ΚΥΡΙΑΚΗ Ι ΄ΛΟΥΚΑ, της συγκύπτουσας, Λ.κ. 13,10-17 π. Γερασιμάγγελος Στανίτσας

 

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ

ΚΑΘΕ Κυριακή πρωί όταν σημαίνουν οι καμπάνες έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό μας η σκέψη πως τον πολιτικό εκσυγχρονισμό τον συνοδεύει ένας θρησκευτικός πολυχρωματισμός Στις ορθόδοξες Εκκλησίες δεν υπάρχει ενόχληση απαντούν στον πολυχρωματισμό αυτό. Υπάρχει όμως η απορία: Άραγε μέσα σ όλα αυτά υπάρχει ελευθερία;

Την απορία τη γεννά η ίδια η ορθόδοξη πίστη , γιατί στην ορθοδοξία το πρόκριμα είναι η απελευθέρωση από ανελεύθερες καταστάσεις.

Η ελευθερία!

Εξ άλλου για κάθε ορθόδοξα σκεπτόμενο ο ολοκληρωτισμός και η ανελευθερία παραμονεύουν παντού ακόμα και σε χώρους θρησκευτικούς. Ο Χριστός και η Εκκλησία θεωρούν τους ανθρώπους ικανούς και άξιους για την ελευθερία.

Έτσι το καίριο πνευματικό ερώτημα του ανθρώπου που είτε νοερά είτε πνευματικά περνάει το κατώφλι της Εκκλησίας είναι ελευθερία ή ανελευθερία. Δηλ. Χριστός ή Αντίχριστος, ανθρωπιά ή απανθρωπιά, ευαισθησία ή αναισθησία, θάρρος ή αφοβία, συμμετοχή ή απόσυρση, συνύπαρξη ή μοναχική ύπαρξη.

Και πάει μέχρι το σημερινό Ευαγγέλιο της σημερινής Λειτουργίας που διηγείται τη διάρρηξη των δεσμών μιας γυναίκας και την εξύψωση της στο επίπεδο της ελευθερίας των τέκνων του Θεού.

Έρχονται όμως Χριστούγεννα και μια μοναδική ευκαιρία ν’ απολαύσουμε το Ευαγγέλιο και τη υμνολογία του γεγονότος.

« Τω καιρώ εκείνω ην διδάσκων ο Ιησούς εν μια των συναγωγών εν τοις Σάββασιν… και ιδού γυνή ην πνεύμα έχουσα ασθενείας έτη δέκα και οκτώ και ην συγκύπτουσα …. Ιδών δε αυτήν ο Ιησούς προσεφώνησε και είπεν αυτή. Ω γύναι απολέλυσαι της ασθενείας σου».

Η ριζική μεταμόρφωση μιας φθαρμένης από την αρρώστια ύπαρξης είναι το θέμα της εκκλησιαστικής περικοπής που ακούσαμε σήμερα. Έγινε ημέρα Σάββατο. Ζούσε δηλ. το παρόν προετοιμάζοντας το μέλλον επί 18 χρόνια.. Αυτό ήταν το φάρμακο κατά της αρρώστιας της. Κάθε όμως Σάββατο ένοιωθε κενό και διαψευστικό της ελπίδας μέχρις ότου εμφανίστηκε ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός.

Η παρουσία Του δικαίωσε τις επενδύσεις της συγκύπτουσας του χρόνου από Σάββατο σε Σάββατο, αλλά χωρίς νόημα ως ευχάριστη διολίσθηση προς τον όγκο του χρόνου όπου τα πάντα χάνονται. Σ’ αυτή τη διολίσθηση συμπαρέσυρε και την βασανισμένη συγκύπτουσα. Ήταν το μόνο που μπορούσε να κάνει. Νόημα στην εν Χριστώ ζωή, στο χρόνο, έδωσε ο Χριστός απελευθερώνοντας τα από τη φθορά : « γύναι απολέλυσαι της ασθενείας σου, και επέθηκεν αυτή τας χείρας και παραχρήμα ανωρθώθη και εδόξαζε τον Θεόν».

Ιδού η κρίσιμη χρονική στιγμή και το πράγμα προσλαμβάνει τεράστια σημασία επειδή αυτές τις ημέρες μετράμε 2011 χρόνια από τη γέννηση του Χριστού.

Το μέτρημα το συνοδεύει αυθόρμητα το ερώτημα:

-Μας ενδιαφέρει αν πέρασαν 2011 χρόνια ή αν θ’ ακολουθούσουν χιλιετίες ακόμη, εφόσον η ζωή παραμένει καθηλωμένη στη φθορά και στη διαφθορά της;

Σ’ ένα τέτοιο ερώτημα μόνο άνθρωποι σαν την συγκύπτουσα που απόκτησαν εμπειρία της παρουσία της δράσης του Χριστού έχουν απάντηση. Οι υπόλοιποι περιορίζονται στη δύσκολη θέση του αρχισυνάγωγου. Τη θέση της απορίας ή της υποκρισίας.

Η διαφορά των δύο αρχισυνάγωγου και συγκύπτουσας είναι αποφασιστική.

Ο πρώτος αγωνίστηκε μόνο και μόνο για να διασώσει όσα περί του Χριστού είχαν γραφτεί.

Η δεύτερη αγωνίστηκε για να σώσει την ύπαρξη της.

Δεν είναι χωρίς σημασία το ότι ο Χριστός μίλησε σε όσους την ημέρα του Σαββάτου φρόντιζαν παρά την αυστηρή αργία τα ζώα τους. Οι άνθρωποι ήταν βουτηγμένοι στον αγώνα για τη σωτηρία των υπάρξεων τους. Επομένως ήταν και παράδειγμα προς μίμηση .Ο αρχισυνάγωγος αδυνατούσε να προεκτείνει τον αγώνα αυτό μέχρι τους ανθρώπους. Δίδασκε πολλά περί σωτηρίας και λύτρωσης. Γνώριζε καλά την ιστορία της , εν τούτοις παρέμεινε έξω από τους αγώνες και τις αγωνίες της. Δεν ήταν λάθος οι ενασχολήσεις του. Ήταν λάθος η αμέλεια του να ρίξει φως στα θεμελιώδη ερωτήματα- προβλήματα της επί γης διαβίωσης του ανθρώπου. Τουλάχιστον θάπρεπε νάχει την εξυπνάδα, την ευαισθησία, να μην προεκτείνεται σε επίπεδα πέρα από την δυνατότητα του. Δυστυχώς επέμενε: « αγανακτών ότι το Σάββατο εθεράπευσεν ο Ιησούς». Επέμενε πολυλογώντας περί σωτηρίας χωρίς προσφορά αγώνα υπέρ της σωτηρίας.

«έλεγε τω όχλω, εξ ημέραι εισίν εν αις δει εργάζεσθε. Εν ταύταις ουν ερχόμενοι θεραπεύεσθε, και μη τη ημέρα του Σαββάτου».

Εδώ το γράμμα σκοτώνει το πνεύμα.

Πράγματι υπήρχε εντολή περί αυστηρότητας της αργίας του Σαββάτου.

Πως όμως η θρησκεύουσα συνείδηση κατέληξε στην αποδοχή αυτής της εντολής;

Να το βασικό ερώτημα που θέλει απάντηση.

Ασφαλώς δεν κατέληξε στην αργία της έβδομης ημέρας από τεμπελιά, ούτε από ιδιοτροπία, αλλά από φιλοθεΐα και φιλανθρωπία. Αυτά τα δύο πάνε μαζί. Αυτό το έδειξε ο Χριστός στη συγκύπτουσα με έντονο τόνο. Ας ελπίσουμε ότι θα το προσέξουν όσοι μηχανεύονται εσχάτως την κατάργηση της αργίας της Κυριακής, επειδή στον τεχνολογικό μηχανικό τους μύλο αλέθουν θρησκείες, ιδεολογίες, παράδοση, αγάπες, οικονομικές σχέσεις, μέχρις ότου καταστήσουν τον άνθρωπο ανθρωπομηχανή, για να μπορούν πλέον άνετα να χρησιμοποιήσουν βίδες του ή να τον συντρίψουν χωρίς καμιά τύψη.

Στην εποχή μας η αργία της έβδομης ημέρας αντικαταστάθηκε από το μυστήριο της όγδοης ημέρας της Κυριακής. Αλλά ούτε αυτό φαίνεται να αρέσει σε όσους αδυνατούν να εγγυηθούν εκείνο που κατά κόπον υπόσχονται ευτυχία και ευημερία. Ίσως γιατί διαφεύγει της προσοχής τους πως ούτε η ευτυχία, ούτε η ευημερία εξαρτώνται αποκλειστικά από τεχνοοικονομικές δραστηριότητες που μετατρέπουν την εργασία σε δουλειά οδηγώντας σε κάθε είδους δυσαρέσκειας. Όποιος έχει μάτια βλέπει. Το μυστήριο της όγδοης ημέρας, η Κυριακή της φιλοθεΐας και της φιλανθρωπίας ισχυροποιεί την ανθρώπινη ύπαρξη έναντι των υπαρξιακών κινδύνων, όπως είναι η βιολογική φθορά, το αβέβαιο μέλλον, το εσωτερικό κενό, η έλλειψη νοήματος, η ηθική καταδίκη, οι ανοχές. Αυτό το κατάλαβε ο Μ. Κωνσταντίνος τον 4ο αι. μ. Χ., όταν θέσπισε την αργία της Κυριακής. Εμείς σήμερα στον 21ο ια. Αδυνατούμε να το καταλάβουμε. Μήπως φταίει ο αυτοθαυμασμός, η ικανοποίηση για τα επιτεύγματα μας . Ίσως ναι ίσως όχι. Σημασία έχουν έστω και με επιφυλάξεις τα όσα έγραψε ο μακαριστός Χ. Μαλεβίτσης με τίτλο : « η Ημέρα του Κυρίου» ανήκει στις μεγάλες αποκαλύψεις του Πνεύματος . Είναι η περιοδική διακοπή του οντικού χρόνου για την είσοδο στην αιωνιότητα της ενθαδικότητας με τη μορφή του αγγέλματος. Πρόκειται για την καθιέρωση της ημέρας του Κυρίου. Πρόκειται για την αγλαή ημέρα της εβδομάδας που ονομάζεται Κυριακή».

Με την Κυριακή δεν έχουμε απλώς την διακοπή της εργασίας, αλλά τη διακοπή του χρόνου ρουτίνας, ώστε με την ιερότητα να αφανισθεί η βεβήλωση του ανθρώπινου προσώπου. Παρέχεται η ευκαιρία για την ανάταξη της υπάρξεως προς το εσχατολογικό νόημα του. Το έργο αυτό είναι συγκλονιστικό, είναι ιδρώτας του προσώπου στον τόπο της εκπτώσεως. Είναι αντιμαχία με την ανάγκη, τη φυσική αντιξοότητα. Είναι η εμπλοκή της υπάρξεως στα σκοτεινό δίκτυα της εγκοσμιότητας.

Είναι η Σκύλα και η Χάρυβδη που μας απειλούν με χαμό μακριά από την Ιθάκη και που αφανίζουν τους αγαπημένους συντρόφους μας και μένουμε μόνοι. Είναι η αγωνία έναντι της εγκόσμιας μοίρας μας και ο φόβος έναντι των δεινών που καταφθάνουν κατά κύματα. Η οδύνη που υπάρχει στον κόσμο ζοφώνει τους ορίζοντες της ψυχής μας και απειλούμαστε από το πυκνούμενο πνευματικό σκότος μέσα στην οχλοβοή του αγώνα για την ύπαρξη.

Εκεί μέσα στο καθημερινό έργο μπορούμε να λησμονήσουμε ποιοι είμαστε. Πράγμα που σημαίνει, ότι την Κυριακή αναθυμόμαστε πως αναξιοπαθούμε, πως μας αρμόζει καλύτερη μοίρα επειδή κομίζουμε μέσα μας τον μαργαρίτη του Πνεύματος ,τον φωτισμό από άλλους ορίζοντες. Η ημέρα του Κυρίου εορτάζει αυτόν τον υπέρλογο φωτισμό. Γι’ αυτό και η αποκάλυψη της είναι οντολογικής σημασίας.

Εξ μέρες προσφέρονται στο εγκόσμιο έργο. Συρρικνώνεται ο απειλητικός ουρανός της εγκοσμιότητας και απλώνεται ο εύδιος ουρανός της αιωνιότητας. Πρόκειται για την σταδιακή αποκατάσταση του ανθρώπου στο ύψος της πνευματικής αξιοπρέπειας. Τα αναλογιζόμαστε αυτά τώρα που η Κυριακή κατάντησε ημέρα κενού χρόνου και όχι της πλήρωσης. Ημέρα της οικονομίας και όχι της ιερουργίας.

Δύσκολα πράγματα θα πει κάποιος. Δύσκολα όχι, απλώς παράδοξα. Αλλά τα παράδοξα είναι που φέρνει ο χριστιανισμός χαρίζοντας την ευκαιρία μιας άλλης ενόρασης της πραγματικότητας. Πάντως η συμπεριφορά του αρχισυνάγωγου του ευαγγελίου έχει πράγματι ενδιαφέρον. Ενοχλήθηκε από την θεραπεία της συγκύπτουσας. Η αρρωστημένη γυναίκα του έδινε την ευκαιρία μιας εύκολης ανθρωπιστικής ρητορικής με απάνθρωπες πρακτικές.

Ξαφνικά την έχασε. Είδε ότι εδώ και χρόνια κάθε Σάββατο διατηρούσε ένα ελάχιστο ποσοστό συνειδητοποίησης. Ποτέ όμως δεν ύψωσε τις συνειδήσεις πέρα από τις καλές προθέσεις. Αυτό το έπραξε ο Χριστός δείχνοντας πως ο αγώνας ο λυτρωτικός δεν είναι εύκολος. Είναι δύσκολος, άχαρης, οδυνηρός και συχνά σπαρακτικός. Άλλωστε οι θεραπείες ασθενών ημέρα Σάββατο ήταν ο βασικός ισχυρισμός του κατηγορητηρίου που τον έστειλε στον Γολγοθά. Ο αρχισυνάγωγος επαναλάμβανε τα κατορθώματα των προγόνων του. Ο Ιησούς άνοιξε δρόμους μέσα στη νύχτα. Παραμέρισε την ισχυρογνωμοσύνη και στις προκαταλήψεις αντιπαράτασσε την τόλμη της ρήξης.

Χωρίς να καταργεί την Π. Δ. δημιούργησε την Καινή Διαθήκη. Κάλεσε το λαό σε μια ηρωική έξοδο από την εξαθλίωση όπως το προφήτευε η Π.Δ., και τέθηκε ηγέτης της εξόδου. Η συγκύπτουσα επεχείρησε επιτυχώς την έξοδο και παραχρήμα ανωρθώθη και δόξαζε τον Θεό. Ο κατήγορος της πανικόβλητος επιμένει να μιλάει απλά περί εξόδου. Οργισμένος αγανακτών επειδή η νυν θεραπευμένη γυναίκα και τέως άρρωστη, ήξερε τι να την κάνει, ως θεραπευμένη από τον Ιησού, δεν ήξερε. Όσο ήταν άρρωστη της έλεγε « περίμενε το αύριο» δίνοντας της την παρηγοριά για το μέλλον. Τώρα τι να της έλεγε; Του έλεγε όμως εκείνη με την παρουσία της. Του έλεγε: « η λύτρωση μου είναι κοινωνία ασύγχυτη και αδιαίρετη με ότι μας υπερβαίνει με το πρόσωπο του Θεανθρώπου. Αν δεν επιχειρήσουμε κίνηση εξόδου από τον εαυτό μας προς τον Θεάνθρωπο , το Σώμα και το Αίμα Του, τότε θα παραμείνουμε όπως είμαστε.

Θάταν τραγικό ο λαός βλέποντας την κατάρρευση όσων εκπροσωπούσε να ένοιωθε ανακούφιση ή να αδιαφορούσε. Όμως « πας ο όχλος έχαιρεν επί πάσι τοις ενδόξοις τοις γινομένοις υπ’ αυτού». Γιατί; Μα γιατί δεν απέρριπτε κάτι επειδή δεν είχε τίποτε να πει ή να πράξει. Αυτό το εντελώς καινούργιο ενθουσίαζε τον λαό όχι η απόρριψη του παλιού. Η απόρριψη είναι άγονη αντιδραστικότητα. Η υπέρβαση του παλιού προς χάρη του εντελώς καινούργιου είναι πρόοδος. Όπως η περιφρόνηση του καινούργιου προς χάρη του παλιού είναι οπισθοδρόμηση. Υπ’ αυτή την έννοια ο αρχισυνάγωγος ήταν οπισθοδρομικός και η συγκύπτουσα προοδευτική. Η Εκκλησία το εντελώς καινούργιο.

Αλήθεια πόσοι άραγε βιώνουν τη χριστιανικότητα τους έτσι; Πως με ποιο τρόπο το εντελώς καινούργιο;

Ας επανέλθουμε από εκεί που ξεκινήσαμε.

Στις μέρες μας από τη μια ογκώνεται η ανελεύθερη θρησκευτικότητα και από την άλλη πυργώνεται η άθρησκη ελευθερία. Αντί να πάμε από την Σκύλα στη Χάρυβδη αξίζει να δούμε το δρόμο της χριστιανικότητας που ορθώνεται το ερώτημα:

Ελευθερία ή ανελευθερία;

Από εδώ και πέρα ξεκινάει η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Καλή Κυριακή

π.Γ.Στ.