Γιατί είναι απαραίτητη η νηστεία και όχι απλά η αποχή από τις τροφές; (αναφέρονται και οι νηστίσιμες ημέρες της Εκκλησίας μας)

Δύο λόγια για την νηστεία:
Η νηστεία αδελφέ είναι εντολή του Θεού. Η πρώτη και η πιο παλιά από όλες. Την έδωσε στούς πρωτοπλάστους μέσα στον παράδεισο,για να μπορέσουν να προφυλαχθούν οι πρωτόπλαστοι από επικίνδυνο και πρόωρο χρίση του δέντρου της γνώσεως .
Έδωσε σε αυτούς εντολή ο καλός θεός να μην φάνε ( να νηστέψουν δηλαδή) από αυτό το δέντρο, έως ότου με την άσκηση και την τελείωση που από αυτήν θα προέλθει ,να γίνουν ώριμοι.
Αυτοί όμως με την σύσταση του διαβόλου και την δική τους ελευθερία, παράκουσαν την εντολή του θεού και εξετροχιάσθηκαν από την οδό της τελειώσεως, και ήταν αδύνατο πλέον να φτάσουν στην αθανασία και την θέωση για την οποίαν ήταν πλασμένοι.
Η νηστεία έκτοτε θεωρείται βασικό «εργαλείο» στην καταπολέμηση του διαβόλου και του κακού εαυτού μας … Ο Χριστός μας, τόνισε ακόμη περισσότερο την αξία της νηστείας. Είπε: “Το γένος τούτο ουκ εκπορεύεται ει μη εν προσευχή και νηστεία” . Δηλ. με τη νηστεία πολεμάμε τον διάβολο και νικάμε τις πονηρίες του καθώς και γίνεται ευαίσθητη η ανθρώπινη μας φύση στην αγάπη Του και στη χάρη Του.
Δεν μπορούμε να λεγόμαστε Χριστιανοί και να λέμε ότι αγαπάμε το Χριστό, όταν δεν τηρούμε τις εντολές Του… και μάλιστα την πρώτη από όλες. Η νηστεία που προηγείται Πάσχα, Χριστουγέννων μας βοηθάει ακόμη για να ζήσουμε και να βιώσουμε στην ύπαρξη μας το γεγονός της κάθε εορτής.
Μην ξεχνάμε επίσης πως μαζί με την νηστεία των τροφών πρέπει να φροντίζουμε και για την νηστεία των παθών μας ,σε πολλούς δε ύμνους τις Εκκλησίας μας καθώς και στην Πατερική πρακτική θεωρείτε ολοκληρωμένη η νηστεία μας μόνο, όταν φροντίζουμε απαραίτητα και για τα δύο, και την νηστεία των τροφών και την νηστεία των παθών.
Έτσι λοιπόν, οι Άγιοι μας καθόρισαν εμπνεόμενοι από το άγιο Πνεύμα για την ζωή των Χριστιανών, όσο αφορά το φαγητό, στο τι πρέπει να τρώμε την κάθε ημέρα και εποχή.
Για την νηστεία των παθών καλό είναι να μην κάνει ο καθένας όπως αυτός νομίζει, αλλά να αφεθεί στην διάκριση και να συμβουλεύετε τον πνευματικό του πατέρα, (τον εξομολόγο του δηλαδή.)

Ας ακούσουμε δυο χαρακτηριστικούς λόγους των αγίων Βασιλείου του Μεγάλου και του οσίου Ηλία για την πραγματική νηστεία. Λέει ο Άγιος Βασίλειος:
"MΗΝ ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΙΣ όμως το καλό της νηστείας μόνο στην αποχή από το φαγητό. Γιατί πραγματική νηστεία είναι μόνο να μην κάνεις τίποτε άδικο. Να Λύνεις κάθε δεσμό αδικίας". Συγχώρησε τον πλησίον σου για το κακό που σου έκανε και ξέχασε αυτά πού σου χρωστάει.
“Η νηστεία σας να είναι καθαρή απο δικαστικές πράξεις και προστριβές.” Κρέας δέν τρως αλλά κατασπαράζεις τον αδελφό σου. Νηστεύεις το κρασί αλλα εισαι σπάταλος στις αδικίες. Περιμένεις να έρθει το βράδυ για να φάς αλλά ξοδεύεις ολη την ημέρα σου στα δικαστήρια. "Αλοίμονο σε κείνους που δεν μεθάνε απο κρασί αλλα απο τις αδικίες".
"ΝΟΜΙΖΩ λοιπόν οτι καμμιά συμβουλή δεν μπορεί να αγγίξει τόσο την ψυχή του λαίμαργου και να τον αλλάξει οσο και μια τυχαία μόνο συνάντηση με τον εγκρατή. Και μού φαίνεται πως αυτό σημαίνει να τρως και να πίνεις με τέτοιο τροπο που να αποτελεί τιμή για το Θεό, ώστε ακόμα και στο τραπέζι να λάμπει η ζωή μας ενα καλό εργο, και να δοξάζεται ο ουράνιος Πατέρας μας".
Λέει ο όσιος Ηλίας:
"Μερικοί προσέχουν πολύ την είσοδο των φαγητών, αλλά αδιαφορούν για την έξοδο των λόγων. Δεν έχουν μάθει να διώχνουν την οργή απ’ την καρδιά τους, και την επιθυμία από την σάρκα τους, όπως λέει ο Εκκλησιαστής, όμως έτσι μόνο κτίζεται η καθαρή καρδιά από το Πνεύμα που ανακαινίζει".

Έτσι λοιπόν οι νηστείες της εκκλησίας έχουν αναλυτικά :
Α) Hμέρες αυστηρής νηστείας:
Είναι η Tετάρτη και η Παρασκευή όλου του χρόνου και ιδιαίτερα των περιόδων νηστείας (σαρακοστών).
Νηστεία σημαίνει, φαγητό xωρίς λάδι.
Την Παρασκευή νηστεύουμε επειδή Παρασκευή σταυρώθηκε ο Κύριος, σταυρώvουμε με την νηστεία μας τον κακό εαυτό μας, για να μας ελεήσει τους ανάξιους, όπως ελέησε τον σταυρωμένο ευγνώμονα ληστή.
Την Tετάρτη για να θυμόμαστε ότι ένας φίλος του Τον πρόδωσε ημέρα Τετάρτη, και να το συνειδητοποιούμε ότι κι εμείς, παρ’ ότι είμαστε φίλοι Του, είναι δυνατό, αν δεν προσέχουμε και δεν αγωνιζόμαστε , να Τον προδώσουμε.
‘Όταν τις ημέρες που έχουμε χρέος να κάνουμε αυστηρή νηστεία συμπέσει κάποια εορτή, γίνεται “κατάλυση” (δηλ. χαλάρωση της νηστείας):
Αν είναι εορτή αγίου τρώμε λάδι, αν είναι εορτή της Παναγίας ή του Προδρόμου τρώμε ψάρι.
Οι ημέρες: Δευτέρα, Tρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή είναι ημέρες καταλύσιμες, δηλ. τρώμε απ’ όλα ό,τι θέλουμε, εκτός από τις περιόδους νηστειών.
Το Σάββατο και την Κυριακή δεν επιτρέπεται ποτέ να γίνει αυστηρή νηστεία, δηλ. χωρίς λάδι. ‘Όλο το xρόνo ένα μόνο Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, δηλ. το Μεγάλο Σάββατο, επειδή την ημέρα αυτή ο Xριστός είναι σωματικά στον τάφο και η ψυχή Του έχει κατέβει στον Άδη να αναστήσει τον προπάτορα Αδάμ.

β) Σαρακοστές είναι οι εξής:
1. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή:
Aρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Αναστάσεως. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία όλου του χρόνου. Γίνεται προς τιμήν του Χριστού και ιδίως του Πάθους Του για μας. Κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή γίνονται οι εξής καταλύσεις:
΄Οποια μέρα και αν πέσει του Ευαγγελισμού τρώμε ψάρι, και των αγίων 40 Μαρτύρων τρώμε λάδι. Το ίδιο και στις 26 Μαρτίου εορτή της Συνάξεως αρχαγγέλου Γαβριήλ.
2. Η νηστεία των Χριστουγέννωv:
Από 15 Νοεμβρίου μέχρι και 24 Δεκεμβρίου. Κατά την νηστεία αυτή τρώμε ψάρι (όλες τις ημέρες πλην Τετάρτης και Παρασκευής) από την αρχή μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου (του Αγίου Σπυρίδωνα).
3. Νηστεία της Παναγίας:
Από 1 Αυγούστου μέχρι και 14 Αυγούστου. Νηστεύουμε προς τιμήν της Παναγίας και για την ψυχή μας. (Επειδή και η Παναγία νήστεψε 15 ημέρες, πριν από την Κοίμησή της για την ψυχή της σύμφωνα με την παράδοση ) Αν εκείνη νήστεψε για την ψυχή της, τι πρέπει να κάνουμε εμείς; Η νηστεία είναι αυστηρή. Ψάρι τρώμε μόνο στην εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος μας (6 Αυγούστου).
4. Νηστεία των Αγίων Αποστόλων:
Από την Δευτέρα μετά την Kυριακή των Αγίων Πάντων μέχρι τις 28 Ιουνίου. Συνήθως η νηστεία αυτή είναι πολύ μικρή. Νηστεύουμε Τετάρτη και Παρασκευή. ‘Όλες τις άλλες ημέρες, τρώμε αν θέλουμε ψάρι, μέχρι τις 24 Ιουνίου (Γενέθλιον του Προδρόμου). Από 25 μέχρι 28 Ιουνίου νηστεύουμε αυστηρότερα προς τιμήν των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Αν η εορτή της Παναγίας (15 Αυγούστου) και των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (29 Ιουνίου) πέσουν ημέρα Τετάρτη ή Παρασκευή, τρώμε μόνο ψάρι. Αν πέσουν οποιαδήποτε άλλη ημέρα τρώμε από όλα.

γ) Αυστηρή Νηστεία κάνουμε και στις εξής ημέρες:
1. 5 Ιανουαρίου (Παραμονή Θεοφανείων).
2. 14 Σεπτεμβρίου (Ύψωση του Τιμίου Σταυρού), γιατί είναι κάτι το ανάλογο με την Μεγάλη Παρασκευή.
3. 29 Αυγούστου (αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου) σε ένδειξη πένθους για την άδικη θανάτωση του αγιοτέρου ανθρώπoυ της παγκόσμιας Ιστορίας (Aνώτερη από τον Πρόδρομο είναι μόνο η Παναγία).
Αν οι τρεις αυτές ημέρες τύχουν Σάββατο ή Kυριακή, τρώμε λάδι.
Ξανά υπογραμμίζουμε: ένα Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, το Μ. Σάββατο, και καμιά Kυριακή!!! Γιατί η Kυριακή είναι εορτή χαρμόσυνη, εορτή της Ανάστασης του Χριστού.

δ) Περίοδοι Απολυτές.
Η Εκκλησία δεν καθώρισε μόνο περιόδους νηστείας, καθώρισε και περιόδους “απολυτές” , που τρώμε από όλα, όλες τις ημέρες και την Tετάρτη και την Παρασκευή.
Τέτοιες περίοδοι είναι οι εξής:
1. Το Δωδεκαήμερο. Δηλ. από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Iανουαρίου, με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων, που νηστεύουμε .
2. Η Διακαινήσιμος, δηλ. η εβδομάδα του Πάσχα.
3. Η εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή (μέχρι των αγίων Πάντων).
4. Οι τρεις εβδομάδες που προηγούνται της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Απόκριες). Κατά τις 3 αυτές εβδομάδες έχουμε μια ποικιλία διατάξεων, που είναι οι εξής:
- Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και Φαρισαίου) τρώμε όλες τις ημέρες από όλα.
- Την δεύτερη εβδομάδα ( από του Ασώτου μέχρι των Απόκρεω ) τρώμε από όλα, αλλά νηστεύουμε την Τετάρτη και την Παρασκευή χωρίς λάδι.
- Την Τρίτη εβδομάδα, της Τυρινής, τρώμε από όλα τα άλλα εκτός από κρέας, όλες τις ημέρες΄ τρώμε και την Tετάρτη και την Παρασκευή.