυβα και προσφέρουν κοινωφελές έργο.

 Ένας ιερέας που σήκωσε ανάστημα στη ξενοφοβία είναι ο 55χρονος πατέρας Προκόπιος Πετρίδης, σημερινός βοηθός επισκόπου στη Μητρόπολη της Νίκαιας. Έως το 2009, ήταν εφημέριος του ναού του Αγίου Παντελεήμονα στην ομώνυμη γειτονιά της Αθήνας, όπου κατοικεί μεγάλος αριθμός μεταναστών.

 Η συγκεκριμένη περιοχή είναι επίσης προπύργιο του ακροδεξιού κόμματος της Χρυσής Αυγής. Στα τέλη του 2007, μία επιτροπή νέων – που αργότερα αποδείχθηκε ότι ήταν μέλη της Χρυσής Αυγής – εμφανίστηκαν στην εκκλησία και ζήτησαν από τον πατέρα Προκόπιο να υπογράψει μια αναφορά με την οποία ζητούσαν την εκδίωξη των αλλοδαπών από τη γειτονιά.

 «Απάντησα ότι ως ιερέας δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο», μου είπε ο Πετρίδης, περιστοιχισμένος από τις οικόσιτες γάτες του μέσα στο διαμέρισμά του, που ήταν γεμάτο με χριστιανικές εικόνες.

 Ο ίδιος απάντησε στη ρατσιστική πρόκληση με την εντολή του Ιησού προς τους μαθητές του, όπως διαβάζουμε από τον ευαγγελιστή Ιωάννη: «Εντολή καινούργια σας δίνω, να αγαπάτε ο ένας τον άλλο. Καθώς αγάπησα εσάς, έτσι κι εσείς να αγαπάτε ο ένας τον άλλο».

Ο πατέρας Προκόπιος Πετρίδης, ο οποίος ύψωσε ανάστημα εναντίον της ξενοφοβίας όταν ιερουργούσε στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα στην Αθήνα. Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

Τα μέλη της ακροδεξιάς οργάνωσης εξαπέλυσαν τότε έναν σφοδρό πόλεμο κατά του πατέρα Προκόπιου. «Άρχισαν οι συκοφαντίες και οι λεκτικοί προπηλακισμοί. Απειλούσαν ότι θα έρχονταν στη λειτουργία της Κυριακής για να προκαλέσουν επεισόδια» ανέφερε. «Μου επιτίθονταν φραστικά στον δρόμο: ‘Να φύγεις από ‘δω. Εσύ μας έφερες τους ξένους’».

 Ο πατέρας Προκόπιος είχε μία «σιωπηρή» υποστήριξη από τον αρχιεπίσκοπο, ενώ δεν του συμπαραστάθηκαν ούτε καν οι υπόλοιποι ιερείς στην εκκλησία του.

 «Ήμουν εντελώς μόνος, αλλά είχα δίπλα μου τους απλούς ανθρώπους», είπε.

Προσφέροντας καταφύγιο

 Η επίσημη Εκκλησία της Ελλάδας ως φιλανθρωπικό ίδρυμα έχει λίγες δράσεις για την παροχή βοήθειας ειδικά σε πρόσφυγες και μετανάστες. Ο Χάρης Κονιδάρης, εκπρόσωπος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, σημειώνει ότι αυτοί περιλαμβάνονται μεταξύ των χιλιάδων που καταφεύγουν καθημερινά στα συσσίτια, τα οποία οργανώνουν ενορίες ανά την Ελλάδα.

 Επιπλέον, τον περασμένο Ιούνιο, η «Αποστολή», φιλανθρωπικός οργανισμός της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, σε συνεργασία με το διεθνές δίκτυο Ορθόδοξων Χριστιανικών Φιλανθρωπικών Οργανισμών (IOCC), ανακαίνισε το κέντρο πρώτης υποδοχής προσφύγων στη Χίο. Τοποθετήθηκαν καινούριες ντουζιέρες και αποκαταστήθηκαν οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις του κέντρου, το οποίο άνοιξε για να υποδεχτεί 110 άτομα και σήμερα φιλοξενεί 500. Επίσης, διανεμήθηκαν στους πρόσφυγες πακέτα προσωπικής υγιεινής και παιδικές τσάντες με σχολικά είδη.

 Μία μακροχρόνια πρωτοβουλία της εκκλησίας για βοήθεια προς τους πρόσφυγες είναι ο ξενώνας  για τους ασυνόδευτους ανήλικους που φθάνουν στην Ελλάδα. Υπεύθυνη για τη λειτουργία της δομής στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου στην Αθήνα, είναι η «Αποστολή». Από το 2011, οπότε εγκαινιάστηκε, έχει προσφέρει φιλοξενία σε 168 ανήλικους.

«Ακόμη και αν θεωρούσα εχθρούς αυτούς τους ανθρώπους θα ήταν υποχρέωσή μου να τους βοηθήσω»

- Τίμπορ Βάργκα, πάστορας στη σερβική πόλη Σουμποτίτσα

Η Βασιλική Γιαμαλή, κοινωνική λειτουργός η οποία διευθύνει τον ξενώνα, εξήγησε ότι το κτίριο ανήκει στην τοπική ενορία. Η λειτουργία της δομής χρηματοδοτείται από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών και την ελληνική κυβέρνηση. Οι περισσότεροι ανήλικοι παρακολουθούν μαθήματα στο διαπολιτισμικό σχολείο. 

Ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί στον ξενώνα τούς μαθαίνουν τα

 δικαιώματά τους και προσπαθούν να τους επανενώσουν με τις οικογένειές τους.

 «Αυτή τη στιγμή, φιλοξενούμε 19 αγόρια, ηλικίας από 13 έως 18 ετών» σημείωσε η Γιαμαλή. «Τα περισσότερα είναι από το Αφγανιστάν, τη Συρία και το Πακιστάν».

 Ο Αλί Μοχαμαντί, Αφγανός λίγο μετά την ηλικία των 20, ο ποίος εργάζεται σήμερα ως μεταφραστής, έμεινε στον ξενώνα για δύο χρόνια. Ο πατέρας του, κυβερνητικό στέλεχος, δολοφονήθηκε από τους Ταλιμπάν. Ο Μοχαμαντί διέφυγε από τη χώρα σε ηλικία εννιά ετών μαζί με τον δεκάχρονο αδερφό του. Έζησαν σχεδόν έξι χρόνια στο Ιράν, όπου εργάστηκαν σε ένα εργοστάσιο μαρμάρου, όμως ο Μοχαμαντί πάντα ονειρευόταν να φθάσει στην Ευρώπη. Το 2011 πέρασε από την Τουρκία στην Ελλάδα με βάρκα, μέσω του ποταμού Έβρου.

Ο Αλί Μοχαμαντί, Αφγανός που έζησε στον ξενώνα ασυνόδευτων  ανηλίκων της «Αποστολής», φιλανθρωπικού οργανισμού της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

Ο ίδιος, ψιλόλιγνη φιγούρα με μακριά φράντζα που πέφτει 

στα μάτια του, μίλησε με τα καλύτερα λόγια για τον ξενώνα και 

σημείωσε ότι ουδέποτε κάποιος από τους ανθρώπους του πίεσε 

τα παιδιά να ασπαστούν τον Χριστιανισμό.

 «Παρ’ όλο που είναι ίδρυμα της εκκλησίας, κανείς δεν μας μίλησε ποτέ για τον Χριστιανισμό. Ήμασταν ελεύθεροι να πηγαίνουμε για προσευχή στα

 αυτοσχέδια τζαμιά στην Αθήνα» ανέφερε.

 Ο περιορισμένος ρόλος της Σερβικής Εκκλησίας

 Η μεγάλη πλειονότητα των προσφύγων και των μεταναστών που φθάνουν στην Ελλάδα συνεχίζουν προς τη Δυτική Ευρώπη, ταξιδεύοντας μέσω της ΠΓΔΜ και της Σερβίας προς την Ουγγαρία, η οποία ανήκει στη Ζώνη Σένγκεν.

 Μόνο το πρώτο οκτάμηνο αυτής της χρονιάς, περισσότεροι από 155.000 μετανάστες πέρασαν από τη Σερβία στην Ουγγαρία, σύμφωνα με τη FRONTEX, την ευρωπαϊκή αρχή για τη φύλαξη των συνόρων.

 Το Βελιγράδι, η σερβική πρωτεύουσα, μετατράπηκε σε κομβικό σημείο της λεγόμενης Διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων, με χιλιάδες ανθρώπους να κατασκηνώνουν προσωρινά σε μικρές τέντες γύρω από τον σιδηροδρομικό σταθμό και τους σταθμούς των υπεραστικών λεωφορείων.

 Όμως, όπως και στην Ελλάδα, η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών για τη στήριξη των προσφύγων και των μεταναστών. Η μεγαλύτερη βοήθεια προέρχεται από τις κατά περίπτωση συνεργασίες μεταξύ φιλανθρωπικών οργανώσεων της εκκλησίας, εθελοντών και ιδιωτικών επιχειρήσεων.

 Όπως οι ομόλογοί του στην Ελλάδα, ο πατέρας Μπράνισλαβ Γιόσιτς, αναπληρωτής διευθυντής του φιλανθρωπικού οργανισμού της Αρχιεπισκοπής Βελιγραδίου, 

σημείωσε ότι η εκκλησία προσφέρει βοήθεια σε ανήμπορους ανθρώπους με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο.

Ο πατέρας Μπράνισλαβ Γιόσιτς, αναπληρωτής διευθυντής του φιλανθρωπικού  οργανισμού της Αρχιεπισκοπής Βελιγραδίου, στην εκκλησία του στο κέντρο της πόλης.  Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

«Καθημερινά στα συσσίτια της εκκλησίας προσφέρουμε 1.800 μερίδες φαγητού, όχι μόνο σε μετανάστες, αλλά επίσης σε άνεργους και φτωχούς Σέρβους», είπε ο πατέρας Μπράνισλαβ.

 Ο ίδιος σημείωσε ότι η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει την οικονομική δυνατότητα ώστε να κάνει περισσότερα για τους μετανάστες. «Δεν αρνούμαστε βοήθεια σε κανέναν, αλλά δεν έχουμε οικονομικούς πόρους» ανέφερε.

 Στο μεταξύ, ειδικοί επισημαίνουν διαφορές στις παραδόσεις και τη θρησκευτική θέαση των πραγμάτων, προκειμένου να εξηγήσουν γιατί στην Ορθόδοξη Εκκλησία παρατηρείται η τάση μικρότερες εμπλοκής στο προσφυγικό από ό,τι συμβαίνει, για παράδειγμα, στις προτεσταντικές εκκλησίες και φιλανθρωπικές δομές.

 «Ο Προτεσταντισμός είναι περισσότερο ανοιχτός διότι εξ ορισμού περικλείει τον πλουραλισμό. Το βλέπουμε στη Γερμανία, την Αγγλία ή τις Σκανδιναβικές Χώρες. Αναπτύσσει πιο οργανωμένο κοινωνικό έργο και εξάλλου συνδέεται με την εμφάνιση της νεωτερικής κοινωνίας », εξήγησε η Νίκη Παπαγεωργίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

 Ο Μάρτιν Ντούτσμαν, υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Γερμανίας, ανέφερε ότι η τάση για βοήθεια προς τους φτωχούς και τους καταπιεσμένους ήταν πάντοτε ισχυρή στην Ευαγγελική Εκκλησία. Ιδιαίτερα στη Γερμανία, οι ευαγγελικές εκκλησίες κινητοποιούνται περισσότερο εξαιτίας και των αναμνήσεων της Ναζιστικής περιόδου, είπε ο Ντούτσμαν.

 «Είναι στο DNA μας να καταλαβαίνουμε πώς λειτουργούν αυτά τα πράγματα και να μη θέλουμε να ξανασυμβεί κάτι αντίστοιχο. Αισθανόμαστε ότι έχουμε την ευθύνη να βοηθήσουμε» δήλωσε ο ίδιος από τη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια επίσκεψης σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ.

 Ο Ντούτσμαν επίσης σημείωσε ότι οι εκκλησίες σε οικονομικά εύπορες χώρες, όπως η Γερμανία, διαθέτουν περισσότερους πόρους από ό,τι εκείνες στα Βαλκάνια.

 «Έχουμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε βοήθεια», είπε.

 Η ποιμαντική μέριμνα

 Η επαρχία γύρω από την πόλη της Σουμποτίτσα, 160 χιλιόμετρα βόρεια του Βελιγραδίου, είναι ο τελευταίος σταθμός εντός της Σερβίας για τους ανθρώπους που ακολουθούν τη Διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων. Η περιοχή βρέθηκε στο επίκεντρο των μέσων ενημέρωσης μετά την απόφαση της Ουγγαρίας να κατασκευάσει φράχτη κατά μήκος των συνόρων της, ώστε να εμποδίσει το πέρασμα προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη.

Ο Φαριντουλάχ, 16χρονος Αφγανός, στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο  κεραμικών στη Σουμποτίτσα, στη βόρεια Σερβία, προσωρινό σταθμό για πολλούς μετανάστες και πρόσφυγες οι οποίοι ελπίζουν να περάσουν στην  Ουγγαρία. Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

Ο Τίμπορ Βάργκα, προτεστάντης πάστορας στη Σουμποτίτσα εδώ και 25 χρόνια, έχει αναλάβει ως προσωπική αποστολή τη βοήθεια σε πρόσφυγες και μετανάστες. Τον συναντήσαμε σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο κεραμικών έξω από την πόλη, όπου οι άνθρωποι κατασκηνώνουν πριν επιχειρήσουν το πέρασμα των συνόρων. Φορούσε ένα καπέλο τζόκεϊ και αθλητικές φόρμες.

 «Επισκέπτομαι το παλιό εργοστάσιο δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, ακόμη και καθημερινά αν υπάρχει ανάγκη. Θέλω να συζητώ με τους πρόσφυγες και να αφουγκράζομαι  τις ιστορίες τους. Τους προσφέρω τρόφιμα, ρούχα, κουβέρτες, τα οποία προέρχονται από δωρεές» είπε. Εθελοντές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επίσης επισκέπτονται τακτικά το σημείο.

 Τη συζήτηση διέκοψε το τηλεφώνημα στο κινητό του πάστορα ενός αγρότη, ο οποίος ήθελε να προσφέρει αυγά στο πλαίσιο του ανθρωπιστικού έργου.

 «Η προσπάθειά μου δεν είναι οργανωμένη, ούτε αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου των κρατικών υπηρεσιών» εξήγησε ο Βάργκα. Ο ίδιος είπε ότι δεν περιμένει καμιά οικονομική στήριξη από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Ο Τίμπορ Βάργκα, προτεστάντης πάστορας στην πόλη Σουμποτίτσα στη Βόρεια Σερβία, ο οποίος προσφέρει βοήθεια σε πρόσφυγες και μετανάστες.  Φώτο: Κώστας Κουκουμάκας

Στην ερώτηση αν οι Ορθόδοξοι ιερείς της περιοχής βοηθούν τους πρόσφυγες με τον ίδιο τρόπο, πρότεινε να ρωτήσουμε τους ίδιους. Ωστόσο, οι υπόλοιποι ιερωμένοι στην ίδια επαρχία αρνήθηκαν να μιλήσουν. Ορισμένοι είπαν ότι έπρεπε να ζητήσουν άδεια από τον μητροπολίτη.

 Μετά από μία μικρή παύση, ο Βάργκα συνέχισε: «Ο Ιησούς είπε: ‘Αν ο εχθρός σου πεινάει, τάισε τον – αν είναι διψασμένος, δωσ’ του κάτι να πιει’. Επομένως, ακόμη και αν θεωρούσα αυτούς τους ανθρώπους εχθρούς μου, θα ήταν υποχρέωσή μου να τους βοηθήσω».

 Λίγο πριν φύγω, ρώτησα αν θα μπορούσα να φωτογραφήσω τον πάστορα στην εκκλησία του στο κέντρο της πόλης. Έδειξε, τότε, προς το παλιό εργοστάσιο και τους ανθρώπους που πλένονταν από το νερό ενός πηγαδιού.

«Αυτή είναι η εκκλησία μου», είπε.

 Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο της υποτροφίας Balkan Fellowship for Journalistic Excellence, με τη στήριξη του ERSTE Foundation και του Open Society Foundations, σε συνεργασία με το Balkan Investigative Reporting Network.

 πηγή