Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, ο συγγραφέας της «Κλίμακος»

 

Η Δ΄ Κυριακή των Νηστειών, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Σιναΐτη, το συγγραφέα της «Κλίμακος», δηλαδή της σκάλας εκείνης, που ξεκινά από τα πρώτα στάδια της πνευματικής ζωής και φθάνει στα υψηλότερα και τελειότερα. Μέσα από τα κεφάλαια του βιβλίου αυτού, εκφράζεται η αγιοπατερική Παράδοση και διαφαίνεται το μέγεθος της προσωπικότητας του Αγίου. Αποτελείται από τριάντα λόγους, που ο καθένας τους περιγράφει μια αρετή. Οι τίτλοι κάποιων από αυτούς είναι: «Περί της του ματαίου βίου βιαίας αποταγής», «Περί ξενιτείας», «Περί αοργησίας και πραότητας», «Περί πολυλογίας και σιωπής», «Περί διακρίσεως λογισμών, παθών και αρετών», «Περί της ιεράς μητρός των αρετών προσευχής», κ.ά. Στην κορυφή της «Κλίμακος», ο Άγιος Ιωάννης τοποθέτησε την αγάπη, ως τη σημαντικοτέρα των αρετών, την οποία βιώνουν οι αγιαζόμενοι-θεούμενοι άνθρωποι. Η «Κλίμακα» του Αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη αναγιγνώσκεται στα περισσότερα Ορθόδοξα Μοναστήρια, συνήθως από την αρχή της Μεγάλης Σαρακοστής.

Ο Άγιος Ιωάννης, είναι από τις μεγαλύτερες ασκητικές φυσιογνωμίες της Εκκλησίας. Έζησε τον 6ο αιώνα μ.Χ. αιώνα. Γεννήθηκε, κατά πάσα πιθανότητα, στην Παλαιστίνη και από την ηλικία των δεκαέξι ετών ανέβηκε στο Όρος Σινά, όπου ο έμπειρος Γέροντας Μαρτύριος, με εντολή του Ηγουμένου της Μονής, ανέλαβε την πνευματική του καθοδήγηση. Μετά από πολυετή άσκηση, έφυγε από τη Μονή του Σινά και αφού πραγματοποίησε προσκυνηματική περιοδία σε διάφορα πνευματικά κέντρα της εποχής, κατέφυγε στην ερημική τοποθεσία «Θωλάς», για το στάδιο της «ησυχίας», όπου έμεινε για σαράντα χρόνια σε ένα σπήλαιο. Τότε, σε ηλικία περίπου 75 ετών, μετά από προτροπές, αναλαμβάνει Ηγούμενος της Μονής του Σινά, παρά το γεγονός ότι στην αρχή προέβαλλε αντιρρήσεις. Ο Άγιος Ιωάννης, είναι μεγάλη πνευματική προσωπικότητα. Αξιώθηκε μεγάλων εμπειριών και θαυματουργικών χαρισμάτων ενώ ακόμη ζούσε.

Οι λόγοι του Αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη είναι επίκαιροι, γιατί και στη σημερινή εποχή, όπως τότε, ο άνθρωπος βυθίζεται μέσα στην τύρβη της καθημερινότητας και αδιαφορεί για τα πνευματικά αγαθά, επειδή αποκάμνει από το κυνηγητό των υλικών αγαθών, προκειμένου να αποκτήσει όσον το δυνατόν περισσότερα. Ο Άγιος Ιωάννης μάς περιγράφει πολύ παραστατικά αυτή την αρρωστημένη κατάσταση που υπήρχε και στη δική του εποχή. Λέγει, λοιπόν, ότι «o άνθρωπος διαβάζει για την κρίση και αρχίζει να χαμογελά. Για την κενοδοξία και κενοδοξεί την ώρα της αναγνώσεως. Αποστηθίζει λόγους περί αγρυπνίας και παρευθύς καταβυθίζεται στον ύπνο. Εγκωμιάζει την προσευχή, και την αποφεύγει σαν μαστίγιο. Μόλις χορτάσει φαγητό μετανοεί, και ύστερα από λίγο τρώγει και χορταίνει περισσότερο. Μακαρίζει τη σιωπή και την εγκωμιάζει με πολυλογία. Επαινεί και δοξάζει τους ελεήμονες, αλλά υβρίζει τους φτωχούς». (Λόγος 17).

Αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη, ψήγματα χρυσού:

Εγκρατής, είναι αυτός που ζει μέσα στους πειρασμούς, στις παγίδες και στους θορύβους του κόσμου και αγωνίζεται με όλη του τη δύναμη να μιμηθεί τη ζωή εκείνων που είναι απαλλαγμένοι από αυτούς τους θορύβους. Στους αρχάριους, οι πτώσεις σε σαρκικά αμαρτήματα συμβαίνουν από την απόλαυση των φαγητών. Στους μεσαίους από την υπερηφάνεια. Σε εκείνους, δε, που πλησιάζουν προς την τελειότητα, αποκλειστικά εξαιτίας της κατακρίσεως. Μην παίρνεις θάρρος και νομίζεις ότι λόγω τής εγκρατείας σου θα σωθείς από την πτώση. Κάποιος, ο Σατανάς, χωρίς να τρώει τίποτα έπεσε από τον ουρανό!

Η υπερηφάνεια, για ξένα πράγματα, είναι ντροπή. Η χειρότερη ανοησία, είναι το να καυχώνται οι άνθρωποι για κάποια χαρίσματα που πήραν από τον Θεό. Όσα κατορθώματα έκαναν πριν από τη γέννησή τους, για αυτά μονάχα να υπερηφανεύονται. Γιατί, όσα συνέβησαν έπειτα από τη γέννησή τους, τους τα δώρισε ο Θεός. Τίποτε δεν μπορεί να ωφελήσει περισσότερο από το ταπεινό και ειλικρινές ήθος και τον καθαρό λόγο.

Η προσευχή, ως προς την ποιότητά της, είναι ένωση του ανθρώπου με τον Θεό, συμφιλίωση με Αυτόν, μητέρα και θυγατέρα των δακρύων, καθώς, επίσης, και συγχώρεση των αμαρτημάτων, γέφυρα που σώζει από τους πειρασμούς, τοίχος που προστατεύει από τις θλίψεις, έργο των Αγγέλων, τροφή όλων των ασωμάτων, εργασία που δεν τελειώνει, πηγή των αρετών, πρόξενος των χαρισμάτων, τροφή της ψυχής, φωτισμός νου, πέλεκυς που χτυπά την απόγνωση, απόδειξη της ελπίδας, διάλυση της λύπης, πλούτος των μοναχών, θησαυρός των ησυχαστών, μείωση του θυμού, καθρέπτης της πνευματικής προόδου, φανέρωση των μέτρων, δήλωση της πνευματικής κατάστασης, αποκάλυψη των μελλοντικών πραγμάτων. Η προσευχή είναι γέφυρα που ελευθερώνει τους ανθρώπους από πολλούς πειρασμούς και κινδύνους. Είναι έργο ουράνιο, τροφή των Αγγέλων και των Αγίων, αγαλλίαση και χαρά των δικαίων, πηγή κάθε καλού, προκοπή της καρδιάς, φωτισμός του νου, φλόγα ουράνια, απόδειξη της ελπίδας προς τον Θεό, θυρίδα από την οποία εισέρχεται ουράνιο φως και αποκαλύπτει τα απόκρυφα μυστήρια του Θεού.

Καταλαλιά, σημαίνει, γέννημα του μίσους, υπόκριση αγάπης, αιτία της ακαθαρσίας. Η κρίση είναι αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεού, ενώ η κατάκριση όλεθρος της ψυχής αυτού, ο οποίος κατακρίνει. Ο καλόγνωμος και συνετός άνθρωπος, όσες αρετές βλέπει στους άλλους, τις σημειώνει με επιμέλεια, ενώ ο ανόητος αναζητεί τα ελαττώματα και τις κατηγορίες.

Ακτημοσύνη, είναι η πίστη στις εντολές του Κυρίου. Ακτημοσύνη, η απαλλαγή από περιουσιακά στοιχεία, είναι το να αποθέσει ο άνθρωπος κάθε φροντίδα από πάνω του, να γίνει οδοιπόρος χωρίς εμπόδια.

Η πολυλογία, είναι η καθέδρα της κενοδοξίας, απόδειξη της άγνοιας, θύρα των κατακρίσεων.

Απολυτίκιο:

Ταῖς τῶν δακρύων σου ροαῖς, τῆς ἐρήμου τόν ἂγονον ἐγεώργησας, καί τοῖς ἐκ βάθους στεναγμοῖς, εἲς ἑκατόν τούς πόνους ἐκαρποφόρησας, καί γέγονας φωστήρ τήν Οἰκουμένην λάμπων τοῖς θαύμασι, Ίωάννη πατήρ ἡμῶν ὃσιε. Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.

Δρ Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού, Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος – Εκκλησία Κύπρου