Η μοναστική ζωή είναι ένας έρωτας

Η ηγουμένη  Θεοξένη, της Χρυσοπηγής Χανίων Κρήτης, συζητάει με τον δημοσιογράφο Σταύρο Θεοδωράκη -στα πλαίσια της εκπομπής του " Οι άλλοι πρωταγωνιστές"-.  

" Ήταν Σάββατο ξημέρωμα όταν έφτασα. Έβρεχε, ήταν σχεδόν σκοτάδι και οι μοναχές με προσπερνούσαν σαν να μην υπήρχα.

 Ή μάλλον με προσπερνούσαν γιατί υπήρχα.

 Βιαστικά βήματα, σκυμμένο κεφάλι. Στην εκκλησία διάβαζαν με το φως το κεριών. 

Σε λίγο θα σκόρπιζαν στα διακονήματα. Κάποιες στα μελίσσια, άλλες στις μανταρινιές, πέντε-έξι στην τυποποίηση του λαδιού, δυο να ταΐζουν τις κότες. Η Θεοφήμη και η Θεοφόρα θα έφευγαν με το μεγάλο τζιπ για τον Ναό του Πέτρου και Παύλου στο κέντρο των Χανίων. Με μια σακούλα πινέλα και χρώματα «δροσερά». Η ηγουμένη Θεοξένη στη μεγάλη αυλή κατηύθυνε τη ζωή σαν στρατηγός στη μάχη. 

«Πολυμήχανη και πανταχού παρούσα» μού την είχαν περιγράψει. 

Το μοναστήρι στα χρόνια της μεγάλωσε πολύ, σε εκτάσεις, σε μοναχές, σε απήχηση. Γυναίκες εκδρομείς έκαναν ουρές για να της σφίξουν το χέρι.

 «Σε δέκα λεπτά θα έρθει κοντά σας», μου είπε η Μαρία, δόκιμη μοναχή με μεταπτυχιακό στο Πολυτεχνείο. 

-Για ποιο πράγμα προσευχόσασταν μικρή; 

-Δεν ξέρω αν μπορείτε να το καταλάβετε, αλλά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, αισθανόμουν τη χαρά της αφιέρωσης στον Χριστό. 

-Μεγαλώσατε σε θρησκευτικό περιβάλλον;

- Όχι, δεν μεγάλωσα σε τέτοια οικογένεια. Δεκατεσσάρων χρόνων όμως πήγα στην Τήνο και συγκλονίστηκα με τον βίο της Οσίας Πελαγίας. Και τότε για πρώτη φορά στη ζωή μου σκέφτηκα ότι έτσι ήθελα να ζήσω. Μετά, όταν σπούδαζα, έβλεπα τους φίλους μου που προσπαθούσαν να αγαπήσουν άλλους ανθρώπους και εγώ ήθελα να αγαπήσω πιο πολύ τον Χριστό. 

-Πώς ήρθατε στη Χρυσοπηγή;

- Ήμασταν πολύ νέες και θέλαμε να πάμε σε ένα ερειπωμένο μοναστήρι και να το αναστηλώσουμε. Να ξεκινήσουμε από το μηδέν. Κι έτσι ήρθαμε εδώ στα ερείπια. Ήταν ένα περίεργο τόλμημα για εκείνη την εποχή. Ερείπια και ένας μοναχός... Ναι, εδώ ήταν πάντα ένα μοναστήρι ανδρικό. Ούτε στην Τουρκοκρατία δεν σταμάτησε. Με τη γερμανική κατοχή όμως ήρθε το τέλος, γιατί το επέλεξε ο Γερμανός διοικητής και έδιωξε τους πατέρες της Μονής.

 -Και μέσα σε μερικές δεκαετίες καταφέρατε να κάνετε ένα μοναστήρι με πολλές μοναχές και βιολογικές καλλιέργειες. 

-Πρώτον, δεν το κάναμε εμείς, το έκανε η Παναγία. 
-Βάλατε κι εσείς λίγο το χέρι σας. 
-Εντάξει, αλλά ήταν πολύ δυνατή η παρουσία της Παναγίας Χρυσοπηγής. Και βέβαια το έκανε η μακαριστή γερόντισσα Θεοσέμνη. Αυτή είχε την τόλμη, την αγάπη, την εργατικότητα. Αυτή στερέωσε τη Χρυσοπηγή και ενέπνευσε τις δύο πρώτες αδελφές που την ακολουθήσαμε. Τώρα, το άλλο που μου είπατε- και τα λουλούδια που βλέπετε εδώ με βιολογικό τρόπο τα καλλιεργούμε. Δεν χρησιμοποιούμε πουθενά τίποτα χημικό. Αλλά αυτό έγινε αβίαστα, γιατί έτσι αισθανόμασταν ότι πρέπει να ζούμε στο μοναστήρι. 

-Ναι, αλλά κάποιος σας το δίδαξε. 

-Τότε που ξεκινήσαμε δεν υπήρχαν μέθοδοι βιολογικής γεωργίας. Τρέξαμε στα χωριά να βρούμε παππούδες, να δούμε πώς καλλιεργούσαν τη γη. Και τώρα τα χωράφια τα καλλιεργούν οι μοναχές.Οι περισσότερες εκ των οποίων είναι μορφωμένες. Μα πολλά μοναστήρια που ανθίζουν στην Ελλάδα έχουν νέες μοναχές, που εργάζονται, που κάνουν διακονήματα. Τα παλιά χρόνια, ευσεβείς οικογένειες έδειχναν στα παιδιά τους τον δρόμο του Θεού, σήμερα αυτά έχουν εκλείψει. Οπότε, αν συναντήσει κανείς αυτό το κάλεσμα, θα είναι στην ηλικία που σπουδάζει, που ψάχνει... 

-Ο περισσότερος κόσμος έχει την εντύπωση ότι στα μοναστήρια καταφεύγουν άνθρωποι οι οποίοι έχουν αποτυχίες στην προσωπική τους ζωή. 
-Αυτό είναι τελείως λάθος... Άνθρωπος που έχει απογοήτευση δεν μπορεί να σταθεί στο μοναστήρι ούτε ένα 24ωρο. Μπορεί να έρθει να παρηγορηθεί, αλλά δεν μπορεί να μείνει. Είναι δύσκολη η καλογερική. Πρέπει να έχεις χαρά, αισιοδοξία... Καμιά φορά μια κοπέλα περνάει μια δοκιμασία και λέει να ΄ρθω να κάτσω 15 μέρες και της λέω κάτσε ένα Σαββατοκύριακο, δεν μπορείς παραπάνω. 

-Μα είναι χαρά η μοναστηριακή ζωή; 

-Παράδεισος είναι το μοναστήρι. Είναι ο παράδεισος στη γη. Μπορεί να σας φαίνεται λίγο καλλωπισμένο, αλλά είναι η πραγματικότητα.

 -Μπορεί να υπάρχει παράδεισος όμως αν δεν υπάρχει ένας σύντροφος; Ένας άλλος άνθρωπος στο πλευρό του κάθε ανθρώπου;

- Αυτός ο άνθρωπος για μας είναι ο Χριστός. Έχουμε ακολουθήσει με ζήλο ερωτικό το πρόσωπο του Χριστού. Η μοναχική ζωή είναι ένας έρωτας αλλά δεν μπορεί κανείς να τον καταλάβει, αν δεν τον νιώσει. Όπως εγώ δεν μπορώ να αισθανθώ πώς αισθάνεστε για έναν άνθρωπο. Δεν μπορώ να σας το μεταδώσω με λόγια. Ο μόνος τρόπος για να το καταλάβετε είναι να δείτε τη χαρά και τη δημιουργία των αδελφών. Άνθρωπος ανέραστος δεν μπορεί να δημιουργεί και να έχει χαρά. Αυτό μόνο μπορώ να σας πω.

-Ναι, άλλος είναι ο τρόπος που καταλαβαίνουν οι άνθρωποι την αγάπη και άλλος ο τρόπος της Εκκλησίας.

 -Σήμερα είδατε πόσο εφήμερες και επιδερμικές είναι οι σχέσεις των ανθρώπων. Η αγάπη όμως είναι ένα θυσιαστικό γεγονός. Οι άνθρωποι στις συζυγικές, στις ερωτικές σχέσεις τους δεν αγαπούν θυσιαστικά, αγαπούν εγωιστικά. Γι΄ αυτό έχουμε όλα αυτά τα διαζύγια, τις διαλύσεις, τη μοναξιά. 
-Ποιες είναι οι κοπέλες που έρχονται στο μοναστήρι; Τι τις απασχολεί; 
-Είναι κοπέλες οι οποίες έχουν αυτήν την κλίση. Αυτή η υπαρξιακή τους αναζήτηση όμως πρέπει να δοκιμαστεί. Και δοκιμάζεται έξω στον κόσμο, όχι στο μοναστήρι. Λέμε στις νέες κοπέλες "διάβασε, ζήσε με συνέπεια, δούλεψε, έλα στις λειτουργίες". 

-Προβλήματα με τις οικογένειες έχετε;

 -Γενικώς δεν έχουμε προβλήματα. Πρώτον, γιατί δεν παίρνουμε για δόκιμες πολύ μικρές κοπέλες. Όταν έρθει μια νεαρή κοπέλα, θα της πούμε «τελείωσε τις σπουδές σου, αυτό θα σε ωριμάσει». Οπότε μέσα σ΄ αυτήν την περίοδο και οι γονείς κατανοούν τη σοβαρότητα της αποφάσεώς της. Και τελικά και οι πιο άσχετοι με την Εκκλησία γονείς, όταν δουν ότι το παιδί τους έχει χαρά και ισορροπία, συγκατατίθενται. Το παίρνουν απόφαση δηλαδή και δεν συνεχίζουν να αντιδρούν. Ναι, και έχουμε πολλούς πατεράδες και μητέρες που βοηθάνε το μοναστήρι. Άνθρωποι που κάποτε για το παιδί τους είχαν άλλα όνειρα- υπάρχει και αυτή η προκατάληψη, ότι στο μοναστήρι χάνονται τα προσόντα του ανθρώπου. Μετά βλέπουν οι γονείς ότι το παιδί τους δημιουργεί και χαίρονται.

 -Τι απαγορεύετε στις μοναχές σας;

 -Τίποτα. 

-Να γελούν;

 -Δεν απαγορεύεται να γελούν, εξάλλου το νόημα είναι να μην απαγορεύεις. Στο μοναστήρι ισχύει αυτό που ισχύει στην παιδαγωγική. Τα παιδιά δεν πρέπει να τα τιμωρούμε. Πρέπει να τα μαθαίνουμε να ζουν σωστά. Οι νεώτερες μαθαίνουν από τις μεγαλύτερες πώς να πορεύονται, πώς να ζουν την έννοια της καταλλαγής μέσα στην αδελφότητα.

 -Δεν είναι όμως αποκομμένες από τον κόσμο; Από τη διεθνή πραγματικότητα; Απαγορεύετε να διαβάζουν εφημερίδες, βιβλία που δεν έχετε εγκρίνει...

- Κατ΄ αρχήν δεν απαγορεύεται, απλώς δεν είναι επιθυμητό. Οι μοναχές έχουν να κάνουν πολύ σημαντικότερα πράγματα. Για να είσαι ενημερωμένος όμως, δεν χρειάζεται να ξέρεις τη λεπτομέρεια των γεγονότων. Η μακαριστή γερόντισσα Θεοσέμνη ήταν ο καταπληκτικότερος πολιτικός αναλυτής. Δεν παρακολουθούσε τηλεόραση ούτε διάβαζε εφημερίδες.

 -Ισχύει ότι η ηγουμένη έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στις μοναχές;

- Όχι. Τι πάει να πει δικαιώματα ζωής και θανάτου. Δικαίωμα ζωής και θανάτου έχει μόνο ο Θεός, κ. Θεοδωράκη. 

-Ναι,μέσω της ηγουμένης ή του ηγουμένου...

- Όχι, αυτό είναι λάθος. Υπάρχει η έννοια της υπακοής στον ηγούμενο. Της απόλυτης υπακοής, αλλά είναι ένας άνθρωπος τον οποίο έχουν εμπιστευτεί. Και αυτό δοκιμάζεται κάθε μέρα στη ζωή της Εκκλησίας. 

-Τι εννοείτε; Ότι αν πάρετε λάθος αποφάσεις, η κοινότητα θα αντιδράσει; 

-Αν δεν αξίζεις, η αδελφότητα θα αποσύρει την εμπιστοσύνη της. Η εμπιστοσύνη είναι αυτή που φέρνει την απόλυτη εξουσία. Η ηγουμένη ακούει, αφουγκράζεται, αποφασίζει. Αυτό είναι το διακόνημά της, να είναι σε απόλυτη επικοινωνία με όλη την κοινότητα. 

«Στον θάνατο ανοίγεις μια πόρτα και περνάς μιαν άλλη»

"Είμαι επιφυλακτική προς εκείνους που γνωρίζουν πολύ καλά τι θέλει ο Θεός, γιατί παρατηρώ πως συμπίπτει πάντα με τις δικές τους επιθυμίες", έχει γράψει μια Αμερικανίδα φεμινίστρια.

 Έτσι επιφυλακτικός πλησίασα και εγώ το γυναικείο μοναστήρι της Χρυσοπηγής στα Χανιά.

 Όπως επιφυλακτικός μπήκα πέρυσι στο Άγιον Όρος. 

Αυτήν τη φορά όμως ένιωσα και μια αμηχανία. Απέναντί μου είχα μόνο γυναίκες. Δεν έπρεπε να τις πλησιάζω πολύ, έπρεπε να είχαν την ευλογία της ηγουμένης για να μου μιλήσουν. Και μετά υπήρξαν κάποιες πόρτες που δεν άνοιξαν ποτέ. 

Από τις 40 μοναχές της Χρυσοπηγής θα πρέπει να είδα τελικά τις 20. Οι υπόλοιπες έμειναν σκιές. 

Βιολογικές καλλιέργειες, αγιογραφίες, αξιοποίηση του δάσους, βοήθεια σε φτωχές οικογένειες:

-Αν έλειπε η προσευχή,θα μπορούσατε να είσθε η πρόεδρος μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης.

 - Κάνετε λάθος. Οι μοναχοί -όλους τους αιώνες- έτσι ζούσαν. Τον 6ο και τον 7ο αιώνα, όταν δεν υπήρχαν ξενοδοχεία, οι περιηγητές και καροτσέρηδες έμεναν στους ξενώνες των μοναστηριών. Και τότε είχαν 24ωρα ολόκληρα ανοιχτές τις πόρτες. Ο ρόλος μιας μοναχής είναι ο ίδιος, όπως ήταν πριν από δυο χιλιάδες χρόνια. 

-Ποιός δηλαδή; 

- Να μεταδίδει στους ανθρώπους την έννοια της υπέρβασης του θανάτου. Οι άνθρωποι σήμερα φοβούνται τρομακτικά τον θάνατο. Και αυτή η ιδέα της καύσης των νεκρών ξεκινάει από το ότι θέλουμε να εξαφανίσουμε ό,τι έχει σχέση με τον θάνατο. Ο άνθρωπος θέλει να έχει εφήμερη ζωή γι΄ αυτό και ζει με τέτοιο ειδωλολατρικό τρόπο, γιατί δεν θέλει να σκεφτεί την αιωνιότητα. 
-Και είδατε προχτές στο Μέγαρο Μουσικής τι έγινε όταν ήρθε ο διάσημος ψυχαναλυτής. Ο Γιάλομ.

 -Ναι, πήγανε τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι, αν είναι δυνατόν, για να ακούσουνε έναν άνθρωπο να τους πει ότι η ψυχή είναι θνητή. 
Ε, το ακριβώς αντίθετο λέει το μοναστήρι. 
Λέει ότι η ζωή μας είναι αιώνια. «Ανοίγει μια πόρτα» λέει ο γέροντας Πορφύριος «και περνάς σε μιαν άλλη».
 Όταν η γερόντισσα, η κεκοιμημένη Θεοσέμνη, εκοιμήθηκε, αισθανθήκαμε σα να μην έφυγε. Έφερναν άνθρωποι τα μωρά τους και τα ακουμπούσανε πάνω στο σκήνωμά της. Έχετε δει μωρά να τα ακουμπάνε στους πεθαμένους; Εγώ πάντως δεν το είχα ξαναδεί. 

-Εντάξει,πάντα υπάρχουν άνθρωποι που προσπαθούν να πιαστούν από κάπου.

 - Μα αισθανόντουσαν οι άνθρωποι ότι ήτανε ζωντανός άγιος. Και βάζαν το μωρό τους να πάρει ευλογία. Η δε κεκοιμημένη γερόντισσα ήτανε ζωντανή. Μπορεί να ακουστεί σαν παραμύθι αλλά ανέπνεε. Πέρασε τη φθορά της ασθένειας του καρκίνου και όταν έφτασε το σκήνωμά της στο φέρετρο, ήτανε σαν να ήτανε νέα και ζωντανή. Σαν να μην έχει περάσει ασθένεια. Καταλαβαίνετε τι σας λέω; Κάποιοι είπαν «μα, μακιγιάρουν τους νεκρούς;». Τέτοια ήτανε η ομορφιά και το κλέος της μορφής της.

- Ώς πού θέλετε να φτάσετε; 

-Τι εννοείτε; 

-Χτίζετε, καλλιεργείτε,παράγετε,εκ- παιδεύετε νέες μοναχές. Ποιος είναι ο στόχος σας; 

- Ο στόχος μου είναι μόνο να γίνει το θέλημα του Θεού. "

(Από το ιστολόγιο ΑΝΕΜΩΝ ΠΝΟΗ, Ιανουάριος 2013)

αντιγραφή