Του αγίου Αντωνίου - Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη

«Ο του Θεού άνθρωπος»

Αθανάσιος για τον Αντώνιο

Με ευχαριστίες στο Μέγα Αθανάσιο θ' αρχίσουμε. Αυτός μας χάρισε το Μέγα Αντώνιο! Πώς μας τον χάρισε, αφού ο Αντώνιος μάλιστα έζησε πενήντα χρόνια πριν από το Μέγα Αθανάσιο; Το ηλεκτρικό φως υπάρχει, αλλά το απομακρυσμένο ορεινό χωριό οφείλει το φως σ' εκείνον πού φρόντισε να φθάση το φως μέχρις εκεί. Φως ο Μ. Αντώνιος. Δεν θα το γνωρίζαμε και δεν θα τον απολαμβάναμε, αν δεν υπήρχε ο Μ. Αθανάσιος.

Ο Μ. Αθανάσιος μας φανέρωσε τον κρυμμένο θησαυρό της ερήμου. Ήθελε ο ταπεινός Αντώνιος να ζήση κρυμμένος. Άλλ' ο Κύριος χρησιμοποίησε τον Μ. Αθανάσιο, για ν' αποκάλυψη το διαμάντι της αγιότητας. «Καν γαρ αυτοί (οι άγιοι) κεκρυμμένως πράττωσι, καν λανθάνειν εθέλωσιν, άλλ' ο Κύριος αυτούς ως λύχνους δείκνυσι πάσιν, ίνα και ούτως οι ακούοντες γινώσκωσι δυνατάς είναι τας εντολάς εις το κατορθούν, και ζήλον της έπ' αρετήν οδού λαμβάνουσι» (Αθανάσιος. Ε.Π.Ε. 11,Τ66). Είναι ανάγκη - λέγει ο Μ. Αθανάσιος - να έρχωνται στο φως τέτοια φωτεινά παραδείγματα αγίων, ώστε οι άνθρωποι να βλέπουν ότι δεν είναι ανεφάρμοστες οι εντολές του Θεού και ν' αποκτούν ζήλο για να ζήσουν την ενάρετη ζωή.

Ο Μ. Αθανάσιος αγαπούσε τον Μ. Αντώνιο. Άλλα και ο Μ. Αντώνιος αγαπούσε τον Μ. Αθανάσιο. Λίγο προτού πεθάνη έδωσε εντολή, η μισή περιουσία του να δοθή στον Αθανάσιο! Είχε περιουσία ο ακτήμων ασκητής; Θέλετε ν' ακούσετε την περιουσία του; Είχε δύο μηλωτές, δύο τρίχινα, τριμμένα ράσα και ένα σχισμένο ρούχο πού το χρησιμοποιούσε για στρωσίδι! Αυτή ήταν όλη η επί γης περιουσία του Αντωνίου. Τη μισή απ' αυτή την περιουσία άφησε στον Αθανάσιο. «Αθανασίω τω επισκόπω δοτέ την μίαν μηλωτήν, και ο υπεστρωννυόμην ιμάτιον, όπερ αυτός μεν μοι καινών δέδωκε, παρ' εμοί δέ πεπαλαίωται» (Ε.Π.Ε. 11,164).

Κλήσις για την θεοσέβεια

Και όμως, κάποτε είχε πολλή περιουσία ο Αντώνιος. Ήταν πλουσιόπαιδο της Αιγύπτου. Κάποτε ένα πλουσιόπαιδο είχε πλησιάσει τον Ιησού Χριστό και τον ρωτούσε, τί να κάνη για να κληρονομήση την αιώνιο ζωή. Κι ο Κύριος, πού γνώριζε τη φιλαργυρία του, του έδειξε το δρόμο για την αιώνιο ζωή, είναι ο δρόμος πού περνάει από τις παράγκες των φτωχών και από τα άσυλα των ανιάτων: «Ύπαγε - του είπε -, πώλησον τα υπάρχοντα σου και δός πτωχοίς και έξεις θησαυρόν εν ουρανοίς και δεύρο ακολούθει μοι» (Ματθ. 4,22). Εκείνος ο νέος δεν θέλησε να δεχθή την υπόδειξι του Ιησού Χριστού. Του φάνηκε σκληρή. Έφυγε. Εγκατέλειψε το Χριστό.

Ύστερα από διακόσια πενήντα χρόνια ένα άλλο πλουσιόπαιδο άκουσε τα ίδια λόγια του Χριστού και συγκινήθηκε. Ήταν ο Αντώνιος, ηλικίας τότε 18 περίπου ετών. Οι χριστιανοί γονείς του είχαν αποθάνει και τον είχαν αφήσει κληρονόμο σημαντικής περιουσίας. Συνέβηκε κάποια ημέρα μπαίνοντας σε χριστιανικό ναό ν' ακούση από τον ιερέα την περικοπή του πλουσίου νεανίσκου. Τον εδόνησαν τα λόγια: «Ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε, πώλησον τα υπάρχοντα σου...». Έβαλε τον εαυτό του στη θέσι του πλουσίου νεανίσκου:

-Για μένα είναι ο λόγος αυτός σήμερα!

Πήρε την απόφασι. Όλα τα μοίρασε στους φτωχούς. Απαλλάχθηκε από το βάρος της ύλης. Ελεύθερος φτερούγισε για τη ζωή του πνεύματος, τη ζωή της ασκήσεως.

Αναδείχθηκε τόσο σπουδαίος στην άσκησι, ώστε ο Μ. Αθανάσιος επαναλαμβάνει γι' αυτόν τον επίζηλο τίτλο: «Ο του Θεού άνθρωπος»! Αναδείχθηκε Μέγας. Η ιστορία έδωσε τον τίτλο του Μεγάλου σε πρόσωπα, πού ξεπέρασαν τις μέτριες επιδόσεις και αναδείχθηκαν σπουδαίοι. Και η Εκκλησία έχει δώσει τον τίτλο του Μεγάλου σε αρκετούς Αγίους. Ανάμεσα σ' αυτούς και ο άγιος Αντώνιος.

Και ποια τα προσόντα, πού ανέδειξαν τον Μ. Αντώνιο; Τα συγγράμματα; Αλλά κανένα γραπτό κείμενο δεν μας άφησε. Ο Αθανάσιος ήταν πολυγραφώτατος, εκείνος ήταν τελείως... άγραφος! Τα πτυχία; Αλλά δεν σπούδασε σε σχολές ό Αντώνιος, όπως σπούδασαν τόσοι άλλοι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας. Για ποιο λοιπόν προσόν αναδείχθηκε Μέγας; Ας ακούσουμε τον Αθανάσιο: «Ου γαρ συγγραμμάτων ουδέ εκ της έξωθεν σοφίας ουδέ δια τίνα τέχνην, δια δε μόνην την θεοσέβειαν ο Αντώνιος εγνωρίσθη» (Ε.Π.Ε. 11,166).

Ο ενάρετος μοναχός

Η θεοσέβεια του Αντωνίου φαίνεται στην αγία ζωή του. Επέλεξε τη ζωή της ισοβίου παρθενίας, της αγγελικής πολιτείας, τη μοναχική ζωή. Τρία, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι τα βασικά στοιχεία της μοναχικής ζωής: Ακτημοσύνη, παρθενία, υπακοή. Την ακτημοσύνη και την παρθενία την απέκτησε με τη χάρι του θεού. Την υπακοή την απέκτησε κοντά σε πνευματικούς πατέρες. Κοντά στην Αλεξάνδρεια, σε ερημικό τόπο, βρισκόταν σεβάσμιος γέροντας, πού για πολλά χρόνια ασκούσε τη μοναχική ζωή. Κοντά του πήγε στην αρχή ο Αντώνιος. Έγινε «ζηλωτής» του γέροντα εκείνου. «Ην τοίνυν εν τη πλησίον κώμη τότε γέρων, εκ νεότητας τον μονήρη βίον ασκήσας, τούτον ιδών Αντώνιος, εζήλωσεν εν καλώ» (Ε.Π.Ε. Π,20).

Στις καρδιές πολλών νέων ανάβουν φωτιές αμαρτωλές και φανατισμοί απαίσιοι. Στην καρδιά του νεαρού Αντωνίου άναψε ιερός ζήλος.

Όπως η μέλισσα συλλέγει το νέκταρ από τα άνθη και το μεταβάλλει σε μέλι, έτσι ο Αντώνιος (Ε.Π.Ε. 11,20) επισκεπτόταν τα άνθη της ερήμου, τους μοναχούς, και από τον καθένα έπαιρνε και κάποιο διαφορετικό νέκταρ. Ήταν τότε τα πρώτα μοναχικά άνθη, πού στόλιζαν τη γη. Και είχαν πλούσιο πνευματικό νέκταρ. Από τον ένα μάθαινε την άσκησι και το ζήλο, από άλλον τη χαρά, από άλλον την προσευχή, από άλλον την φιλανθρωπία, από άλλον την αγρυπνία, από άλλον την φιλομάθεια, από άλλον τη νηστεία και τη σκληραγωγία (Ε.Π.Ε. 11,22).

Σε όλους γινόταν αγαπητός. «Ούτω μεν ούν εαυτόν άγων ηγαπάτο παρά πάντων ο Αντώνιος. Αυτός δε τοις σπουδαίοις, προς ους απήρχετο γνησίως υπετάσσετο, και καθ' εαυτόν εκάστου το πλεονέκτημα της σπουδής και της ασκήσεως κατεμάνθανε» (Ε.Π.Ε. 11,22). Από όλους έπαιρνε κάτι το ξεχωριστό, αλλά και ωρισμένα κοινά, όπως την ευσέβεια και την αγάπη. «Πάντων δε ομού την εις τον Χριστόν ευσέβειαν και την προς αλλήλους αγάπην εσημειούτο» (Ε.Π.Ε. 11,22).

Γύρισε στο ασκητήριό του γεμάτος αρετές και χαρίσματα. Ό,τι ξεχωριστά είχε κάθε ασκητής, ο Αντώνιος τα είχε όλα μαζί στον εαυτό του.

Από τον ασκητικό του αγώνα και τα πνευματικά του χαρίσματα δύο ιδιαίτερα θα σημειώσουμε, διότι λείπουν σχεδόν τελείως από την εποχή μας. Το ένα είναι το χάρισμα της διακρίσεως των πνευμάτων. Φωτισμένος αληθινά από το Θεό, μπορούσε να διακρίνη ποιο είναι από το Θεό και ποιο από το Σατανά. Γνώριζε καλά τις μεθοδείες του Διαβόλου, πού πολλές φορές μετασχηματίζεται σε άγγελο φωτός. «Πάντες επείθοντο καταφρονείν της δαιμονικής επιβουλής θαυμάζοντες την δοθείσαν παρά του Κυρίου Αντωνίω χάριν εις την διάκρισιν των πνευμάτων» (Ε.Π.Ε. 77,94).

Το άλλο είναι η ιδιαίτερη επιμέλεια της ψυχής. Εμείς ενδιαφερόμεθα περισσότερο για το σώμα, παρά για την ψυχή. Ξοδεύουμε πολλά χρήματα για τις ανάγκες του φθαρτού σώματος, και αδιαφορούμε τελείως για την αθάνατη ψυχή μας. Αν αρρωστήση το σώμα, τρέχουμε σε γιατρούς και αγωνιούμε. Αν αμαρτήση η ψυχή, αμελούμε. Ο Αντώνιος έκανε το αντίθετο. Και συμβούλευε σχετικά τους μαθητάς του. «Και έλεγε χρήναι την πάσαν σχολήν διδόναι τη ψυχή μάλλον ή τω σώματι, και συγχωρείν μεν δια την ανάγκην ολίγον καιρόν τω σώματι, το δε όλον σχολάζειν τη ψυχή μάλλον, και την ταύτης ωφέλειαν ζητείν ίνα μη αύτη καθέλκηται υπό των ηδονών του σώματος, αλλά μάλλον το σώμα παρ' αυτής δουλαγωγήται» (Ε.Π.Ε. 77,96).

Κοντά στους αγωνιστές

Άλλ' ο Αντώνιος δεν ήταν μόνο ασκητής της ερήμου. Ήταν και αγωνιστής του κόσμου. Ο μοναχός, ο ασκητής, ο αφιερωμένος στο θεό, είναι η πιο λεπτή και ευαίσθητη ύπαρξις. Διαθέτει την ευγενέστερη καρδιά. Δεν μπορεί να μείνη αδιάφορος και απαθής για τα προβλήματα του κόσμου. Και ο Αντώνιος πολλές φορές με τις πνευματικές του κεραίες συνελάμβανε τα μηνύματα της εποχής του. Και άφηνε τα όρη και την έρημο και κατέβαινε στην κοινωνία, στο θόρυβο της πόλεως, για να δώση το αγωνιστικό του «παρών» και να συμπαρασταθή στους αγωνιστάς και μάρτυρας. Έλεγε στους μαθητάς του: «Απέλθωμεν και ημείς, ίνα αγωνιζώμεθα κληθέντες ή θεωρήσωμεν τους αγωνιζόμενους» (Ε.Π.Ε. 11,96).

Δύο είναι οι σημαντικότερες κάθοδοι του Αντωνίου από την έρημο στην πόλι, από το Θαβώρ στον κοινωνικό στίβο. Την μία φορά κατέβηκε για να ενισχύση τους μάρτυρας των τελευταίων διωγμών. Ο αυτοκράτορας Μαξιμίνος είχε κηρύξει διωγμό κατά των χριστιανών. Όπως το θηρίο όταν σπαρταράη γίνεται πιο επίφοβο, έτσι και το ανθρωποφάγο θηρίο των διωγμών είχε γίνει πιο σκληρό. Ήσαν οι τελευταίοι σφαδασμοί του. Πολλοί χριστιανοί στην Αλεξάνδρεια, κατηγορούμενοι για την πίστι τους, οδηγούνται στα δικαστήρια και στις φυλακές. Ξαφνικά βρίσκουν γενναία και συγκινητική συμπαράστασι. Οι μοναχοί της ερήμου, με επικεφαλής τον Αντώνιο, τους έχουν επισκεφθή. Ο Αντώνιος τους ενισχύει και κατά την ώρα της δίκης. Τους προτρέπει σε καρτερία και προθυμία για το μαρτύριο. «Πολλή τε ην ούτω σπουδή εν τω δικαστηρίω, αγωνιζόμενους μεν τους καλουμένους επαλείφειν εις προθυμίαν, μαρτυρουντας δε αυτούς απολαμβάνειν και προπέμπειν έως τελειωθώσιν» (Ε.Π.Ε. 11,96).

Πόσο θάρρος έπαιρναν οι μάρτυρες από την παρουσία του Μ. Αντωνίου! Άλλα και ο ίδιος ποθούσε το μαρτύριο. Παρουσιαζόταν άφοβα στα ειδωλολατρικά δικαστήρια, χωρίς να υπολογίζη τις σχετικές απαγορεύσεις. «Πάντων ούν επί τούτω θαυμαζόντων και του ηγεμόνος ορώντος και μετά της τάξεως αυτού διαβαίνοντας αυτός ατρέμας ειστήκει, δεικνύς ημών των χριστιανών την προθυμίαν ηύχετο γαρ και αυτός μαρτυρήσαι» (Ε.Π.Ε. Τ 1,98). Ήταν «ατρέμας», ατρόμητος. Δεν φοβόταν κανέναν. Είχε σφοδρό τον πόθο του μαρτυρίου. Και επειδή δεν ερχόταν η ώρα του δικού του μαρτυρίου, πήγαινε και διακονούσε τους υποψήφιους μάρτυρες: «Πάλιν ούν υπηρετεί συνήθως τοις ομολογηταίς, και ως συνδεδεμένοι αυτοίς ην κοπιών εν ταις υπηρεσίαις» (Ε.Π.Ε. 11,98).

Τη δεύτερη φορά πού κατέβηκε από την έρημο ήταν η περίοδος αιρέσεως του Αρείου. Η Εκκλησία ελευθερώθηκε από τους εξωτερικούς εχθρούς. Κινδύνευε τώρα από τους εσωτερικούς. Φίδια φαρμακερά κατέτρωγαν το σώμα της. Ήσαν οι αιρετικοί, οι Αρειανοί. Φίδια τους ονομάζει ο Μ. Αντώνιος, «ο τη πίστει πάνυ θαυμαστός και ευσεβής» (Ε.Π.Ε. 11,130). Ο πράος Αντώνιος γέμισε από οργή σαν έμαθε ότι τέτοια φίδια πνευματικά ήρθαν ακόμη και στα κελλιά των μοναχών, για να ρίξουν το δηλητήριο της πλάνης τους. Η αντίδρασίς του ήταν άμεση. Ξεσηκώθηκε και τους έδιωξε: «Απελθόντες γουν ποτέ τινας προς αυτόν των Άρειομανιτών, ανακρίνας και μαθών ασεβούντας, εδίωξεν από του όρους λέγων όφεων ιού χείρονας είναι τους λόγους αυτών» (Ε.Π.Ε. 77,730). Αγανακτούσε ο Άγιος, διότι οι αιρετικοί ήσαν απατεώνες.

Τέτοιοι απατεώνες, εγγόνια του Αρείου, πού αρνούνται και αυτή τη Θεότητα του Ιησού Χρίστου, είναι οι Χιλιασταί. Καμμία κοινωνία μαζί τους δεν πρέπει να έχουμε. Συνομιλείς με φίδι; Αγκαλιάζεις φίδι; Ανοίγεις το σπίτι σου σ' ένα φίδι; Άλλο τόσο μπορείς να έχης κοινωνία και σχέσεις με αιρετικούς και άθεους, με διεφθαρμένους και έκφυλους τύπους. Ο Μ. Αντώνιος τόνιζε «μηδεμίαν έχειν κοινωνίαν προς τους ασεβούντας Αρειανούς».

Και όχι μόνο αυτό, αλλά και κατέβαινε στην Αλεξάνδρεια. Οι ορθόδοξοι είχαν μείνει ολίγοι. Ο αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας Αθανάσιος θηριομαχεί και διώκεται για την Ορθοδοξία. Κοντά του παραστέκει ο Μ. "Αντώνιος. Με την αυθεντία της άγιας ζωής του δίνει τη μαρτυρία του (Ε.Π.Ε. 11,132).

Αγαπητοί αναγνώστες! Ασκητική ζωή και αγώνας, τα δύο χαρακτηριστικά του αγίου Αντωνίου. Τα δύο αυτά είναι απόλυτα αναγκαία για κάθε χριστιανό, πού ποθεί τη σωτηρία του και τη δόξα του Θεού. Η ασκητική ζωή δεν είναι μόνο για τους μοναχούς. Όλοι οι χριστιανοί κάνουν άσκησι, αγωνίζονται για την καθαρότητα της καρδιάς τους. Ο δε αγώνας για τον εαυτό μας είναι πάντοτε παράλληλος με τον αγώνα για την Πίστι μας, με την ομολογία.

από το βιβλίο του «Κλήματα της Αμπέλου», Αθήνα 2003

:πηγή