Αγαπητοί μου αδελφοί και φίλοι.
Χαίρεται.
Χθες το βράδυ έμαθα εντελώς τυχαία, ότι μια κυρία που τα τελευταία χρόνια, έχει βαλθεί να μας κάνει, μια ολόκληρη χώρα που λέγεται Ελλάδα, να αρχίσουμε να παίρνουμε ψυχοφάρμακα με αυτά που ακούμε και ακούει, στο όνομα Ρεπούση. Ότι έχει κάνει λέει σπουδές στην Γαλλική φιλολογία. Δεν μπορώ να καταλάβω πως μας προέκυψε ιστορικός. Γράφοντας μία ιστορία, κατά τα άλλα Ελληνική. Που η Μικρασιατική καταστροφή ήταν συνωστισμός, που ό χορός του Ζαλόγγου δεν έγινε, που έλληνες δεν ήταν σκλάβοι των Τούρκων αλλά υπάλληλοι.. ξαφνικά την ενοχλούν τα θρησκευτικά, την ώρα που τα μεγαλύτερα ξένα πανεπιστήμια, έχουν δημιουργήσει έδρες και μελετούν τη ζωή και το έργο των πατέρων της Εκκλησιάς, ειδικά δε των τριών Ιεραρχών που τους θεωρούν μεγάλους παιδαγωγούς και του Οσίου Μαξίμου του Ομολογητού. Αλλά δε θα κάνω μια αντιπαράθεση, καθώς και ο απόστολος Παύλος λέει ¨αιρετικό άνθρωπο μετά πρώτη και Δευτέρα νουθεσία παραιτού¨ δηλαδή δεν χρειάζεται να σπαταλάς τον χρόνο σου με ένα άνθρωπο που του μιλάς και δεν παίρνει από λόγια και Δόξα το Θεό νουθεσίες τις έχουν γίνει πολλές. Μάλλον πως την περίπτωση της εν λόγο κυρίας ισχύει η λαϊκή Κρητική ρήση «απου θωρεί και δε μαθαίνει γη γάιδαρος είναι γη δε θέλει» πιο από τα δυο, τα συμπεράσματα δικά σας. Θέλω όμως να σταθώ στο αν είναι νεκρές γλώσσες τα αρχαία Ελληνικά ή τα Λατινικά. Να ξεκαθαρίσω κάτι, για μένα δεν υπάρχουν Αρχαία και νέα Ελληνικά, υπάρχουν μόνο Ελληνικά και είναι γλώσσα ζωντανότερη των ζωντανότερων. Θα ηθέλα έτσι να κάνω μια ερώτηση προς την εν λόγο ¨κυρία¨ παρακάτω είναι μια εργασία της καθηγήτριας Άννα Φιλίνη (Γαλλικής Φιλολογίας). Φαίνεται πως οι Γάλλοι χρησιμοποιούν καθημερινά στο λεξιλόγιο τους Ελληνικότατες λέξεις. Αυτά δεν τα μάθανε στο πανεπιστήμιο στην περί ου ο λόγος κυρία. Φαίνεται ότι η εν λόγο ακαδημαϊκός και βουλευτής κυρία Ρεπούση τα πτυχία που ισχυρίζεται ότι έχει η τα αγόρασε σε τιμές ευκαιρίας, ή της τα έδωσαν αυτοί που από ότι φαίνεται έχουν σκοπό οι Έλληνες να μείνουν αναλφάβητοι ή ότι από τα πολλά διαβάσματα έχασε τα λογικά της, γι αυτό αλώστε υπάρχει και η ψυχιατρική επιστήμη. Εν ολίγοις και για να μην μακρηγορώ, ένα κυρία Ρεπούση δεν μπορετέ να τα βρείτε με τον εαυτό σας, καθίστε στο σπίτι σας και προσπαθήστε να τα βρείτε, θα σας κάνει καλό, τόσο σε εσάς, όσο και σε εμάς, δεν μπορείτε να ταλαιπωρείται έτσι το ψυχικό σας κόσμο, όσο και τον δικό μας που σας ακούμε, διαφορετικά κάντε μια επίσκεψη σε ένα κέντρο ψυχικής υγιεινής από όσα έχετε αφήσει σε λειτουργία ακόμα, βλέπετε η παρατάξεις τις οποίες τιμήσατε δια της παρουσίας σας, κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες και σε αυτό, εκεί είμαι σίγουρος ότι θα σας βοηθήσουν να βρείτε την ψυχική ηρεμία την οποία χρειάζεστε. Εμείς οι υπόλοιποι ούτε ψυχιάτρο χρειαζόμαστε ακόμα, αλλά ούτε και αμνησία έχουμε.
Γόρτυνα 12/09/2013
Πατήρ Δημήτριος.
Οι ελληνικές ρίζες στην Γαλλική Γλώσσα ΄΄
των Jean Bouffarigue και Anne – Marie Delrieu
Όταν οι Γάλλοι Jean Bouffarigue και Anne - Marie Delrieu στην προσπάθειά τους να ερευνήσουν σε βάθος την γλώσσα τους , την γαλλική γλώσσα, έθεσαν το ερώτημα ΄΄Γνωρίζετε τις ελληνικές σας ρίζες ? ΄΄ Πολλά γυμνασιόπαιδα στην Γαλλία πρέπει να τρομοκρατήθηκαν ακούγοντας να τους υποβάλλετε αυτή η ερώτηση. Ο καιρός όμως πέρασε και η ερώτηση έπαψε να είναι τρομερή, όταν έγινε αντιληπτό ότι δεν ήταν αναγκαίο να απαντήσει κανείς ΄΄ναι΄΄ για να φτάσει στα ανώτατα επίπεδα της γνώσης ή απλώς στα πλησιέστερα διπλώματα. Επικράτησε η εντύπωση, ότι τελικά για να πετύχει κανείς στην ζωή του ή για να συμβαδίζει με τον αιώνα του, είναι πιο χρήσιμο να γνωρίζει τις τετραγωνικές ρίζες. Και τελικά ήταν οι δάσκαλοι εκείνοι που άρχισαν να αισθάνονται αμηχανία μπροστά σε μία άλλη ερώτηση :
΄΄Σε τι χρησιμεύουν οι ελληνικές ρίζες ΄΄?
Αν πρόκειται να συμβαδίζει κανείς με τον αιώνα του, καλό θα ήταν να προσαρμόσει το βήμα του εντελώς. Δεν είναι πια η κατάλληλη στιγμή να αναρωτιέται κανείς σήμερα αν οι ελληνικές ρίζες χρησιμεύουν σε τίποτα : βρίσκονται εδώ, ένα ολόκληρο πλήθος, γύρω μας,τυπωμένες και προφερόμενες σε οτιδήποτε αποτελεί φορέα της πολύτιμης ουσίας με την οποία τρέφεται ο πολιτισμός μας, της πληροφόρησης. Astronaute(αστροναύτης), discothèque(δισκοθήκη), ergothérapie(εργ(ασι)οθεραπεία), hypoglycémie(υπογλυκαιμία), pentathlon(πένταθλον), politologue (πολιτειολόγος), spéléologue (σπηλαιολόγος), thermodynamique(θερμοδυναμική), κ.τ.λ., χωρίς να αναφερθούμε στις analyses, synthèses, στα aérodromes και métropolitains(αναλύσεις, συνθέσεις, αεροδρόμια και μετρό), τόσες λέξεις που προέρχονται από την ελληνική και χρωματίζουν τώρα την καθημερινή μας γλώσσα (την γαλλική) .
Αν συγκρίνουμε το ενεργητικό μας λεξιλόγιο με εκείνο των παππούδων μας, θα αναγκαστούμε να διαπιστώσουμε ότι έχουμε γίνει όλοι σοφοί . Η πρώτη δουλειά του σοφού είναι να παρακολουθεί τις προόδους που πραγματοποιεί η επιστήμη. Στις μέρες μας αυτές οι πρόοδοι είναι ταχύτατες. Οι ανακαλύψεις διαδέχονται η μία την άλλη με επιταχυνόμενο ρυθμό και σε κάθε μια αντιστοιχεί μια καινούργια λέξη, που τις περισσότερες φορές προέρχεται από τα ελληνικά .
Η σύγχρονη γλώσσα μοιάζει να έχει κατασκευαστεί για τους ελληνιστές, οι οποίοι κρατούν τα κλειδιά της. Αυτό το προνόμιο πρέπει να πάψει να είναι αποκλειστικό. Το να ανακαλύψει κανείς τους θησαυρούς των ελληνικών ριζών σήμερα δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη το βιβλίο αυτό δεν γράφτηκε με σκοπό να γίνει ένα βοήθημα για ειδικούς, αλλά ένας οδηγός για την σύγχρονη γαλλική γλώσσα. Ένας λοιπόν από τους στόχους αυτού του βιβλίου είναι να δώσει στον αναγνώστη τα μέσα για να προσανατολίζεται μέσα στους πιο πρόσφατους τομείς της γαλλικής γλώσσας και για να ερμηνεύει με τρόπο χρήσιμο τις ΄΄λόγιες΄΄ λέξεις που μπορεί να συναντήσει .
Δεν είναι ο μόνος στόχος επισημαίνουν οι συγγραφείς. Ελπίζουμε ακόμα να βοηθήσουμε να γίνουν συνειδητοί παλιότεροι δεσμοί της γαλλικής γλώσσας με την γλώσσα των ελλήνων. Λέξεις όπως boîte (κουτί), chaise (καρέκλα), écureuil (σκίουρος), église (εκκλησία), έχουν έρθει σε μας από τα ελληνικά. Είναι κρίμα που όλοι τις χρησιμοποιούν – ίσως και κάθε μέρα – χωρίς να αντιλαμβάνονται την αξία τους. Η κατανόηση της δικής μας γλώσσας (της γαλλικής) και η εκ νέου ανακάλυψη της ουσίας της – να ποια είναι η χρησιμότητα του να γνωρίζει κανείς τις ελληνικές ρίζες. Οι ελληνικές ρίζες δίνουν στην γαλλική το ποιο βαθύ στήριγμά της, μακρινή πηγή του πολιτισμού μας η Ελλάδα βρίσκεται ζωντανή μέσα σε λέξεις που λέμε. Σχηματίζει κάθε μέρα την γλώσσα μας .
ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Οι περισσότερες γλώσσες της Ευρώπης, καθώς και μερικές της Ασίας, κατάγονται από μία κοινή γλώσσα, την οποίαν ονομάζουμε ινδοευρωπαϊκή. Καθώς η ινδοευρωπαϊκή δεν έχει μιληθεί από κανέναν εδώ και χιλιάδες χρόνια και δεν έχει γραφτεί ποτέ, οι ρίζες της δεν μας είναι γνωστές παρά μόνο μέσω της διαδικασίας της επανασύνθεσης.
Η λατινική προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή, ακριβώς όπως η ελληνική . Η λατινική γλώσσα είναι αδελφή της ελληνικής και όχι θυγατέρα. Παρόλα αυτά οι Λατίνοι δανείστηκαν πολλές λέξεις από τούς γείτονες τους Έλληνες και πολλές ελληνικές λέξεις πέρασαν στη γαλλική μέσω της λατινικής.Χωρίς αμφιβολία οι λέξεις με ελληνική προέλευση αποτελούν μέρος του καθημερινού λεξιλογίου. Στην πλειοψηφία τους όμως συγκεντρώνονται σε πολύ εξειδικευμένες ζώνες του λεξιλογίου. Τις συναντά κανείς σε μεγάλους αριθμούς στο θρησκευτικό λεξιλόγιο, ιδίως σε εκείνο που αναφέρεται στη χριστιανική θρησκεία και στους θεσμούς της.
Ακόμα όμως περισσότερο από την θρησκεία, η επιστήμη είναι εκείνη που σε όλες τις μορφές καταφεύγει στα αστείρευτα αποθέματα του ελληνικού λεξιλογίου. Είτε είναι αρχαίες είτε είναι νέες, είτε θετικές είτε ανθρωπιστικές, οι επιστήμες άντλησαν, αντλούν και θα αντλούν απ΄αυτό το απόθεμα. Τα ίδια τα ονόματα τους είναι σχεδόν αποκλειστικά ελληνικά. Οι αξιοσημείωτες εξαιρέσεις είναι η algèbre, άλγεβρα (αραβική προέλευση), η informatique, πληροφορική (λατινική προέλευση ) και η médecine, ιατρική ΄΄ αυτή η επιστήμη, που το όνομά της προέρχεται από την λατινική, είναι εν τούτοις η μεγαλύτερη καταναλώτρια ελληνικών λέξεων, πρώτα απ’ όλα για να ονομάσει τις διάφορες ειδικότητες της : εκτός από την μαιευτική (obstétrique, από το λατινικό obstetrix,σοφή γυναίκα), δε βρίσκει κανείς σχεδόν καμιά που το όνομά της να μην προέρχεται από την ελληνική. Δύο λόγοι εξηγούν αυτή την ιδιαίτερη συνάφεια ανάμεσα στην επιστήμη και την ελληνική γλώσσα .
Καταρχήν όταν οι Λατίνοι γνώρισαν τον ελληνικό κόσμο και θέλησαν να συμμετάσχουν στη γνώση που κατείχε, η επιστήμη ήταν ανύπαρκτη γι’ αυτούς. Χρειάστηκε να εισάγουν τα πάντα : γνώσεις, πρότυπα διδασκαλίας, ορολογία. Στη συνέχεια οι Λατίνοι δεν υπήρξαν παρά καλοί μαθητές, σπάνια δάσκαλοι. Οι πρόοδοι και οι ανακαλύψεις συνέχισαν να πραγματοποιούνται στον ελληνικό χώρο. Οι βάσεις και ο εξοπλισμός του επιστημονικού λεξιλογίου ήρθαν από την Ελλάδα, ακόμα και στην Αρχαιότητα. Τα δάνεια όμως από την Ελλάδα εξακολούθησαν ακόμα και μετά τον θάνατο της ελληνικής επιστήμης, και όχι μόνο από συνήθεια. Συνέχισαν γιατί η ελληνική γλώσσα προσφέρεται με αξιοθαύμαστο τρόπο, πολύ περισσότερο απ’ότι η λατινική, για την δημιουργία λέξεων ανάλογα με τις ανάγκες. Η λατινική και οι νεολατινικές γλώσσες που προέρχονται από αυτήν έχουν μεγάλη δυσκολία στην επινόηση σύνθετων λέξεων που να συνδέουν δύο διαφορετικά νοήματα σ’ ένα καινούργιο νόημα (π.χ. ptérodactyle , πτεροδάκτυλος και όχι βέβαια που τα δάκτυλά του είναι φτερούγες ,dont les doigts sont des ailes).
Υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι για το πέρασμα από τα ελληνικά προς τα γαλλικά, εκτός από το καλαθάκι του επιστήμονα που ξεκινά για την συγκομιδή ριζών. Μπορεί κανείς να διακρίνει έξι τρόπους μετάδοσης :τρείς αρχαίους, που ξεκινούν δηλαδή από την αρχαιότητα και περνούν αναγκαστικά μέσα από την λατινική, και τρείς πρόσφατους, που λειτούργησαν μετά την εξαφάνιση της λατινικής ως ομιλούμενης γλώσσας .
Αυτοί είναι : 1ον η λαϊκή αρχαία μετάδοση – αφορά τις λέξεις που δανείστηκε η λατινική από την ελληνική 2ον η εκλαϊκευμένη αρχαία μετάδοση – αφορά τις λέξεις που εισήγαγαν στην λατινική λόγιοι 3ον η λόγια αρχαία μετάδοση –αφορά τις λέξεις που πέρασαν αρχικά από την ελληνική στη λατινική 4ον η πρόσφατη επαναχρησιμοποίηση –από το τέλος του Μεσαίωνα οι Ευρωπαίοι φιλόσοφοι και επιστήμονες βρέθηκαν στην δύσκολη θέση να πρέπει να εκφράσουν ιδέες που δεν είχαν όνομα στις γλώσσες τους ούτε στην λατινική. Στράφηκαν λοιπόν στην ελληνική και βρήκαν εκεί λέξεις που οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν χρησιμοποιήσει με την επιθυμητή σημασία είτε άλλες που ποτέ δεν είχαν αυτή την σημασία αλλά μπορούσαν να καλύψουν την ανάγκη (το γαλλικό misogyne, απευθείας παρμένο από το ελληνικό μισογύνης, χωρίς την μεσολάβηση των λατινικών, έχει την ίδια σημασία με το αρχαίο του πρότυπο – δε συμβαίνει το ίδιο με το téléscope, τηλεσκόπιο. Εδώ αφού βρέθηκε το αντικείμενο, ονομάστηκε από το ελληνικό τηλεσκόπος, που προφανώς δεν σημαίνει το ίδιο πράγμα αλλά είναι ένα επίθετο που σημαίνει μακριά) 5ον η πρόσφατη σύνθεση – η ελληνική γλώσσα όμως, όπως μιλήθηκε και γράφτηκε στην αρχαιότητα, δεν παρείχε πια επαρκείς λέξεις για ένα αυξανόμενο αριθμό νέων εννοιών. Παρουσιάστηκε τότε η ιδέα να χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι που εφάρμοζαν οι Έλληνες για να αυξάνουν το λεξιλόγιό τους. Η δομή της γλώσσας τους επέτρεπε να συνθέτουν λέξεις μ’έναν τρόπο απλό και αποτελεσματικό : τους μιμήθηκαν (το cosmonaute και astronaute βασίζoνται στα υποθέματα κοσμοναύτης και αστροναύτης – ναύτης του κόσμου, ναύτης των άστρων : κόσμος και άστρον + ναύτης) και 6ον η παραγωγή – αυτός ο τελευταίος τρόπος μετάδοσης δεν είναι ένα φαινόμενο μετάδοσης από μια άλλη γλώσσα σε μια άλλη, αλλά ένα ενδογαλλικό φαινόμενο (ξεκινώντας από το politique = πολιτικός ,αυτός που αφορά τον πολίτη – δημιουργούν το politicien = πολιτικός, politiser = πολιτικοποιώ … )
των Jean Bouffarigue και Anne – Marie Delrieu
Όταν οι Γάλλοι Jean Bouffarigue και Anne - Marie Delrieu στην προσπάθειά τους να ερευνήσουν σε βάθος την γλώσσα τους , την γαλλική γλώσσα, έθεσαν το ερώτημα ΄΄Γνωρίζετε τις ελληνικές σας ρίζες ? ΄΄ Πολλά γυμνασιόπαιδα στην Γαλλία πρέπει να τρομοκρατήθηκαν ακούγοντας να τους υποβάλλετε αυτή η ερώτηση. Ο καιρός όμως πέρασε και η ερώτηση έπαψε να είναι τρομερή, όταν έγινε αντιληπτό ότι δεν ήταν αναγκαίο να απαντήσει κανείς ΄΄ναι΄΄ για να φτάσει στα ανώτατα επίπεδα της γνώσης ή απλώς στα πλησιέστερα διπλώματα. Επικράτησε η εντύπωση, ότι τελικά για να πετύχει κανείς στην ζωή του ή για να συμβαδίζει με τον αιώνα του, είναι πιο χρήσιμο να γνωρίζει τις τετραγωνικές ρίζες. Και τελικά ήταν οι δάσκαλοι εκείνοι που άρχισαν να αισθάνονται αμηχανία μπροστά σε μία άλλη ερώτηση :
΄΄Σε τι χρησιμεύουν οι ελληνικές ρίζες ΄΄?
Αν πρόκειται να συμβαδίζει κανείς με τον αιώνα του, καλό θα ήταν να προσαρμόσει το βήμα του εντελώς. Δεν είναι πια η κατάλληλη στιγμή να αναρωτιέται κανείς σήμερα αν οι ελληνικές ρίζες χρησιμεύουν σε τίποτα : βρίσκονται εδώ, ένα ολόκληρο πλήθος, γύρω μας,τυπωμένες και προφερόμενες σε οτιδήποτε αποτελεί φορέα της πολύτιμης ουσίας με την οποία τρέφεται ο πολιτισμός μας, της πληροφόρησης. Astronaute(αστροναύτης), discothèque(δισκοθήκη), ergothérapie(εργ(ασι)οθεραπεία), hypoglycémie(υπογλυκαιμία), pentathlon(πένταθλον), politologue (πολιτειολόγος), spéléologue (σπηλαιολόγος), thermodynamique(θερμοδυναμική), κ.τ.λ., χωρίς να αναφερθούμε στις analyses, synthèses, στα aérodromes και métropolitains(αναλύσεις, συνθέσεις, αεροδρόμια και μετρό), τόσες λέξεις που προέρχονται από την ελληνική και χρωματίζουν τώρα την καθημερινή μας γλώσσα (την γαλλική) .
Αν συγκρίνουμε το ενεργητικό μας λεξιλόγιο με εκείνο των παππούδων μας, θα αναγκαστούμε να διαπιστώσουμε ότι έχουμε γίνει όλοι σοφοί . Η πρώτη δουλειά του σοφού είναι να παρακολουθεί τις προόδους που πραγματοποιεί η επιστήμη. Στις μέρες μας αυτές οι πρόοδοι είναι ταχύτατες. Οι ανακαλύψεις διαδέχονται η μία την άλλη με επιταχυνόμενο ρυθμό και σε κάθε μια αντιστοιχεί μια καινούργια λέξη, που τις περισσότερες φορές προέρχεται από τα ελληνικά .
Η σύγχρονη γλώσσα μοιάζει να έχει κατασκευαστεί για τους ελληνιστές, οι οποίοι κρατούν τα κλειδιά της. Αυτό το προνόμιο πρέπει να πάψει να είναι αποκλειστικό. Το να ανακαλύψει κανείς τους θησαυρούς των ελληνικών ριζών σήμερα δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη το βιβλίο αυτό δεν γράφτηκε με σκοπό να γίνει ένα βοήθημα για ειδικούς, αλλά ένας οδηγός για την σύγχρονη γαλλική γλώσσα. Ένας λοιπόν από τους στόχους αυτού του βιβλίου είναι να δώσει στον αναγνώστη τα μέσα για να προσανατολίζεται μέσα στους πιο πρόσφατους τομείς της γαλλικής γλώσσας και για να ερμηνεύει με τρόπο χρήσιμο τις ΄΄λόγιες΄΄ λέξεις που μπορεί να συναντήσει .
Δεν είναι ο μόνος στόχος επισημαίνουν οι συγγραφείς. Ελπίζουμε ακόμα να βοηθήσουμε να γίνουν συνειδητοί παλιότεροι δεσμοί της γαλλικής γλώσσας με την γλώσσα των ελλήνων. Λέξεις όπως boîte (κουτί), chaise (καρέκλα), écureuil (σκίουρος), église (εκκλησία), έχουν έρθει σε μας από τα ελληνικά. Είναι κρίμα που όλοι τις χρησιμοποιούν – ίσως και κάθε μέρα – χωρίς να αντιλαμβάνονται την αξία τους. Η κατανόηση της δικής μας γλώσσας (της γαλλικής) και η εκ νέου ανακάλυψη της ουσίας της – να ποια είναι η χρησιμότητα του να γνωρίζει κανείς τις ελληνικές ρίζες. Οι ελληνικές ρίζες δίνουν στην γαλλική το ποιο βαθύ στήριγμά της, μακρινή πηγή του πολιτισμού μας η Ελλάδα βρίσκεται ζωντανή μέσα σε λέξεις που λέμε. Σχηματίζει κάθε μέρα την γλώσσα μας .
ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Οι περισσότερες γλώσσες της Ευρώπης, καθώς και μερικές της Ασίας, κατάγονται από μία κοινή γλώσσα, την οποίαν ονομάζουμε ινδοευρωπαϊκή. Καθώς η ινδοευρωπαϊκή δεν έχει μιληθεί από κανέναν εδώ και χιλιάδες χρόνια και δεν έχει γραφτεί ποτέ, οι ρίζες της δεν μας είναι γνωστές παρά μόνο μέσω της διαδικασίας της επανασύνθεσης.
Η λατινική προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή, ακριβώς όπως η ελληνική . Η λατινική γλώσσα είναι αδελφή της ελληνικής και όχι θυγατέρα. Παρόλα αυτά οι Λατίνοι δανείστηκαν πολλές λέξεις από τούς γείτονες τους Έλληνες και πολλές ελληνικές λέξεις πέρασαν στη γαλλική μέσω της λατινικής.Χωρίς αμφιβολία οι λέξεις με ελληνική προέλευση αποτελούν μέρος του καθημερινού λεξιλογίου. Στην πλειοψηφία τους όμως συγκεντρώνονται σε πολύ εξειδικευμένες ζώνες του λεξιλογίου. Τις συναντά κανείς σε μεγάλους αριθμούς στο θρησκευτικό λεξιλόγιο, ιδίως σε εκείνο που αναφέρεται στη χριστιανική θρησκεία και στους θεσμούς της.
Ακόμα όμως περισσότερο από την θρησκεία, η επιστήμη είναι εκείνη που σε όλες τις μορφές καταφεύγει στα αστείρευτα αποθέματα του ελληνικού λεξιλογίου. Είτε είναι αρχαίες είτε είναι νέες, είτε θετικές είτε ανθρωπιστικές, οι επιστήμες άντλησαν, αντλούν και θα αντλούν απ΄αυτό το απόθεμα. Τα ίδια τα ονόματα τους είναι σχεδόν αποκλειστικά ελληνικά. Οι αξιοσημείωτες εξαιρέσεις είναι η algèbre, άλγεβρα (αραβική προέλευση), η informatique, πληροφορική (λατινική προέλευση ) και η médecine, ιατρική ΄΄ αυτή η επιστήμη, που το όνομά της προέρχεται από την λατινική, είναι εν τούτοις η μεγαλύτερη καταναλώτρια ελληνικών λέξεων, πρώτα απ’ όλα για να ονομάσει τις διάφορες ειδικότητες της : εκτός από την μαιευτική (obstétrique, από το λατινικό obstetrix,σοφή γυναίκα), δε βρίσκει κανείς σχεδόν καμιά που το όνομά της να μην προέρχεται από την ελληνική. Δύο λόγοι εξηγούν αυτή την ιδιαίτερη συνάφεια ανάμεσα στην επιστήμη και την ελληνική γλώσσα .
Καταρχήν όταν οι Λατίνοι γνώρισαν τον ελληνικό κόσμο και θέλησαν να συμμετάσχουν στη γνώση που κατείχε, η επιστήμη ήταν ανύπαρκτη γι’ αυτούς. Χρειάστηκε να εισάγουν τα πάντα : γνώσεις, πρότυπα διδασκαλίας, ορολογία. Στη συνέχεια οι Λατίνοι δεν υπήρξαν παρά καλοί μαθητές, σπάνια δάσκαλοι. Οι πρόοδοι και οι ανακαλύψεις συνέχισαν να πραγματοποιούνται στον ελληνικό χώρο. Οι βάσεις και ο εξοπλισμός του επιστημονικού λεξιλογίου ήρθαν από την Ελλάδα, ακόμα και στην Αρχαιότητα. Τα δάνεια όμως από την Ελλάδα εξακολούθησαν ακόμα και μετά τον θάνατο της ελληνικής επιστήμης, και όχι μόνο από συνήθεια. Συνέχισαν γιατί η ελληνική γλώσσα προσφέρεται με αξιοθαύμαστο τρόπο, πολύ περισσότερο απ’ότι η λατινική, για την δημιουργία λέξεων ανάλογα με τις ανάγκες. Η λατινική και οι νεολατινικές γλώσσες που προέρχονται από αυτήν έχουν μεγάλη δυσκολία στην επινόηση σύνθετων λέξεων που να συνδέουν δύο διαφορετικά νοήματα σ’ ένα καινούργιο νόημα (π.χ. ptérodactyle , πτεροδάκτυλος και όχι βέβαια που τα δάκτυλά του είναι φτερούγες ,dont les doigts sont des ailes).
Υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι για το πέρασμα από τα ελληνικά προς τα γαλλικά, εκτός από το καλαθάκι του επιστήμονα που ξεκινά για την συγκομιδή ριζών. Μπορεί κανείς να διακρίνει έξι τρόπους μετάδοσης :τρείς αρχαίους, που ξεκινούν δηλαδή από την αρχαιότητα και περνούν αναγκαστικά μέσα από την λατινική, και τρείς πρόσφατους, που λειτούργησαν μετά την εξαφάνιση της λατινικής ως ομιλούμενης γλώσσας .
Αυτοί είναι : 1ον η λαϊκή αρχαία μετάδοση – αφορά τις λέξεις που δανείστηκε η λατινική από την ελληνική 2ον η εκλαϊκευμένη αρχαία μετάδοση – αφορά τις λέξεις που εισήγαγαν στην λατινική λόγιοι 3ον η λόγια αρχαία μετάδοση –αφορά τις λέξεις που πέρασαν αρχικά από την ελληνική στη λατινική 4ον η πρόσφατη επαναχρησιμοποίηση –από το τέλος του Μεσαίωνα οι Ευρωπαίοι φιλόσοφοι και επιστήμονες βρέθηκαν στην δύσκολη θέση να πρέπει να εκφράσουν ιδέες που δεν είχαν όνομα στις γλώσσες τους ούτε στην λατινική. Στράφηκαν λοιπόν στην ελληνική και βρήκαν εκεί λέξεις που οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν χρησιμοποιήσει με την επιθυμητή σημασία είτε άλλες που ποτέ δεν είχαν αυτή την σημασία αλλά μπορούσαν να καλύψουν την ανάγκη (το γαλλικό misogyne, απευθείας παρμένο από το ελληνικό μισογύνης, χωρίς την μεσολάβηση των λατινικών, έχει την ίδια σημασία με το αρχαίο του πρότυπο – δε συμβαίνει το ίδιο με το téléscope, τηλεσκόπιο. Εδώ αφού βρέθηκε το αντικείμενο, ονομάστηκε από το ελληνικό τηλεσκόπος, που προφανώς δεν σημαίνει το ίδιο πράγμα αλλά είναι ένα επίθετο που σημαίνει μακριά) 5ον η πρόσφατη σύνθεση – η ελληνική γλώσσα όμως, όπως μιλήθηκε και γράφτηκε στην αρχαιότητα, δεν παρείχε πια επαρκείς λέξεις για ένα αυξανόμενο αριθμό νέων εννοιών. Παρουσιάστηκε τότε η ιδέα να χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι που εφάρμοζαν οι Έλληνες για να αυξάνουν το λεξιλόγιό τους. Η δομή της γλώσσας τους επέτρεπε να συνθέτουν λέξεις μ’έναν τρόπο απλό και αποτελεσματικό : τους μιμήθηκαν (το cosmonaute και astronaute βασίζoνται στα υποθέματα κοσμοναύτης και αστροναύτης – ναύτης του κόσμου, ναύτης των άστρων : κόσμος και άστρον + ναύτης) και 6ον η παραγωγή – αυτός ο τελευταίος τρόπος μετάδοσης δεν είναι ένα φαινόμενο μετάδοσης από μια άλλη γλώσσα σε μια άλλη, αλλά ένα ενδογαλλικό φαινόμενο (ξεκινώντας από το politique = πολιτικός ,αυτός που αφορά τον πολίτη – δημιουργούν το politicien = πολιτικός, politiser = πολιτικοποιώ … )
ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Οι λέξεις που προέρχονται από τα ελληνικά έχουν συχνά μια κρυμμένη σημασία : αυτή που είχε το ελληνικό πρωτότυπο ή αυτή που εκφράζει ο συνδυασμός των στοιχείων που τις αποτελούν. Το να διαπεράσει κανείς το ετυμολογικό μυστικό δεν ικανοποιεί απλώς την περιέργεια / είναι και ένας τρόπος να δώσει στις λέξεις μια επιπλέον σημασία και μία νέα ενέργεια. Η κρυμμένη έννοια της λέξης étymologie μας καλεί σ’ένα τέτοιο ξεκίνημα : το ελληνικό ουσιαστικό ετυμολογία δήλωνε μεν μια δραστηριότητα, την αναζήτηση της αρχικής σημασίας της λέξης, αλλά κυριολεκτικά σήμαινε : αληθινός λόγος ( έτυμος , αληθινός + λόγος ). Για τους έλληνες η ετυμολογία έδινε την αληθινή σημασία μιας λέξης / ήταν ένα μέσο για να φτάσει κανείς στην αλήθεια .
Γεννημένος στο ελληνικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο χριστιανισμός ήταν για δύο αιώνες απόλυτα συνδεδεμένος με την ελληνική γλώσσα. Φέρει τα ίχνη της. Για την ονομασία των αντικειμένων της πίστης τους και των θεσμών τους οι πρώτοι χριστιανοί πήραν ελληνικές λέξεις που υπήρχαν ήδη και τους έδωσαν μια ιδιαίτερη σημασία .
Αυτή μεταδόθηκε ως εμάς, ενώ η μη χριστιανική σημασία τους ξεχάστηκε.
π.χ. CHRIST λατ.Christus ελ. Χριστός από το χρίζειν. Η ελληνική λέξη μεταφράζει κυριολεκτικά το εβραϊκό messiah , που σημαίνει ο χρισμένος από τον θεό από τον Κύριο και που έχει δώσει την λέξη Messie,Μεσσίας.Το χριστιανός , ο πιστός του Χριστού, έδωσε το λατινικό christianus – chrétien. APOCALYPSE – αποκάλυψη (από + καλύπτειν). ΑPOSTOLIQUE – αποστολικός. MYSTIQUE – μυστικός ,ο σχετικός με τα μυστήρια – μυστήριον –mystère …
Η μουσική και το θέατρο : CHOEUR λατ.chorus ελ.χορός, ομάδα χορευτών – Choréographie, χορογραφία. Ελεγεία – élégie –élégiague – ελεγειακός .Théâtre – θέατρο, τόπος που βλέπει κανείς το θεάσθαι –το αμφιθέατρον είναι αποτέλεσμα μιας περίεργης σημασιολογικής εξέλιξης. Οι έλληνες είχαν δημιουργήσει τη λέξη αμφιθέατρον, κυκλικό θέατρο (+αμφί , και από τις δύο πλευρές ) για να ονομάσουν μια νέα αρχιτεκτονική του θεάτρου , εντελώς κυκλική, και για να τη διακρίνουν από την παραδοσιακή ημικυκλική μορφη. Στη γαλλική χρήση όμως η λέξη χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το παραδοσιακό ελληνικό θέατρο και για να το διακρίνει από τα κτίρια του θεάτρου στην Ευρώπη της κλασσικής εποχής. Σήμερα το αμφιθέατρο μπορεί να σημαίνει μια κλειστή αίθουσα με αμφιθεατρικά καθίσματα στη μία πλευρά, όχι απαραίτητα σε ημικύκλιο. Με συντόμευση απομονώθηκε μια λέξη ΑΜΦΙ, που χρησιμοποιήται πολύ συχνά στα πανεπιστήμια για να δηλώσει μια αίθουσα διδασκαλίας πολύ μεγάλων διαστάσεων, που τελικά μπορεί να είναι και τελείως επίπεδη.
Ο αθλητισμός – athlète = αθλητής , κυριολ. αυτός που αγωνίζεται με άλλους για ένα βραβείο, από το αθλον, βραβείο .
Pentathlon = πένταθλον, αγώνας με πέντε αγωνίσματα (+ πέντε). Με πρότυπο αυτή τη λέξη σχηματίστηκαν τα décathlon (+ δέκα) , triathlon (+ τρία) , biathlon = δίαθλον (+ λατ. πρόθ . bi = δύο ).
Γεννημένος στο ελληνικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο χριστιανισμός ήταν για δύο αιώνες απόλυτα συνδεδεμένος με την ελληνική γλώσσα. Φέρει τα ίχνη της. Για την ονομασία των αντικειμένων της πίστης τους και των θεσμών τους οι πρώτοι χριστιανοί πήραν ελληνικές λέξεις που υπήρχαν ήδη και τους έδωσαν μια ιδιαίτερη σημασία .
Αυτή μεταδόθηκε ως εμάς, ενώ η μη χριστιανική σημασία τους ξεχάστηκε.
π.χ. CHRIST λατ.Christus ελ. Χριστός από το χρίζειν. Η ελληνική λέξη μεταφράζει κυριολεκτικά το εβραϊκό messiah , που σημαίνει ο χρισμένος από τον θεό από τον Κύριο και που έχει δώσει την λέξη Messie,Μεσσίας.Το χριστιανός , ο πιστός του Χριστού, έδωσε το λατινικό christianus – chrétien. APOCALYPSE – αποκάλυψη (από + καλύπτειν). ΑPOSTOLIQUE – αποστολικός. MYSTIQUE – μυστικός ,ο σχετικός με τα μυστήρια – μυστήριον –mystère …
Η μουσική και το θέατρο : CHOEUR λατ.chorus ελ.χορός, ομάδα χορευτών – Choréographie, χορογραφία. Ελεγεία – élégie –élégiague – ελεγειακός .Théâtre – θέατρο, τόπος που βλέπει κανείς το θεάσθαι –το αμφιθέατρον είναι αποτέλεσμα μιας περίεργης σημασιολογικής εξέλιξης. Οι έλληνες είχαν δημιουργήσει τη λέξη αμφιθέατρον, κυκλικό θέατρο (+αμφί , και από τις δύο πλευρές ) για να ονομάσουν μια νέα αρχιτεκτονική του θεάτρου , εντελώς κυκλική, και για να τη διακρίνουν από την παραδοσιακή ημικυκλική μορφη. Στη γαλλική χρήση όμως η λέξη χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το παραδοσιακό ελληνικό θέατρο και για να το διακρίνει από τα κτίρια του θεάτρου στην Ευρώπη της κλασσικής εποχής. Σήμερα το αμφιθέατρο μπορεί να σημαίνει μια κλειστή αίθουσα με αμφιθεατρικά καθίσματα στη μία πλευρά, όχι απαραίτητα σε ημικύκλιο. Με συντόμευση απομονώθηκε μια λέξη ΑΜΦΙ, που χρησιμοποιήται πολύ συχνά στα πανεπιστήμια για να δηλώσει μια αίθουσα διδασκαλίας πολύ μεγάλων διαστάσεων, που τελικά μπορεί να είναι και τελείως επίπεδη.
Ο αθλητισμός – athlète = αθλητής , κυριολ. αυτός που αγωνίζεται με άλλους για ένα βραβείο, από το αθλον, βραβείο .
Pentathlon = πένταθλον, αγώνας με πέντε αγωνίσματα (+ πέντε). Με πρότυπο αυτή τη λέξη σχηματίστηκαν τα décathlon (+ δέκα) , triathlon (+ τρία) , biathlon = δίαθλον (+ λατ. πρόθ . bi = δύο ).
Εργασία της καθηγήτριας Άννα Φιλίνη (Γαλλικής Φιλολογίας)
