Ο παπα-Εφραίμ ο ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΩΤΗΣ

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Την νύκτα από 26 έως 27 Φεβρουαρίου τ.έ. με το νέο ημερολόγιο κοιμήθηκε εν Κυρίω στον αγιασμένο Άθωνα, το Αγιώνυμο Όρος, “τον σεβάσμιον χώρον, την των αρετών εστίαν”, όπως το αποκαλεί ο αγιορείτης άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ένα αγιασμένο και ευώδες άνθος από το Περιβόλι της Παναγίας, και μάλιστα από το περιβόλι της ερήμου του Αγίου Όρους, ο παπα-Εφραίμ ο Κατουνακιώτης.
Άργησε να γίνει γνωστή η κοίμηση του ευλογημένου και αγίου αυτού Γέροντος, γιατί ο παπα-Εφραίμ ανήκε στην κατηγορία εκείνων των μοναχών, που δεν επιδιώκουν την προβολή, αλλά παραμένουν μέσα στο μυστήριο της ησυχίας, που είναι η μεγαλύτερη κραυγή γι’ αυτούς που μπορούν να καταλάβουν τα του Πνεύματος. Δυστυχώς, η σύγχρονη επιστήμη της πληροφορικής ασχολείται με τους ανθρώπους που ζουν μέσα στο σύστημα της διαμορφώσεως της κοινής γνώμης, ενώ αγνοεί τις ηρωικές εκείνες μορφές που ζουν μέσα στην ελευθερία του πνεύματος, αφού απηλλάγησαν από τον νόμο της φθοράς και της κτιστότητος.
Ο παπα-Εφραίμ έζησε στα Κατουνάκια του Αγίου Όρους εξήντα πέντε χρόνια, εντρυφώντας στα μυστήρια της πνευματικής ζωής, και ρουφώντας αχόρταγα από το μέλι της ησυχίας. Ζούσε την κατά Θεόν σχόλη. Μετά από πενήντα σχεδόν χρόνια ασκητικής ζωής στον μυροβόλο Άθωνα, στην έρημο των Κατουνακίων βγήκε για πρώτη φορά στην Θεσσαλονίκη για μια ασθένειά του. Ήταν άγνωστος για τους ανθρώπους, αλλά τόσο γνωστός για τον Θεό.
Αξιώθηκα από τον Θεό να τον γνωρίσω πριν από είκοσι περίπου χρόνια σε μια κατάσταση ησυχίας του. Μου έκανε τεράστια εντύπωση η προσωπικότητά του. Η μορφή του ακτινοβολούσε από το θείο Φως, μέσα στο οποίο λουζόταν καθημερινά, τα μάτια του ήταν απαστράπτοντα και ανέδιδαν ιδιαίτερη λάμψη. Μόλις τον έβλεπε κανείς, αντιλαμβανόταν ότι δεν ήταν συνηθισμένος άνθρωπος, αλλά είχε κατά Χάρη ό,τι ο Θεός είχε κατά φύση, είχε κατά μετουσία αυτό που ο Θεός είχε κατ’ ουσία. Όλα αυτά που γράφω δεν είναι λογοτεχνικά σχήματα, που ωραιοποιούν τις καταστάσεις, αλλά είναι λιγότερα από την πραγματικότητα που αντιλαμβανόταν κανείς, πλησιάζοντας αυτήν την αγιασμένη μορφή. Όταν γράφω για το πρόσωπο, την μορφή του και τα μάτια του, δεν τα γράφω με κοσμική νοοτροπία, αλλά μέσα από πνευματικές εμπειρίες. Και αυτό φαινόταν κυριολεκτικά από τα λόγια τα οποία έλεγε, που ήταν λόγια θεόπνευστα και απαστράπτοντα, αλλά και από την κατανυκτική και ένδοξη ατμόσφαιρα που δημιουργούσε κατά την διάρκεια της συνομιλίας.
Ο παπα-Εφραίμ ήταν ένας αγιασμένος μοναχός που ζούσε μέσα στην έγκαρπο ησυχία. Συνεχώς προσευχόταν και ζούσε τις εμπειρίες του Φωτός. Πολλές φορές δεχόταν και τις σατανικές εμφανίσεις. Αγωνίστηκε χρόνια για να καθαρθεί από τα πάθη, με την αρετή της υπακοής στον Γέροντά του. Έκανε τελεία και αδιάκριτη υπακοή, σαν εκείνη που ισοδυναμεί με μαρτύριο, και μόνον λίγοι μπορούν να την καταλάβουν. Γι’ αυτό ακριβώς και ήταν κατάφορτος από όλους εκείνους τους ξηρούς, αλλά εύχυμους καρπούς της ησυχαστικής και ερημικής αυτής ζωής. Έτρεφε μεγάλη αγάπη προς τους ανθρώπους που τον πλησίαζαν, είχε μια αγάπη που υπερέβαινε ακόμη και την μεγαλύτερη αγάπη της μάνας για τα παιδιά της. Όταν τον πλησίαζε κανείς με απλότητα, αφηνόταν στην θάλασσα της αρρενωπής αγάπης του. Γιατί η αγάπη του ήταν άλλης προελεύσεως και άλλης υφής. Μιλούσε ακόμη για την υπακοή στους Πνευματικούς Πατέρας και μάλιστα συνιστούσε την αδιάκριτη υπακοή. Και ενώ συνιστούσε αδιάκριτη υπακοή, εν τούτοις ήταν πολύ διακριτικός κατά την διάρκεια της πνευματικής καθοδηγήσεως των άλλων. Είχε σε έντονο βαθμό το διορατικό χάρισμα, αφού έβλεπε με τα λαμπερά μάτια του και κυρίως με τον διορατικό οφθαλμό της ψυχής του όλα όσα συνέβαιναν μέσα στην καρδιά του συνομιλητού του. Και με την αγάπη του επενέβαινε διακριτικά και σοφά.
Μου έτυχε να γνωρίσω περιστατικά στα οποία φαίνεται ότι ο Γέροντας αγαπούσε πολύ αυτούς που είχαν αμαρτήσει, αλλά μέσα τους αισθάνονταν βαθύτατο πόνο. Καταλάβαινε αυτόν τον πόνο και έλουζε τον άλλο με την αγάπη του. Αυτόν που η κοινωνία ήταν έτοιμη να βάλει στην φυλακή, ως επικίνδυνο άνθρωπο, ο Γέροντας τον έκλεινε στην “φυλακή” της αγάπης του, που ταυτόχρονα ήταν χώρος πνευματικής ελευθερίας.
Είχα την μεγάλη ευλογία από τον Θεό μερικές φορές να μιλήσω μαζί του για θέματα πνευματικής ζωής. Είχε διαβάσει μερικά βιβλία μου και θέλησε να μου αποκαλύψει πολλές αθέατες, από τους πολλούς, πλευρές της ζωής των θεουμένων αγίων, για να τα γράψω προς ωφέλεια των αδελφών. Με νοσταλγία θυμάμαι μια ανεπανάληπτη ημέρα που ο παπα-Εφραίμ άνοιξε την καρδιά του και μου έλεγε για τα μυστήρια της πνευματικής ζωής. Μου έλεγε για την σημασία και τα αποτελέσματα των δακρύων της μετανοίας, πώς καθαρίζεται όλο το λογιστικό από τα δάκρυα, για το ότι τα δάκρυα δεν έχουν σχέση με την θεωρία του Θεού, αφού, όταν ο άνθρωπος βλέπει το άκτιστο Φως, τότε σταματούν τα δάκρυα, για την εμπειρία που είχε της θεωρίας του Θεού, όταν είδε τρία Φώτα, την Αγία Τριάδα, τα οποία Φώτα πλημμύρισαν όλο τον χώρο του κελιού του και τον αγκάλιασαν, για την συνηθισμένη στάση του σώματος κατά την διάρκεια της θεωρίας και τόσα άλλα.
Ενθυμούμαι ότι έμεινα άλαλος ακούγοντας αυτές τις εμπειρίες του θείου Φωτός. Και ήταν πέρα για πέρα αληθινές, δηλαδή δεν είχαν ίχνος φαντασίας και αρρωστημένων συναισθηματικών καταστάσεων, γιατί ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιου αγώνα καθάρσεως, αφού ο παπα-Εφραίμ ζούσε μέσα στην αφάνεια και την σιωπή, αποφεύγοντας την επίδειξη, ακόμη και την επικοινωνία με πολλούς ανθρώπους, και κυρίως είχε το χάρισμα της μεγάλης αγάπης, μιας αγάπης που δεν γνώριζε όρους και όρια.
Ο παπα-Εφραίμ δεν έλεγε μόνο τέτοιες υψηλές πνευματικές καταστάσεις, αλλά τόνιζε ιδιαιτέρως τον τρόπο και τον δρόμο τον οποίο πρέπει να ακολουθήσουμε για να σωθούμε. Στους προσκυνητές του τόνιζε την αξία της εξομολογήσεως σε πνευματικό Πατέρα, διότι έτσι καθαρίζεται η καρδιά από τα πάθη. Μου έλεγε ακόμη ότι ο άνθρωπος δεν πάει στο Μοναστήρι για να προσευχηθεί, αλλά γίνεται μοναχός για να κάνη υπακοή, διότι δι’ αυτού του τρόπου θεραπεύεται, οπότε η υπακοή θα φέρει οπωσδήποτε την αδιάλειπτη προσευχή, και η προσευχή θα φέρει την θεολογία.
Για να δη κανείς την μεγάλη προσωπικότητα του Γέροντος Εφραίμ θα ήθελα να αναφέρω ένα παράδειγμα που ο ίδιος μου διηγήθηκε. Κάποιος νέος επισκέπτης του με πολύ άσχημο παρελθόν και χωρίς διάθεση μετανοίας, κατά την διάρκεια της συνομιλίας με τον Γέροντα, την ώρα που εκείνος του μιλούσε γαλήνια και κατανυκτικά, έπεσε απότομα στα πόδια του και ξέσπασε σε λυγμούς. Τον άφησε ο μεγάλος Γέροντας για πολύ ώρα και στην συνέχεια ως θεόπτης Μωυσής τον παρηγόρησε, τον ενέπνευσε και τον καθοδήγησε. Όταν έφυγε ο νέος εκείνος, ο Γέροντας πετούσε από την χαρά του, μια υπερκόσμια όχι συναισθηματική χαρά είχε κατακλύσει την αγιασμένη του ύπαρξη και είπε: “σώθηκε αυτός ο άνθρωπος”. Όταν τον ρώτησα πώς το κατάλαβε, είπε: “η παράδοξη και ανέκφραστη αυτή χαρά, που ήταν επίσκεψη της θείας Χάριτος δεν εξηγείται διαφορετικά”.
Δεν μπορώ να γράψω περισσότερα για την αγιασμένη αυτήν μορφή. Όσοι τον γνώρισαν καλύτερα είμαι βέβαιος ότι θα γράψουν για να παρηγορηθεί ο κόσμος, για να καταλάβει ότι και στις ημέρες μας, τις τόσο υποβαθμισμένες από υψηλά νοήματα και υψηλά πρότυπα βίου και ζωής, υπάρχουν άγιοι, αστέρες που λάμπουν στο στερέωμα της Εκκλησίας μας, υπάρχουν μυρίπνοα άνθη του Παραδείσου.
Όταν επισκέπτομαι το Άγιον Όρος αισθάνομαι βαθύτατη κατάνυξη και συντριβή. Αισθάνομαι το Άγιον Όρος ως έναν τόπο μυστηρίου. Σέβομαι τα πάντα, ακόμη και το μικρό χορταράκι. Διότι όλη η κτίση εξαγιάζεται από την ύπαρξη των θεουμένων αγίων που ζουν εκεί, και αισθάνονται αναλογικά την Χάρη του Θεού, είτε καθαρτικά είτε φωτιστικά είτε θεοτικά. Σέβομαι απεριόριστα τα Μοναστήρια και τα ταπεινά κελιά, σέβομαι το χώμα που πατώ, γιατί κάτω από αυτό κρύβονται, είναι θαμμένα σώματα αγίων, όπως του παπα-Εφραίμ. Πόσες εξαγιασμένες μορφές δεν πέρασαν από το Άγιον Όρος, πάνω από χίλια χρόνια, που έφθασαν από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωση, που είδαν τον Θεό και λαμπρύνθηκαν από το θείο Φως Του!
Λένε μερικοί ότι καθώς βαδίζουν στην έρημο του Αγίου Όρους, κατά καιρούς, αναβλύζει μια παράδοξη ευωδία, που δεν έχει σχέση με τα κτιστά λουλούδια. Είναι ευωδία που προέρχεται από άγια σώματα αγίων ασκητών, τα οποία έγιναν κατοικητήρια του ζώντος Θεού και ναοί του Παναγίου Πνεύματος.
Όσιε Εφραίμ, ένδοξο άνθος του Περιβολιού της Παναγίας, πνευματικό αστέρι του νοητού στερεώματος, συμπολίτη των αγίων και οικείε του Θεού, επίγειε άγγελε και ουράνιε άνθρωπε, αγαπημένο παιδί της Παναγίας και ευλογημένο μέλος του Σώματος του Χριστού, ευλόγησε τον λαό που γνώρισες και αγάπησες, όλους εμάς, που παρά την αναξιότητά μας, δεχθήκαμε την φιλοστοργία σου.