Κωνσταντίνου Χολέβα
Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονος
Τί εἶναι κρίση;
Τί εἶναι κρίση; Τί σημαίνει στὰ ἑλληνικὰ κρίση. Μὴν ἀπαντήσετε, ἀγαπητοὶ ἀναγνῶστες. Οἱ ἔννοιες εἶναι πάρα πολλές. Ὅσα λεξικὰ καὶ νὰ ψάξετε θὰ βρεῖτε πάρα πολλές. Ὡς Χριστιανοί, ξέρουμε πὼς ὑπάρχει ἡ ἔννοια τῆς κρίσης ποὺ σημαίνει Δίκη καὶ λέω· μήπως ἡ κρίση εἶναι μία μορφὴ θείας Δίκης; Μήπως γιὰ ὅσους πιστεύουμε στὸν Θεό, ἡ κρίση εἶναι μία μορφὴ θείας Δίκης, νὰ μᾶς δώσει ἕνα μήνυμα ὁ Θεὸς πῶς κάπως ξεφύγαμε, ὅτι ἴσως δώσαμε ἔμφαση περισσότερο σὲ ὑλικὰ ἀγαθά, ὅτι δὲν στηριχτήκαμε στὴν πρόνοια, στὴν προσευχὴ στὴν βοήθειά του; Μήπως ὁ Θεὸς μᾶς χτυπάει καμπανάκι γιὰ νὰ μᾶς βοηθήσει; Μήπως παρασυρθήκαμε;
Μήπως μᾶς θυμίζει κάτι;
Ὁ τόπος ἔχει περάσει ξανὰ δύσκολες στιγμές. Τώρα λέμε «τί κάνει τὸ κράτος;». Ὅπως λέμε «τί κάνει ἡ Ἐκκλησία;». Ὅλοι μας, ὅμως, εἴμαστε Ἐκκλησία. Ὅλοι μας εἴμαστε ὑπεύθυνοι γιὰ τὸ τί κάνει τὸ κράτος. Ἕνα ἀπὸ τὰ στοιχεῖα τοῦ κράτους εἶναι ὁ λαός. Ἐμεῖς, εἴμαστε κομμάτι τοῦ κράτους. Ἀλλὰ ἀκόμη περισσότερο θὰ θυμίσω ὅτι ἐπιβιώσαμε σὲ κρίσεις μεγαλύτερες καὶ πιὸ δύσκολες, χωρὶς νὰ ἔχουμε κράτος. Πότε; Στὴν Τουρκοκρατία. Εἴχαμε κράτος μὲ τὴν ἔννοια τὴ νομική; Ὄχι. Πολιτειακὰ κράτος δὲν εἴχαμε. Τί εἴχαμε; Πῶς ἐπιβιώσαμε; Πῶς σήμερα ἔχουμε Ὀρθόδοξη πίστη καὶ Ἑλληνικὴ γλῶσσα; Πῶς κρατήσαμε τὰ στοιχεῖα μας αὐτά; Πῶς ἀντέξαμε; Πῶς πέτυχε τὸ ᾿21 μετὰ ἀπὸ 80 ἐπαναστάσεις πού δὲν πέτυχαν; Καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα μήνυμα ἐμμονῆς καὶ ἐπιμονῆς. Στὰ σχολικὰ βιβλία γράφουν γιὰ δύο ἀτυχεῖς ἐξεγέρσεις· τοῦ Διονυσίου Φιλοσόφου, ποὺ τὸν ἔγδαραν ζωντανὸ στὰ Γιάννενα τὸ 1611, καὶ τὰ Ὀρλωφικά, τότε ποὺ ὑποσχέθηκαν οἱ ναύαρχοι ἀδερφοὶ Ὀρλώφ, τῆς Μεγάλης Αἰκατερίνης νὰ ἔρθουν νὰ μᾶς βοηθήσουν. Τελικὰ ἀδιαφόρησαν καὶ ἔμεινε μόνος του ὁ Κατσώνης. Καὶ δὲν ἔγιναν μόνο αὐτές. Ὀγδόντα ἐπαναστάσεις πραγματοποιήθηκαν μέχρι τελικὰ νὰ γίνει ἡ ἀπελευθέρωση. Καὶ πῶς ἐπιβιώσαμε; Τί εἴχαμε;
Εἴχαμε Ἐκκλησία ποὺ κρατοῦσε τὴν πίστη, τὴν αἰσιοδοξία, κρατοῦσε ἕνα ὅραμα. Μιλώντας γιὰ Ἀνάσταση, ὁ Ἕλληνας πίστευε καὶ στὴν Ἀνάσταση τοῦ Γένους. Κάθε Πάσχα ποὺ χτυποῦσαν οἱ καμπάνες –καὶ ἐπέτρεπε ὁ Τοῦρκος νὰ χτυποῦν οἱ καμπάνες καὶ νὰ πέφτουν καὶ οἱ μπαταριὲς (πυροβολισμοὶ)– ὁ Ἕλληνας ἔλεγε «Χριστὸς Ἀνέστη», προσέθετε καὶ «ἡ Ἑλλὰς Ἀνέστη». Ἡ Ἐκκλησία κράτησε καὶ τὴν ἐθνικὴ συνείδηση, μὲ τὴν ἔννοια τοῦ γένους τῶν Ρωμηῶν, τῶν ὀρθοδόξων Ἑλλήνων. Ἕλληνες καὶ Ρωμηοὶ καὶ Γραικοὶ καὶ τὰ τρία ὀνόματα χρησιμοποιήθηκαν ἀπὸ Ἁγίους, ἀπὸ Ὁμολογητὲς καὶ ἀπὸ ἥρωες τοῦ ᾿21 καὶ ἀπὸ διανοούμενους. Τὸ «Ρωμηὸς» εἶναι πιὸ Χριστιανικό, τὸ «Γραικὸς» προέρχεται ἀπὸ τὸν Ἀριστοτέλη, πιὸ ἀρχαιοελληνικὸ καὶ πιὸ εὐρωπαϊκό. Στὴ συνέχεια τὸ «Ἕλληνας» τὰ καλύπτει ὅλα καὶ γι᾿ αὐτὸ σήμερα τὸ χρησιμοποιοῦμε πιὸ πολύ. Ἡ Ἐκκλησία κράτησε τὴ γλῶσσα. Πολλοὶ Καππαδόκες στὰ χωριὰ τοῦ Ἁγ. Ἀρσενίου καὶ τοῦ Γέροντος Παϊσίου, μιλοῦσαν τούρκικα, ἦταν τουρκόφωνοι. Πολλοὶ ἀπὸ ἐσᾶς μπορεῖ νὰ ἔχετε παπποῦδες καὶ γιαγιάδες ποὺ ἦρθαν ἀπὸ τὴ Μικρασία καὶ μιλοῦσαν τούρκικα. Πῶς κράτησαν ἐπὶ πέντε αἰῶνες οἱ Καππαδόκες, ποῦ εἶχαν ὑποδουλωθεῖ νωρίτερα; Τούρκικα μιλοῦσαν ἐκεῖ, ἀλλὰ οἱ Ὀρθόδοξη Θεία Λειτουργία ἦταν στὰ ἑλληνικά, ἔτσι σώθηκε ἡ γλῶσσα.
Τί ἄλλο εἴχαμε; Εἴχαμε Μεγάλη Ἰδέα! Παρεξηγημένη σήμερα ἀπὸ πολλούς. Στὰ σχολικὰ βιβλία σήμερα δὲν ὑπάρχει ἢ ὑπάρχει μὲ μία μορφὴ κάπως ἀρνητική. Τί ἔλεγε ἡ Μεγάλη Ἰδέα; Ἔλεγε πὼς αὐτὸς ὁ λαὸς ἔπρεπε νὰ πάψει νὰ εἶναι ὑπόδουλος. Μία ἰδέα ποὺ ξεκίνησε ἐπὶ Φραγκοκρατίας ὅταν οἱ σταυροφόροι τὸ 1204 πῆραν τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἀνδρώθηκε ἐπὶ Τουρκοκρατίας, τὸ «πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς». Καὶ τότε ἔπρεπε νὰ ὑπάρχει αὐτὴ ἡ ἰδέα. Ἔπρεπε νὰ ὑπάρχει, γιατί τὸ ὅραμα ξυπνάει τὸν σκλαβωμένο λαὸ νὰ προχωρεῖ.
Τί ἄλλο εἴχαμε; Ἀγάπη στὰ γράμματα. Παράδειγμα· ἕνα παιδάκι ὀνόματι Νικολάκης, ξεκινᾶ τὸ 1750 ἀπὸ ἕνα νησὶ τοῦ Αἰγαίου καὶ φεύγει ἀφοῦ ἔμαθε τὰ κολλυβογράμματα ἀπὸ ἕναν ἱερέα ἐκεῖ, πάει στὴ Σμύρνη, στὴν Εὐαγγελικὴ σχολὴ – πανεπιστήμιο γιὰ τὴν ἐποχή, μεγάλη σχολή. Κάθεται πέντε χρόνια ἐκεῖ, μακριὰ ἀπὸ τοὺς γονεῖς του μὲ ἕνα τριμμένο ρασάκι, μὲ ἕνα κεράκι νὰ πέφτει πάνω ἀπὸ στὰ βιβλία του, μὲ τρύπια παπούτσια, μὲ μηδὲν χαρτζιλίκι ἀπὸ τοὺς γονεῖς του, χωρὶς ἐπικοινωνία μαζί τους – μιᾶς καὶ τότε δὲν ὑπῆρχαν οὔτε φάξ, οὔτε κινητά. Οἱ γονεῖς του πέντε χρόνια ἤξεραν ὅτι ὁ Νικολάκης ἦταν στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὅτι μάθαινε γράμματα. Καὶ παρ᾿ ὅλες τὶς δυσκολίες ὁ Νικολάκης ἔμαθε καὶ τὰ ἀρχαία ἑλληνικά τοῦ Ὁμήρου καὶ τοῦ Θουκυδίδη καὶ τῶν Πατέρων καὶ ὅλη τὴν Καινὴ Διαθήκη ἀπέξω καὶ τὴ Θεολογία πολὺ καλὰ καὶ γαλλικὰ καὶ ἰταλικὰ καὶ λατινικὰ καὶ φυσικὴ καὶ μαθηματικὰ καὶ ἰατρική. Ὁ Νικολάκης Καλλιβρούτσης, εἶναι ὁ Ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ποὺ ἔφυγε ἀπὸ τὴν Νάξο γιατί ἀγαποῦσε τὰ γράμματα. Καὶ ζωγραφίζει τὴν καρδιὰ καὶ περιγράφει τὴ λειτουργία τοῦ αἵματος καὶ θυμᾶται ἀπ᾿ ἔξω τούς Πατέρες καὶ πάει σὲ ἕνα νησὶ μὲ τὸν Γέροντά του καὶ θυμᾶται ἀπ᾿ ἔξω ὅλους τούς Ἀρχαίους καὶ ὅλη τὴν Καινὴ Διαθήκη καὶ γράφει βιβλίο μὲ παραπομπές, χωρὶς νὰ ἔχει πρόσβαση στὰ βιβλία, οὔτε διαδίκτυο τὴν ἐποχὴ ἐκείνη. Γιατί μάθαιναν νὰ διαβάζουν. Μάθαιναν νὰ κοπιάζουν. Καὶ διερωτῶμαι· ἡ παιδαγωγικὴ φιλοσοφία τῶν τελευταίων δεκαετιῶν ποὺ λέει «μὴ βάζεις κόκκινο στὰ γραπτά τοῦ παιδιοῦ», «μὴν τὸ κουράζεις πολύ», «μὴν τοῦ βάζεις πολλὲς ἀσκήσεις», «μὴν τοῦ βάζεις πολλὴ γραμματική», «μὴν γράφει ἔκθεση, ἀλλὰ μόνο περίληψη», «μὴ μαθαίνει κανόνες», «μὴ μαθαίνει τόνους καὶ πνεύματα» -γιατί τὰ καταργήσαμε γιὰ οἰκονομία χρόνου καὶ μᾶλλον ἀνορθόγραφα βγαίνουν τὰ παιδιὰ- αὐτὸ τὸ «μή, μή, μή…» βοήθησε; Γιατί τὰ παιδιὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Νικολάκη -Ἁγ. Νικοδήμου- μάθαιναν γράμματα, ὑπὸ δουλείαν, χωρὶς τὰ στοιχειώδη ὑλικὰ μέσα καὶ ἤξεραν ἄπταιστα καὶ τὰ Ἀρχαία καὶ τὰ Νέα Ἑλληνικὰ καὶ ἦσαν καὶ ρήτορες καὶ συγγραφεῖς; Ἐρώτημα τὸ θέτω γιὰ νὰ συγκρίνουμε μὲ τὴ «μοντέρνα» παιδαγωγική.
Τέλος, τί ἄλλο εἴχαμε; Εἴχαμε ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία μὲ ἐθνικὴ συνείδηση. Εἴχαμε ἐπιχειρηματίες, ἐμπόρους, ναυτικοὺς μὲ ἐθνικὴ συνείδηση. Ἔφευγε ἕνα φτωχὸ παιδὶ ἀπὸ τὰ Γιάννενα, ὁ Ζώης Καπλάνης –ποὺ ἔμαθε καὶ αὐτὸς γράμματα τὸ βράδυ, διαβάζοντας στὸ μαγαζὶ τοῦ ἐμπόρου ἀφεντικοῦ του πάνω στὰ σακκιὰ– πῆγε στὴ Ρωσσία ἔγινε ἔμπορος, ἔγινε πλούσιος, ἀλλὰ τὰ χρήματα τὰ ἔστελνε στὰ Γιάννενα γιὰ νὰ γίνει ἡ σχολὴ ποὺ εἶναι γνωστὴ ἀκόμα καὶ σήμερα, ἡ «Καπλάνειος Σχολή». Ἐθνικοὶ εὐεργέτες· ἐπιχειρηματίες, ἔμποροι, ναυτικοί.
Νὰ λοιπὸν, πὼς ἐπιβιώσαμε χωρὶς κράτος! Μὲ Ἐκκλησία, ὅραμα τὴ Μεγάλη Ἰδέα, ἀγάπη στὰ Γράμματα, ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία καὶ Ἀνθρώπους μὲ ἐθνικὴ συνείδηση.
«Δυστυχῶς Ἐπτωχεύσαμεν»
Καὶ νὰ πῶ καὶ ἄλλη μία ἱστορία, πιὸ κοντινὴ στὰ σημερινά. Σήμερα ἀκοῦμε γιὰ πτώχευση, τί σημαίνει αὐτό; Ποῦ θὰ πάει ἡ Ἑλλάδα ἂν συμβεῖ αὐτό; Δὲν εἶμαι οἰκονομολόγος νὰ σᾶς πῶ τί ἀκριβῶς σημαίνει πτώχευση. Ναὶ, ἔχει ξαναγίνει, πραγματική, ἐπίσημη πτώχευση. Καὶ πιὸ τὸ ἀποτέλεσμα; Ἀφυπνισθήκαμε, φιλοτιμηθήκαμε καὶ ἀπελευθερώσαμε ἑκατομμύρια ὑποδούλους Ἕλληνες. Θὰ σᾶς πῶ τὸ ἱστορικὸ παράδειγμα· 1893, πρωθυπουργὸς Χαρίλαος Τρικούπης. Δανείζεται καὶ ξεπληρώνει προηγούμενο καὶ προπροηγούμενο δάνειο. Ζητᾶ ἀπὸ τὴν Ἀγγλία προνομιακοὺς ὅρους γιὰ νὰ ξεπληρώσει τὰ προηγούμενα δάνεια καὶ τοῦ λένε οἱ Ἄγγλοι θὰ σοῦ δώσουμε δάνειο, ἂν ὑποθηκεύσεις τὰ ἐθνικά σου θέματα στὴν Ἀγγλία. Τότε ἦταν τὸ Μακεδονικὸ καὶ τὸ Κρητικὸ ζήτημα – δὲν εἶχαν ἑνωθεῖ ἀκόμα μὲ τὴν Ἑλλάδα. Καὶ λέει ὁ Τρικούπης «ὄχι, δὲν ὑποθηκεύω τὴν ἐξωτερική μου πολιτικὴ στὴ Βρεττανία καὶ σὲ ὁποιαδήποτε ἄλλη δύναμη». Ἔτσι κάνει τὴν ἱστορικὴ δήλωση «Δυστυχῶς ἐπτωχεύσαμεν». Ἀλλὰ εἶπε καὶ μία ἄλλη φράση ποὺ δείχνει τὴν ἐλπίδα ἑνὸς πολιτικοῦ μεγαλεπήβολου: «ἡ Ἑλλὰς προώρισται (δηλ. εἶναι προορισμένη) νὰ ζήσει καὶ θὰ ζήσει». Καὶ τὸν διώχνουν καὶ δὲν βγῆκε κἄν βουλευτής. Συνεχίζεται ἡ ἱστορία. Παίρνει τελικὰ δάνειο ἡ Ἑλλάδα. Δεύτερο πλῆγμα τὸ 1897, Ἑλληνοτουρκικὸς πόλεμος, ἀτυχής. Ὑποχωροῦμε καὶ φτάνουν οἱ Τοῦρκοι μέχρι τὴ Λάρισα. Τρίτο πλῆγμα, τὸ 1898 ἐγκαθίσταται στὴν χώρα μας ἡ «Τρόϊκα» τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Ἕξι δυνάμεις, μεγάλες δυνάμεις εὐρωπαϊκὲς μπῆκαν στὴν Ἑλλάδα καὶ ἔπαιρναν διὰ νόμου ὅλα τὰ ἔσοδα ποὺ εἶχε τὸ κράτος ἀπὸ τὰ κρατικὰ μονοπώλια, δηλαδὴ σπίρτα, τσιγάρα, πετρέλαιο, ἁλάτι, τραπουλόχαρτα καὶ τὰ τελωνεῖα Πειραιῶς καὶ Λαυρίου τὰ ἤλεγχαν ξένοι. Ἄρα τὸ ἑλληνικὸ δημόσιο ταμεῖο ἔχανε σημαντικὰ ἔσοδα. Αὐτὴ ἡ Ἑλλάδα ἡ πτωχευμένη ποὺ εἶχε ὑποστεῖ Διεθνῆ Οἰκονομικὸ Ἔλεγχο, κατόρθωσε σὲ λίγα χρόνια νὰ μεγαλώσει τὰ σύνορά της (Μακεδονικὸς Ἀγώνας) καὶ τὸ 1912-1913 νὰ ἀπελευθερώσει Ἤπειρο, Μακεδονία, Κρήτη, νησιὰ Αἰγαίου καὶ νὰ ἑτοιμάσει τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θράκης. Γιατί ἡ πτώχευση τοῦ 1893 δὲν ὁδήγησε σὲ ἀπαισιοδοξία, σὲ αὐτὸ τὸ γκρίζο ποὺ βλέπουμε σήμερα, σὲ κατάθλιψη, ἀδιαφορία, ἄρνηση τοῦ ἀνθρώπου γιὰ δημιουργικότητα. Γιατί δὲν ὁδήγησε ὅλο αὐτὸ καὶ τότε σὲ κατάθλιψη; Γιατί ὑπῆρχαν πνευματικὲς ἀξίες.
Νὰ θυμίσω, ὅτι τὸ 1896 ἕνας τσαρουχοφόρος νερουλὰς ὀνόματι Σπύρος Λούης κερδίζει τὸ Μαραθώνιο καὶ ἡ Ἑλλάδα ἀπογειώνεται. Γίνεται παγκοσμίως γνωστή. Χρυσὸ στὸ Μαραθώνιο τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων, τῶν πρώτων τῆς νεώτερης ἐποχῆς. Καὶ ρωτοῦν τὸ Σπύρο Λούη «τί βιταμίνες πῆρες;» -δὲν ὑπῆρχαν τότε τὰ ἀναβολικὰ- «ποιὸν εἶχες προπονητή;». Καὶ ἀπαντάει, «τὸ βράδυ πρὸ τοῦ ἀγῶνος νήστεψα καὶ προσευχήθηκα στὸ ἐκκλησάκι τοῦ Μαραθῶνα» -ὁ Μαραθώνας ἦταν μακριὰ ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, μία μέρα δρόμος- «Νήστεψα καὶ κοινώνησα καὶ προσευχήθηκα, ὅπως λέει ἡ μάννα μου. Καὶ ἡ Παναγία μοῦ ᾿δωσε τὸ μετάλλιο».
Δεύτερη σημαντικὴ πνευματικὴ ἀξία ποὺ εἶχαν οἱ ἄνθρωποι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, εἶναι ἡ αὐτοθυσία. Θὰ μοῦ πεῖτε, «καὶ σήμερα εἶναι εὔκολο;». Αὐτοθυσία εἶναι ἕνας γονιὸς ποὺ θυσιάζει τὴ διασκέδασή του, γιὰ παράδειγμα, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ κάτσει νὰ διαβάσει τὰ παιδιά του. Κι αὐτὸ εἶναι αὐτοθυσία. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἡ αὐτοθυσία ἐκφράσθηκε στὸ πρόσωπο ἑνὸς ἥρωα, τοῦ Παύλου Μελᾶ, ποὺ ἔφυγε ἀπὸ τὰ σαλόνια τῶν Ἀθηνῶν γιὰ νὰ θυσιασθεῖ στὴν τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Ὁ πατέρας του ἦταν Δήμαρχος, ὁ πεθερὸς του ὁ Δραγούμης πρωθυπουργὸς καὶ ὅμως πῆγε τρεῖς φορὲς στὶς λάσπες τῆς Μακεδονίας γιὰ νὰ ἀφυπνίσει τὸ Γένος.
Τρίτον. Ἕνας Γεώργιος Ἀβέρωφ ἔβαλε χρήματα καὶ ἔδωσε τὸ μισὸ τοὐλάχιστον κεφάλαιο γιὰ νά οἰκοδομηθεῖ τὸ θωρηκτὸ Ἀβέρωφ τοῦ Βαλκανικοῦ πολέμου, τὸ πλοῖο αὐτὸ τὸ μεγάλο.
Καὶ τέταρτο στοιχεῖο, τὸ κυριώτερο: Οἱ Ἕλληνες τοῦ 1893-1912 εἶχαν πίστη γιὰ τὴ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Τί εἶναι ἡ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ; Εἶναι ἡ διαχρονική του πορεία ὅπως τεκμηριώνεται ἱστορικά.. Εἶναι ἡ αἴσθηση ὅτι χρωστοῦμε στοὺς Ἀρχαίους καὶ τοὺς Βυζαντινούς. Ὄχι φυλετικά. Ποτέ! Ὁ Ἑλληνορθόδοξος τρόπος ζωῆς δὲν σκέπτεται φυλετικὰ-βιολογικά.. Τὸ ἀπορρίπτουμε αὐτό. Πνευματικὰ καὶ πολιτιστικὰ εἶναι τὰ κριτήριά μας! Μία συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ στὸν χρόνο καὶ στὸν χῶρο, μία ἑνότητα ἀξιῶν ἀνὰ τοὺς αἰῶνες.
Ἡ κρίση ὡς ἀφύπνιση καὶ ὁ ρόλος τῆς Παιδείας
Μήπως, τὰ τελευταῖα χρόνια ἔχουμε πέσει στὰ δίχτυα ἑνὸς εὐδαιμονισμοῦ, μὲ τὴ μανία γιὰ καλοπέραση ποὺ μᾶς διδάσκουν ἡ τηλεόραση καὶ οἱ διαφημίσεις; Ὅσα ἀγοράζουμε τὶς τελευταῖες δεκαετίες ἦσαν χρήσιμα; Δὲν λέω νὰ εἴμαστε μὲ τὸ τριμμένο παπούτσι τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου. Προφανῶς ὄχι! Μήπως ὅμως ὑπερχρεωθήκαμε ὡς ἄτομα καὶ ὡς οἰκογένειες; Μήπως καὶ ὡς κράτος κάναμε τὸ ἴδιο; Μήπως ὑπερδανειζόμασταν καὶ γιὰ πολλοὺς λόγους μὲ ἀποτέλεσμα σήμερα νὰ μὴ μποροῦμε νὰ ξεπληρώσουμε τὰ πρῶτα δάνεια καὶ νὰ παίρνουμε καινούργια κυρίως γιὰ νὰ ξεπληρώσουμε τὰ παλιά; Αὐτὸ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ἀναζήτηση πιὸ πνευματικῶν ἀξιῶν. Πιστεύω λοιπόν, ὅπως εἶπα καὶ στὴν ἀρχή, ὅτι ὁ Θεὸς δίνει μερικὲς φορὲς τὴν κρίση, δίνει τὴ δυνατότητα νὰ ξανασκεφτοῦμε ποιοὶ εἴμαστε, ποῦ πᾶμε, γιατί πᾶμε καὶ τί λάθη κάνουμε. Καὶ πιστεύω ὅτι στὴ συζήτηση γιὰ τὴν Παιδεία ποὺ ἔχει ἀρχίσει, δὲν πρέπει νὰ μένουμε μόνο στὸν τρόπο εἰσαγωγῆς στὰ Πανεπιστήμια ἢ μόνο στὴ διοίκηση. Τὸ ἐρώτημα «τί ἀνθρώπους διαπλάθουμε;». Τὸν homo economicus, τὸν καταναλωτή, τὸν ἄνθρωπο πού εἶναι θύμα τῆς διαφήμισης, θύμα τῶν μεγάλων τραπεζῶν, τῶν δανείων; Ἢ ἄνθρωπο ἀνεξάρτητο ὁ ὁποῖος ἔχει συνείδηση ἠθική, ὁ ὁποῖος σέβεται τὸ παρελθόν του, ξέρει τὴν ἱστορία του; Γι᾿ αὐτὸ θέλω νὰ ἐλπίζω πὼς μέσα στὴν ὅλη κρίση, σύγκριση, ἐπίκριση ποὺ κάνουμε χωρὶς ὅμως ὑπο-κρισία, θὰ καταλάβουμε ὅτι τὸ μέλλον τοῦ τόπου εἶναι μία παιδεία περισσότερο ἀνθρωπιστική, μία παιδεία μὲ μεγαλύτερη ἔμφαση σὲ ἀρχὲς καὶ ἀξίες, μία παιδεία ποὺ θὰ βγάζει ἄνθρωπο -ἄνω θρώσκοντα- σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς λατινικὲς γλῶσσες ὅπου ὁ ἄνθρωπος εἶναι homo, χῶμα, ὕλη. Νὰ εἶναι μία παιδεία ἡ ὁποία δὲν θὰ μᾶς ἀποκόψει οὔτε ἀπὸ τὴ γλῶσσα μας, τὴν ἑνιαία Ἑλληνική. Γιατί ἀρχαία, βυζαντινά, εὐαγγελικά, εἶναι μία ἡ γλῶσσα μας. Δὲν εἶναι ξένη γλῶσσα τὰ ἀρχαία, μία εἶναι ἡ γλῶσσα μας. Οὔτε ἀπὸ τὴν ἱστορία μας νὰ ἀποκοποῦμε οὔτε ἀπὸ τὰ Ὀρθόδοξα Θρησκευτικά μας. Ἄλλωστε σήμερα σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη βλέπουμε νὰ ἐπανέρχεται μὲ ἔμφαση ἡ ἀνάγκη γιὰ περισσότερη ἀνθρωπιστικὴ παιδεία.
Ἂς γίνει ἡ κρίση μία εὐκαιρία νὰ ἀναβαπτισθοῦμε στὰ Ἑλληνορθόδοξα ἰδανικά μας!
(Τὸ κείμενο βασίζεται σὲ σχετικὴ ὁμιλία τοῦ συγγραφέως, ἡ ὁποία παρουσιάσθηκε στὸ Ἀγρίνιο, στὴν Πάτρα, στὴ Λαμία καὶ σὲ πολλὲς ἐνορίες καὶ σωματεῖα τῶν Ἀθηνῶν καὶ τοῦ Πειραιῶς).
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ε.ΡΩ. ΤΕΥΧΟΣ 12
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το «Ελληνικά και Ορθόδοξα» απεχθάνεται τις γκρίνιες τις ύβρεις και τα φραγγολεβέντικα (greeklish).
Παρακαλούμε, πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1) Ο σχολιασμός και οι απόψεις είναι ελεύθερες πλην όμως να είναι κόσμιες .
2) Προτιμούμε τα ελληνικά αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ότι γλώσσα θέλετε αρκεί το γραπτό σας να είναι τεκμηριωμένο.
3) Ο κάθε σχολιαστής οφείλει να διατηρεί ένα μόνο όνομα ή ψευδώνυμο, το οποίο αποτελεί και την ταυτότητά του σε κάθε συζήτηση.
4) Κανένα σχόλιο δεν διαγράφεται εκτός από τα spam και τα υβριστικά