Ο “ΠΟΙΜΗΝ” ΤΟΥ ΕΡΜΑ ΚΑΙ Ο “ΚΑΛΠΑΣΜΟΣ” ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ

Ὁ Ποιμὴν τοῦ Ἑρμᾶ, ὁ «καλπασμὸς» τῆς ἁμαρτίας
καὶ ὁ «Ἄγγελος τῆς μετανοίας»

Ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτου Γόρτυνος Ἱερεμίου

ἐφημ. «Ὀρθόδοξος Τύπος», 
ἀρ. φύλ. 1964,  22 Φεβρουαρίου 2013

1. Μὲ τὸ σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοὶ χριστιανοί, θὰ ἀρχίσω νὰ σᾶς παρουσιάζω ἕνα ἄλλο ὡραῖο πατερικὸ σύγγραμμα, ποὺ λέγεται «Ὁ Ποιμὴν τοῦ Ἑρμᾶ». Τὸ κείμενο αὐτὸ εἶναι τὸ μεγαλύτερο στὴν σειρὰ τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τιμοῦσαν πολὺ τὸ βιβλίο αὐτὸ καὶ μερικοὶ μάλιστα τὸ κατέτασσαν μεταξὺ τῶν βιβλίων τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
.         Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος τὸ ὀνομάζει ὠφελιμώτατο βιβλίο. Ἀλλὰ τὸ βιβλίο αὐτὸ εἶναι περισσότερο σὲ μᾶς χρήσιμο, γιατί μᾶς δίδει ἕνα μήνυμα ποὺ εἶναι πολὺ ἀναγκαῖο γιὰ τοὺς καιρούς μας. Τὸ μήνυμα εἶναι ὅτι ἡ ἁμαρτία ἔχει προχωρήσει πολύ, θέλει νὰ μπεῖ καὶ στὸ ἱερὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, καὶ γι᾽ αὐτὸ οἱ χριστιανοὶ πρέπει νὰ μετανοήσουν, γιατί πλησιάζει τὸ τέλος.

2. Τὸ βιβλίο «Ὁ Ποιμὴν τοῦ Ἑρμᾶ» διαφέρει ἀπὸ τὰ ἄλλα ἔργα τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων. Περιέχει ὁράματα καὶ ἀποκαλύψεις, τὶς ὁποῖες ἔλαβε ὁ συγγραφεὺς τοῦ βιβλίου, ὁ Ἑρμᾶς. Τὶς ἔλαβε πρῶτον μὲν ἀπὸ μία γερόντισσα γυναίκα, ἡ ὁποία εἰκονίζει τὴν Ἐκκλησία, καὶ δεύτερον τὶς ἔλαβε ἀπὸ ἕνα ἄγγελο, ὁ ὁποῖος τοῦ παρουσιάστηκε μὲ μορφὴ ποιμένος (δηλαδὴ βοσκοῦ). Οἱ περισσότερες ὅμως ὁράσεις δόθηκαν στὸν Ἑρμᾶ ἀπὸ τὸν ἄγγελο αὐτόν, τὸν μὲ τὴν μορφὴ ποιμένος, γι᾽ αὐτὸ καὶ ὅλο τὸ ἔργο ὀνομάστηκε «Ποιμὴν τοῦ Ἑρμᾶ». Τὸν ἄγγελο αὐτόν, ἐπειδὴ προτρέπει τὸν Ἑρμᾶ νὰ μετανοήσει, τὸν ὀνομάζουν «ἄγγελο τῆς μετανοίας».
.         Ὁλόκληρο λοιπὸν τὸ βιβλίο χωρίζεται σὲ δυὸ μέρη: (α) Σὲ ἀποκαλύψεις ποὺ δόθηκαν στὸν Ἑρμᾶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, καὶ (β) σὲ ἀποκαλύψεις ποὺ δόθηκαν ἀπὸ τὸν ποιμένα, τὸν «ἄγγελο τῆς μετανοίας», ὅπως τὸν εἴπαμε. Ἀρχίζουμε, ἀγαπητοί μου, τὴν μελέτη τοῦ πατερικοῦ αὐτοῦ ἔργου μὲ τὶς ἀποκαλύψεις πρῶτα τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ περιλαμβάνει τέσσερις ὁράσεις.

3. Πρώτη ὅραση: Ὁ Ἑρμᾶς λέγει γιὰ τὸν ἑαυτό του, ὅτι ὁ πατέρας του τὸν πούλησε γιὰ δοῦλο σὲ μιὰ νεαρὴ γυναίκα, ποὺ τὴν ἔλεγαν Ρόδη, καὶ ἡ ὁποία κατοικοῦσε στὴν Ρώμη. Τὴν νεάνιδα αὐτὴ ὁ Ἑρμᾶς τὴν σεβόταν πολύ. Μιὰ μέρα ἡ Ρόδη λουζόταν στὸν Τίβερη ποταμὸ καὶ ὁ Ἑρμᾶς, ποὺ τὴν εἶδε, θαύμασε τὴν ὡραιότητα τοῦ σώματός της καὶ σκέφτηκε ὅτι θὰ ἦταν εὐτυχής, ἂν εἶχε γιὰ σύζυγό του μιὰ τόσο ὡραία γυναίκα. «Αὐτὸ μόνο σκέφτηκα – ἐξομολογεῖται ὁ Ἑρμᾶς – καὶ τίποτε περισσότερο».
.         Πέρασαν ἀπὸ τότε πολλὰ χρόνια. Μιὰ μέρα ὁ Ἑρμᾶς πήγαινε στὴν πόλη τῆς Καμπανίας. Περιπατώντας ἔβλεπε τὰ μεγαλεῖα τῆς φύσεως καὶ δόξαζε τὸν Θεό. Κουρασμένος ἀπὸ τὴν ὁδοιπορία ἔπεσε νὰ κοιμηθεῖ. Τότε εἶδε σὲ ὅραμα ὅτι τὸν ἔλαβε ἕνα πνεῦμα καὶ τὸν μετέφερε σὲ κάποια πεδιάδα. Ἐκεῖ γονάτισε καὶ ἄρχισε νὰ προσεύχεται καὶ νὰ παρακαλεῖ τὸν Κύριο νὰ τοῦ συγχωρήσει τὰ ἁμαρτήματά του. Καθὼς προσευχόταν, εἶδε νὰ ἀνοίγουν οἱ οὐρανοὶ καὶ νὰ παρουσιάζεται ἐκεῖ ψηλὰ ἡ Ρόδη, τὴν ὁποία πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια εἶχε ἐπιθυμήσει νὰ λάβει γιὰ γυναίκα του. «Τί θέλεις ἐδῶ, κυρία;», τὴν ἐρώτησε ὁ Ἑρμᾶς. Ἐκείνη τοῦ ἀπάντησε ὅτι ἀνέβηκε ἐκεῖ ψηλὰ στὸν οὐρανό, γιὰ νὰ τοῦ ἐλέγξει τὴν ἁμαρτία του ἀπέναντί της. «Ἁμάρτησες σὲ μένα», τοῦ εἶπε. «Σὲ σένα ἐγὼ ἁμάρτησα;», ἀποκρίθηκε ὁ Ἑρμᾶς. «Πότε εἶπα πονηρὸ λόγο ἐναντίον σου; Δὲν σὲ ἔβλεπα πάντοτε μὲ σεβασμό;». «Στὴν καρδιά σου – τοῦ εἶπε ἡ Ρόδη – εἰσῆλθε κακὴ ἐπιθυμία γιὰ μένα. Καὶ δὲν νομίζεις λοιπὸν ὅτι γιὰ τὸν δίκαιο ἄνδρα καὶ ἡ πονηρὰ ἐπιθυμία εἶναι ἁμαρτία;» Τότε ὁ Ἑρμᾶς θυμήθηκε τὸν σαρκικὸ λογισμὸ ποὺ σκέφτηκε γιὰ τὴν Ρόδη καὶ τρόμαξε.
.         Τρόμαξε, γιατί σκέφτηκε ὅτι ἂν καταλογίστηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ ἡ ἐπιθυμία του ἐκείνη γιὰ τὴν Ρόδη, ὅταν τὴν εἶδε νὰ λούζεται στὸν ποταμό, πόσο περισσότερο θὰ τὸν βαρύνουν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ τὰ ἄλλα ἁμαρτήματά του, τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι σκέψεις καὶ ἐπιθυμίες, ἀλλὰ πράξεις (2,1)!… Ὁ Ἑρμᾶς ἄρχισε νὰ κλαίει γιὰ τὸν ἔλεγχο αὐτὸ τῆς Ρόδης.
.         Καὶ ἐνῶ ἐλυπεῖτο καὶ ἔκλαιε γιὰ τὸν ἔλεγχο αὐτόν, εἶδε ἀπέναντί του ἕνα μεγαλοπρεπῆ θρόνο, στὸν ὁποῖο καθόταν μία γραῖα γυναίκα μὲ λαμπρὰ ἐνδύματα καὶ ἕνα βιβλίο στὰ χέρια της.
.         Καί ἡ γυναίκα αὐτὴ τὸν ἐρώτησε: «Ἑρμᾶ, γιατί εἶσαι λυπημένος, ἐσὺ ποὺ πάντοτε εἶσαι χαρούμενος;». Καὶ ὁ Ἑρμᾶς ἀπάντησε: «Μιὰ γυναίκα μὲ ἤλεγξε ὅτι ἁμάρτησα σ᾽ αὐτήν». Ἡ γερόντισσα ἀρχοντικὴ γυναίκα βεβαίωσε καὶ αὐτὴ τὸν λόγο τῆς πρώτης γυναίκας, τῆς Ρόδης, ὅτι δηλαδὴ πραγματικὰ ἐπεθύμησε πονηρὰ ἐπιθυμία γι᾽αὐτήν. Τοῦ εἶπε ὅμως ὅτι ἡ πονηρὰ αὐτὴ ἐπιθυμία δὲν εἶναι ἁμαρτία, ἀλλὰ ὁδηγεῖ στὴν ἁμαρτία. Γι᾽ αὐτὸ καὶ οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ πρέπει νὰ ἀγωνίζονται κατὰ τῆς πονηρᾶς ἐπιθυμίας.

 4. Ἂς πονέσουμε κι ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, καὶ ἂς κλάψουμε μαζὶ μὲ τὸν Ἑρμᾶ γιὰ τοὺς πονηρούς μας λογισμοὺς καὶ τὶς κακές μας ἐπιθυμίες. Δὲν καταγράφονται μόνο ὡς ἁμαρτήματα τὰ ἄσχημα λόγιά μας καὶ οἱ κακές μας πράξεις, ἀλλὰ καὶ οἱ ἁμαρτωλές μας ἐπιθυμίες.
.         Σὲ ἕνα ἄλλο πατερικὸ κείμενο (τοῦ Βασιλείου Ἀγκύρας «Περὶ τῆς παρθενίας») λέγεται ὅτι οἱ κακοί μας λογισμοὶ γράφονται διὰ τοῦ νοῦ στὸν πίνακα τῆς ψυχῆς μας. Ὁ πίνακας ὅμως τῆς ψυχῆς τώρα εἶναι σκεπασμένος μὲ τὸ σῶμα. Τὸ σῶμα θεωρεῖται ὡς κάλυμμα τῆς ψυχῆς. Κάποτε ὅμως θὰ φύγει αὐτὸ τὸ κάλυμμα, γιατί μὲ τὸν θάνατό μας χωρίζεται τὸ σῶμα ἀπὸ τὴν ψυχή. Καὶ τότε, ὢ τότε, ἀγαπητοί μου!…  Τότε θὰ γίνουν τὰ «ἀποκαλυπτήρια» τοῦ πίνακος αὐτοῦ, τῆς ψυχῆς μας δηλαδή, καὶ ὁποία τότε ντροπὴ καὶ ὁποία καταισχύνη! Γι᾽ αὐτό, ἀδελφοί μου, ἂς ἀρχίσουμε ἀγώνα κατὰ τῶν πονηρῶν μας λογισμῶν. Ἂς πνίγουμε μέσα μας τὶς ἀκάθαρτες σκέψεις, τὰ ἀκάθαρτα γεννήματα τοῦ νοῦ. Αὐτὰ εἶναι τὰ «νήπια Βαβυλῶνος», ποὺ λέγει τὸ Ψαλτήριο (ΡΛϚ´ 9), τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ φονεύουμε. Ἀλλὰ θὰ συνεχίσουμε μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ τὴν ἀνάλυση τοῦ πατερικοῦ αὐτοῦ ἔργου «Ὁ Ποιμὴν τοῦ Ἑρμᾶ» στὰ ἑπόμενά μας κηρύγματα.

 Μὲ πολλὲς εὐχές,

 † Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως Ἱερεμίας

1. Ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ Ἐρμᾶς, δὲν τὸ γνωρίζουμε. Μπορεῖ νὰ εἶναι αὐτὸς τὸν ὁποῖο μνημονεύει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὴν Πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολή του (ιϛ´14). Στὸ σύγγραμμά του ὅμως ὁ ἴδιος ὁ Ἑρμᾶς δίνει μερικὲς πληροφορίες γιὰ τὸ πρόσωπό του.

πηγή