«Είπε δε αυτώ ο Θεός, άφρον...» (Λουκ. ιβ' 20)

Βαρύς ο χαρακτηρισμός. Υπερβολικός και αδιανόητος για τον «λογικά» σκεπτόμενο άνθρωπο ο πιο πάνω χαρακτηρισμός. Μήπως είναι υπερβολικά αυστηρός ή είναι απόλυτα δικαιολογημένος;
Όχι μόνο υπερβολική αλλά ιδιαίτερα σκληρή και κατ' επέκταση αδιανόητη, μπορεί εκ πρώτης όψεως να χαρακτηρίσει την πιο πάνω προσφώνηση οποιοσδήποτε άνθρωπος. Και τούτο γιατί αντιστρατεύεται την προσπάθεια του ανθρώπου για πρόοδο και ευημερία, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από την εργατικότητα και την προνοητική διαχείριση. Πού, λοιπόν, ευρίσκεται η «αφροσύνη» του ανθρώπου της παραβολής;
Είναι «άφρον», γιατί αγνόησε την ύπαρξη του Θεού και τη Χάρη του. Γιατί αγνόησε την ψυχή του και τις πνευματικές της ανάγκες. Ακόμα, γιατί αγνόησε την ύπαρξη των συνανθρώπων του. Τέλος, είναι «άφρον» γιατί περιορίζει το σκοπό της ζωής αποκλειστικά στον εαυτό του και την υλική ευδαιμονία, την οποία μάλιστα θεωρεί αιώνια.
Έχει την αίσθηση, ο άνθρωπος της παραβολής, ότι υπάρχει μόνο ο εαυτός του και ότι, τόσο η ψυχή όσο και τα αγαθά είναι κτήμα του. Η αντίληψή του αυτή επιβεβαιώνεται από τη μεγάλη χρήση της κτητικής αντωνυμίας «μου», που αναφέρεται πέντε φορές στη διήγηση της παραβολής. Όσο για το Θεό ή το συνάνθρωπο, αυτοί, όχι μόνο δεν υπάρχουν στη ζωή του αλλά ούτε καιν στη σκέψη του. Αυτή η απολυτοποίηση του «εγώ» και των αγαθών τον οδήγησε στην εκτροπή. Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σταθερά μπροστά σ' ένα καθρέφτη και βλέπει μόνο το πρόσωπό του και τους καρπούς του, «πάντα τα γεννήματα και τα αγαθά» του, τότε αποκτά την αίσθηση του παντοδύναμου και του μονοκράτορα. Τότε ακριβώς συντελείται η ολοκληρωτική παραφροσύνη. Και τότε γιατί ο άνθρωπος που χάνει την επαφή με την πραγματικότητα, χάνει και την αυτοσυνειδησία του.
Μια τέτοια αντίληψη είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τον κοινωνικό άνθρωπο, πολύ δε περισσότερο για το θρησκευόμενο άνθρωπο, γιατί καταστρέφει τη συνοχή του κοινωνικού συνόλου και εκτρέφει την κενοδοξία και τη ματαιοδοξία. Όταν προσγειωθεί στην πραγματικότητα τότε σα να βλέπει εφιάλτες. Τότε διερωτάται «τι έγινε με την «επένδυσή»του»; Δικαιολογημένα διερωτάται: «Που εστίν ο χρυσός και ο άργυρος; Που εστίν η των προσκαίρων φαντασία;» Την απάντηση θα την βρει ο ίδιος και θα είναι η ίδια με εκείνη του υμνογράφου της νεκρώσιμης ακολουθίας. «Πάντα ονείρων απατηλώτερα».
Η πραγματικότητα είναι σκληρή και πιο εφιαλτική από εκείνη των ονείρων. Γιατί τα όνειρα ξεχνιούνται, όσο εφιαλτικά κι αν ήταν, η πραγματικότητα όμως μένει. Βρίσκεσαι σε επαφή μαζί της γιατί τη ζεις. Έτσι, όσο πιο γρήγορα συνέλθεις ως άνθρωπος, τόσο πιο εύκολα την αντιμετωπίζεις.
Η αίσθηση της παντοδυναμίας και της αυτάρκειας θα ανατραπούν σε κάποια στιγμή της ζωής. Αργά ή γρήγορα ο άνθρωπος θα επιβεβαιώσει ότι είναι καλή και αναγκαία η δική του προσπάθεια. Όμως, πρέπει να ξεχνά ότι «πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον άνωθεν εστιν καταβαίνον εκ του πατρός των φώτων» (Ιακ. α΄ 17).
Κατά συνέπεια, αφού πηγή των πάντων είναι ο Θεός, θα πρέπει να γνωρίζει κιόλας ο άνθρωπος ότι μόνο Αυτός μπορεί να προσφέρει εγγύηση και ασφάλεια, γιατί μόνο Αυτός είναι αιώνιος και αμετάβλητος. Όλα τα άλλα είναι δυνατό να αλλάξουν και άρα η ασφάλεια που προσφέρουν είναι προσωρινή. Ας μην ξεχνούμε το «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν , οι δε εκζητούντες τον Kύριον ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού».
Τα αγαθά, λοιπόν, ως πράγματα μεταβλητά δεν μπορούν να προσφέρουν επαρκή ασφάλεια. Τα αγαθά είναι μέσα για την εξυπηρέτηση των βιοτικών αναγκών. Αν ανατραπεί αυτός ο ρόλος και τα αγαθά από χρήσιμα μέσα καταστούν σκοπός της ζωής, τότε καταστρέφουν τη ζωή του ανθρώπου. Αν για παράδειγμα η τροφή ή το ποτό γίνουν σκοπός της ζωής θα μας οδηγήσουν με ακρίβεια στον κοιλιοδουλεία και τη μέθη, γιατί τότε δε θα τρώγαμε για να διατηρηθούμε στη ζωή, αλλά θα ζούμε για να τρώμε. Προκειμένου μάλιστα να μην στερηθούμε δε θα διστάσουμε να τα στερήσουμε από τους άλλους. Ακόμη για χάρη τους θα νεκρώσουμε το πνευματικό στοιχείο που υπάρχει μέσα μας, δηλαδή την ψυχή μας, όπως έγινε και με τον πλούσιο του σημερινού Ευαγγελίου.
Είπε ο πλούσιος της παραβολής: «Ψυχή, έχεις πολλά αγαθά κείμενα εις έτη πολλά, αναπαύου, φάγε, πίε, ευφραίνου». Τώρα έχεις πολλά αγαθά, που αρκούν για χρόνια πολλά, ξεκουράσου, τρώγε, πίνε, διασκέδαζε. Ταύτισε την ευτυχία με τα αγαθά ξεχνώντας ότι «ουκ εν τω περισσεύειν τινι η ζωή αυτού εστίν» (Λουκ. ιβ' 15). Η ζωή του ανθρώπου δεν εξαρτάται από τα περισσά πλούτη. Γιατί τα πλούτη, όσο περίσσια κι αν είναι, δεν δίνουν την αληθινή ζωή στον άνθρωπο. Για τούτο θα πρέπει ο άνθρωπος να ψάξει για να βρει τα καλά και ωφέλιμά. Και τα καλά και ωφέλιμα είναι όσα έχουν σχέση με την ευσέβεια, επειδή, κατά τον Απόστολο Παύλο, «η ευσέβεια προς πάντα ωφέλιμος εστιν, επαγγελίας έχουσα ζωής της νυν και της μελλούσης» (Α' Τιμ. δ' 8). Η ευσέβεια είναι ωφέλιμη για όλα, επειδή υπόσχεται τη ζωή και την τωρινή και τη μελλοντική.
Αδελφοί μου, ο άνθρωπος της παραβολής σχεδίασε ένα μέλλον χωρίς Θεό και ανθρώπους. Το θεμελίωσε πάνω στον εγωισμό και οραματίσθηκε ένα κόσμο απόλυτα υλικό. Καθόρισε χρονικά πλαίσια για τα οποία άλλος είχε τον κυρίαρχο λόγο και αυτός ήταν ο Θεός. Ονειρεύτηκε τη νύχτα της ευτυχίας, αλλά η νύχτα αυτή ήταν σκοτεινή αφού δεν πρόφθασε το φως της ευτυχισμένης μέρας και ζωής που οραματίσθηκε. Η ζωή που του δόθηκε σαν χάρη, επειδή δεν αξιοποιήθηκε σωστά, τώρα μετατράπηκε σε χρέος που έπρεπε άμεσα να εξοφληθεί. Του είπε ο Θεός: «Άφρον ταύτη τη νυκτί την ψυχήν σου απαιτούσιν από σου». Σου χαρίστηκε κι εσύ την οικειοποιήθηκες. «Αυτή τη νύχτα θα παραδώσεις τη ζωή σου. Αυτά λοιπόν που ετοίμασες σε ποιον ανήκουν;» Σίγουρα ανήκουν πια σε άλλους και όχι σε σένα. Όμως αυτοί που θα τα κληρονομήσουν θα είναι άνθρωποι που θα τιμούν ή θα καταριούνται τη μνήμη σου; Θα σε κληρονομήσουν άτομα για τα οποία έδειχνες συμπάθεια ή πρόσωπα ανεπιθύμητα; Ας προβληματιστούμε αγαπητοί μου, και τη ζωή και τα αγαθά της που μας δόθηκαν σαν δώρο από το Θεό ας τα επιστρέψουμε κι εμείς σαν δώρο στο Θεό μέσα από την προσφορά στους ανθρώπους.
Αμήν.